Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
Samenvattting celbiologie:
HOOFDSTUK 1: INLEIDING TOT DE BIOLOGIE
Wat is leven?
→ biotische factoren: relaties van organismen onderling
→ abiotische factoren: niet-levende factoren
→ kenmerken/eigenschappen van het leven
1. Stofwisseling = metabolisme
a. Voedingsstoffen opnemen en afbreken
b. Energie vrijstellen om o.a. nieuwe stoffen te synthetiseren → groei
c. Beweging en temperatuurhandhaving
2. Reproductie = voortplanting
a. Om de soort in stand te houden
3. Erfelijkheid
a. Erfelijke eigenschappen worden bij de voortplanting doorgegeven van de ene generatie op
de andere
4. Reactievermogen en perceptieprocessen
a. Het kunnen reageren op een verandering in het milieu = prikkelbaarheid
5. Beweging
a. Inwendig: transport van voedingsstoffen
b. Uitwendig: actieve beweging
6. Homeostase wordt gehandhaafd
a. = complex van regelsystemen dat bijdraagt tot het min of meer constant houden van het
inwendige milieu, ongeacht de veranderingen in het uitwendige milieu
b. Regeling/bijsturing gebeurt via negatieve feedback = negatieve terugkoppelingssystemen
Organisatieniveau van multicellulaire organismen
→ organismen kunne we classificeren op basis van het interne organisatieniveau
→ Opbouw complexere organismen:
1. Moleculen
2. Levende cellen
3. Weefsel = groep cellen met gelijkaardige functie
4. Organen = structuur die samengesteld is uit verschillende soorten weefsels en die een
specifieke functie vervult
5. Orgaanstelsel
6. Populatie
7. Levensgemeenschap
8. Biosfeer
Disciplines in de biologie
Niveau Specialisaties
Moleculair niveau Biochemie
Celniveau Celbiologie
Niveau van weefsels Histologie
Niveau van orgaanstelsels en Fysiologie, anatomie
organen
Niveau van individuen Morfologie en anatomie
Niveau van populaties Populatiegenetica
Niveau van soorten Systematiek, taxonomie
1
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
Ontstaan van de aarde en het leven
→ Aarde = 4,6 miljard jaar oud
→ 1ste levende cel = 3,5 miljard jaar geleden (prokaryoten)
→ 1ste gekernde + complexere cel: 1,5 miljard jaar geleden
→ 1ste meercellige: 800 tot 700 miljoen jaar geleden
→ Mens: 7 tot 5,5 miljoen jaar geleden
Basis van de moderne biologie
→ Theorieën: Celtheorie, genetische informatieoverdracht, evolutietheorie en wetten van de
dynamica
Wat is wetenschap?
= systematische benadering van observatie, hypothesevorming en testen en evalueren van de hypothese
Kenmerken van de wetenschappelijke methode:
1. Herhaling en bevestiging
2. Juiste controles inbouwen
HOOFDSTUK 2: INDELING VAN DE ORGANISMEN
Leerdoelen
Taxonomie/systematiek
• Def: wetenschap die zich bezighoudt met
1. Classificatie = ordenen
2. Nomenclatuur = naamgeving
3. Identificatie = beschrijving van levende organismen
• Taxon = systematische eenheid
1. Organismen die bepaalde gemeenschappelijke kenmerken vertonen
• Verschillende classificatiesystemen
1. Binominale systeem, toegepast door Carl von Linné (Systema Natura)
2. Fylogenetisch classificatiesysteem, de evolutiegedachte van Darwin
▪ Natuurlijke verwantschappen tss organismen weergeven
• Men kan bij het classificeren steunen op:
1. Homologe structuren
▪ Bv: voorarm met eenzelfde bouwpatroon
▪ Gemeenschappelijke voorganger maar allemaal een evolutie ondergaan
2. Primitieve en afgeleide kenmerken
▪ Primitieve kenmerken = kenmerken die lang geleden verschenen en nu nog
waarneembaar zijn (bij veel verschillende org)
▪ Afgeleide kenmerken = meer recente kenmerken, zij wijzen op een meer recente
gemeenschappelijke voorganger
▪ een afgeleid kenmerk in een groot taxon kan een primitief kenmerk zijn in een
kleiner taxon
▪ Bv: verschil tussen zoogdieren en reptielen is de aanwezigheid ve
middenoorbeentje
3. Anatomische en fysiologische kenmerken
2
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
▪ Bij het onderbrengen kan je bepaalde groepen van criteria vooropstellen
▪ Bv: reptielen: schubben, pasgeborenen = miniatuurversies, longen…
▪ De taxonomie is een dynamische wetenschap: als er een organisme is dat aan geen
enkel van de vooropgestelde criteria voldoet, voert men een nieuw taxon in
4. Aminozuursequenties in eiwitten
▪ De graad van overeenkomst in AZ is een maat voor de graad van verwantschap
▪ Bv: AZ-sequentie van cytochroom-C → endomembraan van mitochondriën
5. Nucleotidensequenties in DNA en RNA
▪ De erfelijke eigenschappen ve individu zijn vervat in zijn DNA, daarom moeten
organismen waarvan het DNA onderling weinig verschilt, nauw met elkaar verwant
zijn
▪ DNA = merker voor het evolutieonderzoek
▪ Bepalen van nucleotidensequenties in ribosomaal RNA → de ribosomale
sequenties blijken slechts weinig aan verandering onderhevig te zijn
▪ Onderzoek van mitochondriaal DNA (mitochondriën erven slechts over langs
moederszijde)
▪ Besluit: doordat DNA en RNA met een zekere gelijkmatigheid evolueren,
beschikken de biologen hier bovendien over een soort van moleculaire klokken
fylogenese1 opstellen
Taxonomie kent verschillende invalshoeken
• Groeperen van organismen in taxa
• Opstellen van stambomen
• Het classificeren van organismen zal steeds het resultaat zijn van een gevolgde methode en van de
aard vd uitgevoerde observaties
o De taxonomische waarnemingen vormen dan ook geen coherent geheel
Classificatie in rijken
• Door het bestuderen vd celstructuur van talloze organismen → alles wat leeft kan in feite worden
opgesplitst in 2 grote groepen: de prokaryoten en de eukaryoten
o Prokaryoot: pro = voor; karion = kern
▪ Hebben geen echte kern
▪ DNA wordt niet omringd door kernmembraan
▪ DNA licht vrij ih cytoplasma
o Eukaryoot: eu = echt
▪ DNA wordt omgeven door membraanstructuur
• Whittaker: 5 rijken
o → gesteund op de manier hoe organismen eten
▪ Fotosynthese: proces waarbij lichtenergie gebruikt wordt om koolstofdioxide te
reduceren tot energierijke sachariden
▪ Absorptie: opname van in water opgeloste voedingsstoffen
▪ Digestie: opname van niet opgeloste voedseldeeltjes
o Protista: eencellige, (soms meercellig) eukaryoten
▪ Alle overschietende eukaryoten
o Plantae: doen fotosynthese/zijn autotroof voor koolzuurgas
o Fungi: voedingsstoffen absorberen
o Animalia: voedingsstoffen door ingestie opnemen
• Woese: eukaryoten zijn niet afkomstig van prokaryoten, maar evolueerden los van elkaar uit een
gemeenschappelijke voorganger
o Vergelijkend onderzoek van ribosomaal RNA
3
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
1 ontstaansgeschiedenis
4
Samenvattting celbiologie:
HOOFDSTUK 1: INLEIDING TOT DE BIOLOGIE
Wat is leven?
→ biotische factoren: relaties van organismen onderling
→ abiotische factoren: niet-levende factoren
→ kenmerken/eigenschappen van het leven
1. Stofwisseling = metabolisme
a. Voedingsstoffen opnemen en afbreken
b. Energie vrijstellen om o.a. nieuwe stoffen te synthetiseren → groei
c. Beweging en temperatuurhandhaving
2. Reproductie = voortplanting
a. Om de soort in stand te houden
3. Erfelijkheid
a. Erfelijke eigenschappen worden bij de voortplanting doorgegeven van de ene generatie op
de andere
4. Reactievermogen en perceptieprocessen
a. Het kunnen reageren op een verandering in het milieu = prikkelbaarheid
5. Beweging
a. Inwendig: transport van voedingsstoffen
b. Uitwendig: actieve beweging
6. Homeostase wordt gehandhaafd
a. = complex van regelsystemen dat bijdraagt tot het min of meer constant houden van het
inwendige milieu, ongeacht de veranderingen in het uitwendige milieu
b. Regeling/bijsturing gebeurt via negatieve feedback = negatieve terugkoppelingssystemen
Organisatieniveau van multicellulaire organismen
→ organismen kunne we classificeren op basis van het interne organisatieniveau
→ Opbouw complexere organismen:
1. Moleculen
2. Levende cellen
3. Weefsel = groep cellen met gelijkaardige functie
4. Organen = structuur die samengesteld is uit verschillende soorten weefsels en die een
specifieke functie vervult
5. Orgaanstelsel
6. Populatie
7. Levensgemeenschap
8. Biosfeer
Disciplines in de biologie
Niveau Specialisaties
Moleculair niveau Biochemie
Celniveau Celbiologie
Niveau van weefsels Histologie
Niveau van orgaanstelsels en Fysiologie, anatomie
organen
Niveau van individuen Morfologie en anatomie
Niveau van populaties Populatiegenetica
Niveau van soorten Systematiek, taxonomie
1
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
Ontstaan van de aarde en het leven
→ Aarde = 4,6 miljard jaar oud
→ 1ste levende cel = 3,5 miljard jaar geleden (prokaryoten)
→ 1ste gekernde + complexere cel: 1,5 miljard jaar geleden
→ 1ste meercellige: 800 tot 700 miljoen jaar geleden
→ Mens: 7 tot 5,5 miljoen jaar geleden
Basis van de moderne biologie
→ Theorieën: Celtheorie, genetische informatieoverdracht, evolutietheorie en wetten van de
dynamica
Wat is wetenschap?
= systematische benadering van observatie, hypothesevorming en testen en evalueren van de hypothese
Kenmerken van de wetenschappelijke methode:
1. Herhaling en bevestiging
2. Juiste controles inbouwen
HOOFDSTUK 2: INDELING VAN DE ORGANISMEN
Leerdoelen
Taxonomie/systematiek
• Def: wetenschap die zich bezighoudt met
1. Classificatie = ordenen
2. Nomenclatuur = naamgeving
3. Identificatie = beschrijving van levende organismen
• Taxon = systematische eenheid
1. Organismen die bepaalde gemeenschappelijke kenmerken vertonen
• Verschillende classificatiesystemen
1. Binominale systeem, toegepast door Carl von Linné (Systema Natura)
2. Fylogenetisch classificatiesysteem, de evolutiegedachte van Darwin
▪ Natuurlijke verwantschappen tss organismen weergeven
• Men kan bij het classificeren steunen op:
1. Homologe structuren
▪ Bv: voorarm met eenzelfde bouwpatroon
▪ Gemeenschappelijke voorganger maar allemaal een evolutie ondergaan
2. Primitieve en afgeleide kenmerken
▪ Primitieve kenmerken = kenmerken die lang geleden verschenen en nu nog
waarneembaar zijn (bij veel verschillende org)
▪ Afgeleide kenmerken = meer recente kenmerken, zij wijzen op een meer recente
gemeenschappelijke voorganger
▪ een afgeleid kenmerk in een groot taxon kan een primitief kenmerk zijn in een
kleiner taxon
▪ Bv: verschil tussen zoogdieren en reptielen is de aanwezigheid ve
middenoorbeentje
3. Anatomische en fysiologische kenmerken
2
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
▪ Bij het onderbrengen kan je bepaalde groepen van criteria vooropstellen
▪ Bv: reptielen: schubben, pasgeborenen = miniatuurversies, longen…
▪ De taxonomie is een dynamische wetenschap: als er een organisme is dat aan geen
enkel van de vooropgestelde criteria voldoet, voert men een nieuw taxon in
4. Aminozuursequenties in eiwitten
▪ De graad van overeenkomst in AZ is een maat voor de graad van verwantschap
▪ Bv: AZ-sequentie van cytochroom-C → endomembraan van mitochondriën
5. Nucleotidensequenties in DNA en RNA
▪ De erfelijke eigenschappen ve individu zijn vervat in zijn DNA, daarom moeten
organismen waarvan het DNA onderling weinig verschilt, nauw met elkaar verwant
zijn
▪ DNA = merker voor het evolutieonderzoek
▪ Bepalen van nucleotidensequenties in ribosomaal RNA → de ribosomale
sequenties blijken slechts weinig aan verandering onderhevig te zijn
▪ Onderzoek van mitochondriaal DNA (mitochondriën erven slechts over langs
moederszijde)
▪ Besluit: doordat DNA en RNA met een zekere gelijkmatigheid evolueren,
beschikken de biologen hier bovendien over een soort van moleculaire klokken
fylogenese1 opstellen
Taxonomie kent verschillende invalshoeken
• Groeperen van organismen in taxa
• Opstellen van stambomen
• Het classificeren van organismen zal steeds het resultaat zijn van een gevolgde methode en van de
aard vd uitgevoerde observaties
o De taxonomische waarnemingen vormen dan ook geen coherent geheel
Classificatie in rijken
• Door het bestuderen vd celstructuur van talloze organismen → alles wat leeft kan in feite worden
opgesplitst in 2 grote groepen: de prokaryoten en de eukaryoten
o Prokaryoot: pro = voor; karion = kern
▪ Hebben geen echte kern
▪ DNA wordt niet omringd door kernmembraan
▪ DNA licht vrij ih cytoplasma
o Eukaryoot: eu = echt
▪ DNA wordt omgeven door membraanstructuur
• Whittaker: 5 rijken
o → gesteund op de manier hoe organismen eten
▪ Fotosynthese: proces waarbij lichtenergie gebruikt wordt om koolstofdioxide te
reduceren tot energierijke sachariden
▪ Absorptie: opname van in water opgeloste voedingsstoffen
▪ Digestie: opname van niet opgeloste voedseldeeltjes
o Protista: eencellige, (soms meercellig) eukaryoten
▪ Alle overschietende eukaryoten
o Plantae: doen fotosynthese/zijn autotroof voor koolzuurgas
o Fungi: voedingsstoffen absorberen
o Animalia: voedingsstoffen door ingestie opnemen
• Woese: eukaryoten zijn niet afkomstig van prokaryoten, maar evolueerden los van elkaar uit een
gemeenschappelijke voorganger
o Vergelijkend onderzoek van ribosomaal RNA
3
, Leen Haegemans – 2017-2018 – Bachelor Voeding- en Dieetkunde
1 ontstaansgeschiedenis
4
