Belgische constitutionele traditie

GESCHIEDENIS VAN HET PUBLIEKRECHT
Algemeen deel: Belgische constitutionele traditie


Middeleeuwen en Ancien Régime


1. Wanneer begint ‘Belgische geschiedenis’?
 Munt met Raad van Brabant (Parlementsgebouw)  justitie hof met belangrijke
politieke rol (garant van oude rechten en vrijheden van Brabanders)
- Medaille van keizerin Maria Theresia
- Nieuw gebouw voor raad van Brabant (in Ancien Regime)
 ‘Belgie’ in J. Caesar’s De bello gallico (Romeins rijk – ‘Gallia belgica’ na
verovering)
- Dapperste van alle volken (superioriteitsgevoel)
- Net na verovering van deze gebieden
- Eigenlijk geen eenheid (verschillende stammen)
- In Renaissance: terugkijken naar Klassieke Oudheid – termen gebruikt om
gebieden te benoemen
 Vroege Middeleeuwen:
- Geen sprake van een afspiegeling van België
- Gebieden wel van belang:
o Doornik bakermat van Frankische rijk (vroeg Franse vorsten  later
speelde ook een rol, groot propagandastuk voor Lodewijk XIV na
verovering)  continuïteit en historische basis
o Maas-Rijnland kernlanden van de Karolingers (geen sprake van
België)
 Verdrag van Verdun (843): rijk opgedeeld in drie onderdelen
(Lotharingisch middenrijk, neemt het keizerrijk over,
bufferzone tussen westelijk en oostelijk blok, wordt fout
geïnterpreteerd als Frankrijk en Duitsland)
 870/880: Maas, vervolgens Schelde als grens tussen Westelijk
en Oostelijk rijk (dwars door België  geen eenheid)
 Feodale tijd, 10de eeuw en eerste eeuwen van de Tweede
Middeleeuwen: vorming van de territoriale vorstendommen


1

,  Tegelijk: opkomst van de steden met statuut van zelfbestuur
 Grens dwars door België  niet aparte staat
 Lage Landen  alle aparte vorstendommen (heel lang een
referentiekader, bleven bestaan tot einde Ancien Regime)
 Geen herkenbaar België  territoria zijn versnipperd en liggen
op grote politieke breuklijn




2

, 2. Politieke/institutionele geschiedenis
 Vorstendommen:
- Particulier recht (gewoonte recht) ratione territorii/loci (regionaal, lokaal -
stadsrecht)
- Soms ratione personae, ratione materiae (statuut van goederen), ratione rei…
- Heel complexe juridische pluralisme
- Vrijheden en privileges steden, sociaaleconomische belangengroepen, soms op
het niveau van een heel vorstendom (publiekrechtelijke bevoegdheden van
steden)
- VB: Blijde Intrede (Brabant, 3 januari 1356)
o Politieke problemen met Brabantse dynastie (conflicten met steden,
zowel politiek als socio-economisch)
o Akte verleend door de hertogin Johanna (v. Brabant) en haar
echtgenoot hertog Wenceslas (van Luxemburg), waardoor
verschillende rechten en vrijheden aan de Brabanders werden erkend
(het ging onder meer om vroeger erkende rechten, bijvoorbeeld in het
Charter van Kortenberg, 1312)
o De akte van 1386 gold als model voor latere hertogen van Brabant
(met enkele wijzingen): bij het begin van een regeerperiode verbond de
nieuwe hertog zich de B.I. na te leven
o Die verplichting werd aldus tot het einde van het Ancien Regime
telkens hernieuwd wanneer een nieuwe hertog aantrad: in de 18de eeuw
werd soms naar de B.I. verwezen als de ‘constitutie’ van Brabant
o De akte bevatte garanties met betrekking tot justitie, individuele
rechten en de deelname van de Staten aan fiscale beslissingen en het
bestuur van het hertogdom de B.I. bevrijdde de Brabanders van hun
gehoorzaamheidsplicht aan de hertog als deze bepalingen van de akte
zou schenden (dat laatste gebeurde onder Jozef II)  de zogenaamde
Brabantse revolutie van 1789
 1384/1477-82: de Bourgondische Nederlanden
- Door huwelijk, afkoop, diplomatie, etc.: personele unie van verschillende
Lagelandse vorstendommen



3