ISW samenvatting: afstand &nabijheid
“Close but not too close, distant but not too distant” Afstand en nabijheid in een
hulpverleningsrelatie
Er is geen “formule” voor afstand, want nabijheid heeft te maken met het kader waarin
je werkt +hoe dicht bij je kan gaan of de werksituatie het toelaat. Al dat maakt de beste
formule van afstand en nabijheid van een persoon. Zonder relatie met je cliënt, kan je niks
opbouwen en alles valt dan op de grond.
Wat is “goed helpen” en welke relatie impliceert dit?
Hoe betrokken geraak je bij een cliënt?
Wanneer ben je te betrokken en wanneer onvoldoende?
Binnenste B:
8 B’s:
Volgens onderzoek naar de effecten van hulpverlening blijkt dat de persoon van
Bereikbaarheid de hulpverlener meer invloed heeft op het succes van de behandeling dan
Bruikbaarheid de richting, methode + technieken die gebruikt worden. Positief resultaat
Begrijpbaarheid van de behandeling vooral bepaald wordt door een goede werkrelatie tussen
Beschikbaarheid therapeut en cliënt, een relatie waarvoor therapeut-cliëntenkenmerken
Betaalbaarheid doorslaggevend zijn.
Bekendheid 60-70% bepaald het slagen van de cliënt ondanks hoelang je op de schoolbanken
Betrouwbaarheid hebt gezeten. Maar de basis ligt aan je technieken: transparant en
Binnenste B authentiek zijn. => eerste stap is in contact gaan, zonder contact kan je geen
techniek uitvoeren, samen weg van technieken en leren vanuit de omgeving. +
empathie is heel belangrijk, groeit door ontplooiing en mensen leren kennen. Wat
heb je zelf meegemaakt en kan je hier een verbindingspunt met andere mee vinden
of juist botsen ervaring geeft maturiteit
5 krachtlijnen van de sociaal werkconferentie, als DNA van het actuele sociaal werk:
1) Nabijheid
2) Politiserend werken
3) Procesmatig werken
4) Generalistisch werken
5) Verbindend werken
Hoe lang of kort mag de afstand zijn voor een goede cliënt therapeut relatie:
Werklocatie: Kantoor: wachtzaal, bepaalde tijd dat je pas binnen mag, het
creëert afstand= duidelijke grenzen.
Huiscliënt: cliënt neemt jou binnen, schaamte qua economische staat huis,
60- 70% meerdere mogelijkheden om te bespreken zetel, tafel etc. en tijd is flexibeler
Kennis – ervaring- Ze zijn niet vies van uitzonderingen, wel met uitzondering knuffel +fysiek
techniek contact uitzondering, voor kinderen zonder moederfiguur. Technieken blijft
langer hangen, dichte fysieke nabijheid/ uitzondering is niet dat alles mag, er is
toestemming met een kader. Bv kat in het ziekenhuis voor cliënt, maar mag niet
in zijn kamer.
Een goede balans tussen afstand en nabijheid: beide noodzakelijk in een
hulpverleningsrelatie: waarom? Voorbeeld casus:
Een cliënt komt voor de 1ste keer op gesprek bij een MA bij het CAW. Ben heeft meestal een vaste
structuur voor een intakegesprek, maar al bij de 1ste vraag barst de man in tranen uit. Ben besluit
om zijn lijstje met vragen even aan de kant te leggen. Schuift zijn stoel dichter bij en geeft de man
een zakdoek. Hij laat de man tot rust komen en vraagt hem wat hij voor hem kan betekenen.
De hulpverlener op 2 benen:
Doe- been doen, problemen oplossen via interventie.
Afstand nodig: geeft overzicht, structuur en controle
, Betekenis- been: zijn, creëren en delen van betekenis, via betrokkenheid en
communicatie (presentie)
Nabijheid nodig: zorgt dat de cliënt zich begrepen voelt, creëert ruimte voor het
ontstaan en delen van belevingen en betekenis, direct handelen van hulpverlener
Afstand en nabijheid: een mogelijke drempel vanuit de hulpverlener:
Hulpverleners zoeken de juiste balans tussen afstand en nabijheid risico’s:
Overbetrokkenheidafstandelijkheid
Overbetrokkenheid:
- Reddersneiging en dadendrang= verantwoordelijkheid overnemen.
- Geïdentificeerd raken
- Verstrikt raken in het verhaal van de cliënt
- Zichzelf slachtoffer voelen en ziek worden
- Rollen: beschermer/reddende engel/medeslachtoffer
- Risico voor hulpverlener: uitval door secundaire traumatisering of burn-out
Afstandelijkheid:
- Gereserveerdheid, onverschilligheid
- Zich op een afstand houden of terugtrekken
- Ontkennen van onderdelen van het verhaal van de cliënt
- Minimaliseren van ervaringen en gevoelens van de cliënt
- Vermijding van te pijnlijke gedeelten van het verhaal
- Rollen: bestraffer /vervolger/rechter
- Risico cliënt: cliënt ondervindt nadelen
=afstand is niet altijd dat het je “niks kan schelen”, maar soms ben je te bezorgd, wat effect
heeft op je eigen leven.
Dia 15- 18 casussen
De juiste balans proberen te vinden
Het realiseren van grondrechten vraagt basiswerk, nabijheid, relaties opbouwen en daar tijd voor
krijgen en maken, onvoorwaardelijk elkaar kunnen ontmoeten, laagdrempelig en vrijblijvend kunnen
zijn. Het gaat bv om samen de was ophangen of 2uur in de wachtzaal zitten met cliënten, om
10minuten binnen te zijn bij de dokter
Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbaren situatie
Fysieke en mentale betekenis
Balans vinden rond zelfzorg, zelfreflectie, begrenzing en (rol)integriteit
ABC van zelfzorg
Aandacht en acceptatie: aandacht voor zichzelf als persoon op alle niveaus (lichamelijk,
emotioneel, cognitief, spiritueel) +acceptatie van wat er is
Balans: dynamisch evenwicht tussen afstand en nabijheid, voortdurend proces
Connectie en communicatie: connectie met zichzelf + met ander via communicatie (onder
andere supervisie +intervisie)
Zelfreflectie: -> bekijk situaties kritisch te bekijken door onderstaande vragen te
stellen:
Wordt de mate van afstand en nabijheid gevraagd/geëist door:
- Cliënt: bv hier wil ik niet over praten
- Situatie: dementerende vrouw paniek in bed
- Hulpverlener: problematieken die te dichtbij eigen persoon als hulpverlener komen
waardoor men niet meer professioneel kan handelen, dan best doorverwijzen:
pedofielen begeleiden op gesloten afdeling en zelf net een kind gekregen.
Hoe stel ik me op t.o.v. de cliënt?
, - Wat zijn mijn innerlijke gevoelens/reacties in de hulpverleningsrelatie?
- Zit ik nog in de professionele/objectieve rol van de hulpverlener
Elke handeling evalueren:
- Moet voordeel opleveren voor cliënt
- Mag geen schade aanrichten
- Moet autonomie van de cliënt voeden
- Moet trouw zijn aan gemaakte afspraken en doelen
Begrenzing:
Persoonlijke grenzen aangeven zijn belangrijk voor:
- Hulpverlener: tot hier en niet verder + ik heb genoeg gedaan
- Cliënt: cliënt heeft grenzen nodig
Grenzen stellen:
- Verbaal: het gedrag van de cliënt benoemen, het effect op jezelf vermelden, duidelijk
aangeven wat kan er niet kan, korte eenvoudige zinnen
- Non- verbaal: oogcontact, gebaren gebruiken die het verbale ondersteunen,
lichamelijke afstand
Integriteit:
Integriteit impliceert zelfkennis, zelfrespect. Integer gedrag is niet hetzelfde als onberispelijk
gedrag. De rol van de integriteit is dat de hulpverlener hanteert een heldere grens tussen wat
onder zijn beroepsuitoefening kan vallen en wat niet. Mogelijke valkuilen:
a) Het bevorderen van eigen belangen: persoonlijk religieus, ideologisch, politiek
b) Aanvaarden van geschenken: verzwakt het geschenk de professionele relatie, weerhoudt
het de hulpverlener om te doen wat hij in feite zou moeten doen, wordt de HV omkoopbaar of
verblindt door de dynamiek in de relatie?
c) Aangaan van meervoudige rollen: wanneer de HV naast zijn professionele relatie met de
cliënt tegelijkertijd of opeenvolgend een tweede relatie met zijn cliënt heeft, die van zakelijke,
sociale of professionele aard kan zijn + niet noodzakelijk problematisch, maar kans op misbruik
en belangenvermenging.
- Diensten ruilen voor diensten, zakenrelaties met cliënten, professionele relaties met
werknemers + familieleden/vrienden, vriendschap met cliënten, meerdere rollen in
1dezelfde professionele relatie
d) Seksueel contact tussen HV en cliënt:
Duidelijk verbod op seksuele omgang, ook na het beëindigen van de professionele relatie. Seksuele
grensoverschrijdingen zijn meestal laatste in rij van eerdere grenservaringen: sessies verlengen,
ontmoeting buiten werksetting, vertrouwelijke mededelingen doen over zichzelf etc.
Online hulp: het dilemma van afstand en nabijheid
Impact coronacrisis op de hulpverlening:
Corona dwong hulpverlening om fysieke ontmoetingen te vervangen voor digitale alternatieven.
Bemoeilijkte het bereiken van kwetsbare groepen en beperkte persoonlijke interactie
Voor- en nadelen van online hulpverlening:
Voordeel was dat het toegankelijk, tijdsbesparing en flexibiliteit biedt. Een nadeel is dat het minder
persoonlijke interactie, digitale kloof, uitdagingen bij opbouwen van vertrouwen
Omschreven thema afstand en nabijheid:
HV moesten nieuwe manieren vinden om betrokkenheid en vertrouwen te creëren in een digitale
omgeving ondanks gebrek aan fysieke interactie
, Integraal sociaal werk samenvatting: Inleiding tot het
migratierecht- en beleid
Afkortingen:
ABS Ambtenaar van de burgerlijke stand MAW Maatschappelijk werker
BE België NBM Niet begeleide minderjarige vreemdeling
V
BGV Bevel om het grondgebied te verlaten NGO Niet-gouvernementen organisatie
(Gaat soms niet doordat land gevaarlijk is, of land
wil ze niet terug opvangen of mensen willen niet
terugkeren.
BU Buitenland OTP Open terugkeerplaats
EU Europese Unie RvV Raad voor vreemdelingenbetwistingen
FEDAS Federaal agentschap voor de opvang van SO Slachtoffer
IL asielzoekers
IOM Internationale organisatie voor migratie VIB Verzoeker om internationale bescherming
LOI Lokaal opvanginitiatief (georganiseerd door WBN Wetboek van de Belgische nationaliteit
OCMW)
Belg Iemand die een Belgische nationaliteit heeft, kan ook dubbele nationaliteit hebben
Vreemdeli Iemand zonder Belgische nationaliteit
ng
Derdeland Iemand die komt buiten de EU
er
Asielzoeke Iemand die asiel zoekt, verzoeker om internationale bescherming
r
Vluchtelin Erkend als vluchteling omdat hij gegronde vrees heeft voor vervolging in het land van herkomst
g
Subsidiair Iemand die geen vluchtelingenstatus krijgt, maar wel bescherming nodig heeft om in zijn land van herkomst
bescherm een reëel risico loopt op ernstige schade zoals willekeurig geweld.
de
1) Inleiding
2) Publieke instanties betrokken bij het migratierecht
3) Toegang tot grondgebied en verblijf
4) Verzoek om internationale bescherming
5) Toegang tot Belgische nationaliteit
6) Toegang tot de gezondheidszorg
1. Inleiding
Historische schets:
Bevolkingsbewegingen en migratie hebben altijd plaatsgevonden. Dip in de 19 e eeuw, opkomst
grenzen van natiestaten. Begin 20ste eeuw, steeds meer migratie naar België wegens gebrek aan
arbeidskrachten (vooral uit buurlanden). In de jaren 1930 was een economische crisis, stijging
werkloosheid en dus minder arbeidsmigratie + Joodse vlucht/ migratie. (Jaartallen niet kennen)
“Mondiale migratieommekeer”, Europa wordt immigratiecontingent i.p.v. emigratiecontinent=>
daarom lijkt het voor ons migratie ongekende proporties aanneemt.
Na WO II: België op zoek naar goedkope arbeidskrachten voor steenkoolindustrie. In het begin uit
Italië kwam Italianen naar België=> na Marcinelle zette Italië de migratie stop. België sloot nieuwe
bilaterale overeenkomsten met Spanje, Griekenland, Marokko, Turkije, Tunesië, Algerije en
Joegoslavië.
->het strikter migratiebeleid zorgde er paradoxaal voor dat gastarbeiders niet terugkeerden maar
bleven + aan gezinshereniging gingen doen.
Verdrag van Rome (EU); vrij verkeer van werknemers. Officiële “migratiestop” (focus op
arbeidsmigranten met gezochte profielen +studies). Opkomst asielmigratie en irreguliere
arbeidsmigratie. Grootschalige collectieve regularisaties wegens langdurige procedures,
“Close but not too close, distant but not too distant” Afstand en nabijheid in een
hulpverleningsrelatie
Er is geen “formule” voor afstand, want nabijheid heeft te maken met het kader waarin
je werkt +hoe dicht bij je kan gaan of de werksituatie het toelaat. Al dat maakt de beste
formule van afstand en nabijheid van een persoon. Zonder relatie met je cliënt, kan je niks
opbouwen en alles valt dan op de grond.
Wat is “goed helpen” en welke relatie impliceert dit?
Hoe betrokken geraak je bij een cliënt?
Wanneer ben je te betrokken en wanneer onvoldoende?
Binnenste B:
8 B’s:
Volgens onderzoek naar de effecten van hulpverlening blijkt dat de persoon van
Bereikbaarheid de hulpverlener meer invloed heeft op het succes van de behandeling dan
Bruikbaarheid de richting, methode + technieken die gebruikt worden. Positief resultaat
Begrijpbaarheid van de behandeling vooral bepaald wordt door een goede werkrelatie tussen
Beschikbaarheid therapeut en cliënt, een relatie waarvoor therapeut-cliëntenkenmerken
Betaalbaarheid doorslaggevend zijn.
Bekendheid 60-70% bepaald het slagen van de cliënt ondanks hoelang je op de schoolbanken
Betrouwbaarheid hebt gezeten. Maar de basis ligt aan je technieken: transparant en
Binnenste B authentiek zijn. => eerste stap is in contact gaan, zonder contact kan je geen
techniek uitvoeren, samen weg van technieken en leren vanuit de omgeving. +
empathie is heel belangrijk, groeit door ontplooiing en mensen leren kennen. Wat
heb je zelf meegemaakt en kan je hier een verbindingspunt met andere mee vinden
of juist botsen ervaring geeft maturiteit
5 krachtlijnen van de sociaal werkconferentie, als DNA van het actuele sociaal werk:
1) Nabijheid
2) Politiserend werken
3) Procesmatig werken
4) Generalistisch werken
5) Verbindend werken
Hoe lang of kort mag de afstand zijn voor een goede cliënt therapeut relatie:
Werklocatie: Kantoor: wachtzaal, bepaalde tijd dat je pas binnen mag, het
creëert afstand= duidelijke grenzen.
Huiscliënt: cliënt neemt jou binnen, schaamte qua economische staat huis,
60- 70% meerdere mogelijkheden om te bespreken zetel, tafel etc. en tijd is flexibeler
Kennis – ervaring- Ze zijn niet vies van uitzonderingen, wel met uitzondering knuffel +fysiek
techniek contact uitzondering, voor kinderen zonder moederfiguur. Technieken blijft
langer hangen, dichte fysieke nabijheid/ uitzondering is niet dat alles mag, er is
toestemming met een kader. Bv kat in het ziekenhuis voor cliënt, maar mag niet
in zijn kamer.
Een goede balans tussen afstand en nabijheid: beide noodzakelijk in een
hulpverleningsrelatie: waarom? Voorbeeld casus:
Een cliënt komt voor de 1ste keer op gesprek bij een MA bij het CAW. Ben heeft meestal een vaste
structuur voor een intakegesprek, maar al bij de 1ste vraag barst de man in tranen uit. Ben besluit
om zijn lijstje met vragen even aan de kant te leggen. Schuift zijn stoel dichter bij en geeft de man
een zakdoek. Hij laat de man tot rust komen en vraagt hem wat hij voor hem kan betekenen.
De hulpverlener op 2 benen:
Doe- been doen, problemen oplossen via interventie.
Afstand nodig: geeft overzicht, structuur en controle
, Betekenis- been: zijn, creëren en delen van betekenis, via betrokkenheid en
communicatie (presentie)
Nabijheid nodig: zorgt dat de cliënt zich begrepen voelt, creëert ruimte voor het
ontstaan en delen van belevingen en betekenis, direct handelen van hulpverlener
Afstand en nabijheid: een mogelijke drempel vanuit de hulpverlener:
Hulpverleners zoeken de juiste balans tussen afstand en nabijheid risico’s:
Overbetrokkenheidafstandelijkheid
Overbetrokkenheid:
- Reddersneiging en dadendrang= verantwoordelijkheid overnemen.
- Geïdentificeerd raken
- Verstrikt raken in het verhaal van de cliënt
- Zichzelf slachtoffer voelen en ziek worden
- Rollen: beschermer/reddende engel/medeslachtoffer
- Risico voor hulpverlener: uitval door secundaire traumatisering of burn-out
Afstandelijkheid:
- Gereserveerdheid, onverschilligheid
- Zich op een afstand houden of terugtrekken
- Ontkennen van onderdelen van het verhaal van de cliënt
- Minimaliseren van ervaringen en gevoelens van de cliënt
- Vermijding van te pijnlijke gedeelten van het verhaal
- Rollen: bestraffer /vervolger/rechter
- Risico cliënt: cliënt ondervindt nadelen
=afstand is niet altijd dat het je “niks kan schelen”, maar soms ben je te bezorgd, wat effect
heeft op je eigen leven.
Dia 15- 18 casussen
De juiste balans proberen te vinden
Het realiseren van grondrechten vraagt basiswerk, nabijheid, relaties opbouwen en daar tijd voor
krijgen en maken, onvoorwaardelijk elkaar kunnen ontmoeten, laagdrempelig en vrijblijvend kunnen
zijn. Het gaat bv om samen de was ophangen of 2uur in de wachtzaal zitten met cliënten, om
10minuten binnen te zijn bij de dokter
Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbaren situatie
Fysieke en mentale betekenis
Balans vinden rond zelfzorg, zelfreflectie, begrenzing en (rol)integriteit
ABC van zelfzorg
Aandacht en acceptatie: aandacht voor zichzelf als persoon op alle niveaus (lichamelijk,
emotioneel, cognitief, spiritueel) +acceptatie van wat er is
Balans: dynamisch evenwicht tussen afstand en nabijheid, voortdurend proces
Connectie en communicatie: connectie met zichzelf + met ander via communicatie (onder
andere supervisie +intervisie)
Zelfreflectie: -> bekijk situaties kritisch te bekijken door onderstaande vragen te
stellen:
Wordt de mate van afstand en nabijheid gevraagd/geëist door:
- Cliënt: bv hier wil ik niet over praten
- Situatie: dementerende vrouw paniek in bed
- Hulpverlener: problematieken die te dichtbij eigen persoon als hulpverlener komen
waardoor men niet meer professioneel kan handelen, dan best doorverwijzen:
pedofielen begeleiden op gesloten afdeling en zelf net een kind gekregen.
Hoe stel ik me op t.o.v. de cliënt?
, - Wat zijn mijn innerlijke gevoelens/reacties in de hulpverleningsrelatie?
- Zit ik nog in de professionele/objectieve rol van de hulpverlener
Elke handeling evalueren:
- Moet voordeel opleveren voor cliënt
- Mag geen schade aanrichten
- Moet autonomie van de cliënt voeden
- Moet trouw zijn aan gemaakte afspraken en doelen
Begrenzing:
Persoonlijke grenzen aangeven zijn belangrijk voor:
- Hulpverlener: tot hier en niet verder + ik heb genoeg gedaan
- Cliënt: cliënt heeft grenzen nodig
Grenzen stellen:
- Verbaal: het gedrag van de cliënt benoemen, het effect op jezelf vermelden, duidelijk
aangeven wat kan er niet kan, korte eenvoudige zinnen
- Non- verbaal: oogcontact, gebaren gebruiken die het verbale ondersteunen,
lichamelijke afstand
Integriteit:
Integriteit impliceert zelfkennis, zelfrespect. Integer gedrag is niet hetzelfde als onberispelijk
gedrag. De rol van de integriteit is dat de hulpverlener hanteert een heldere grens tussen wat
onder zijn beroepsuitoefening kan vallen en wat niet. Mogelijke valkuilen:
a) Het bevorderen van eigen belangen: persoonlijk religieus, ideologisch, politiek
b) Aanvaarden van geschenken: verzwakt het geschenk de professionele relatie, weerhoudt
het de hulpverlener om te doen wat hij in feite zou moeten doen, wordt de HV omkoopbaar of
verblindt door de dynamiek in de relatie?
c) Aangaan van meervoudige rollen: wanneer de HV naast zijn professionele relatie met de
cliënt tegelijkertijd of opeenvolgend een tweede relatie met zijn cliënt heeft, die van zakelijke,
sociale of professionele aard kan zijn + niet noodzakelijk problematisch, maar kans op misbruik
en belangenvermenging.
- Diensten ruilen voor diensten, zakenrelaties met cliënten, professionele relaties met
werknemers + familieleden/vrienden, vriendschap met cliënten, meerdere rollen in
1dezelfde professionele relatie
d) Seksueel contact tussen HV en cliënt:
Duidelijk verbod op seksuele omgang, ook na het beëindigen van de professionele relatie. Seksuele
grensoverschrijdingen zijn meestal laatste in rij van eerdere grenservaringen: sessies verlengen,
ontmoeting buiten werksetting, vertrouwelijke mededelingen doen over zichzelf etc.
Online hulp: het dilemma van afstand en nabijheid
Impact coronacrisis op de hulpverlening:
Corona dwong hulpverlening om fysieke ontmoetingen te vervangen voor digitale alternatieven.
Bemoeilijkte het bereiken van kwetsbare groepen en beperkte persoonlijke interactie
Voor- en nadelen van online hulpverlening:
Voordeel was dat het toegankelijk, tijdsbesparing en flexibiliteit biedt. Een nadeel is dat het minder
persoonlijke interactie, digitale kloof, uitdagingen bij opbouwen van vertrouwen
Omschreven thema afstand en nabijheid:
HV moesten nieuwe manieren vinden om betrokkenheid en vertrouwen te creëren in een digitale
omgeving ondanks gebrek aan fysieke interactie
, Integraal sociaal werk samenvatting: Inleiding tot het
migratierecht- en beleid
Afkortingen:
ABS Ambtenaar van de burgerlijke stand MAW Maatschappelijk werker
BE België NBM Niet begeleide minderjarige vreemdeling
V
BGV Bevel om het grondgebied te verlaten NGO Niet-gouvernementen organisatie
(Gaat soms niet doordat land gevaarlijk is, of land
wil ze niet terug opvangen of mensen willen niet
terugkeren.
BU Buitenland OTP Open terugkeerplaats
EU Europese Unie RvV Raad voor vreemdelingenbetwistingen
FEDAS Federaal agentschap voor de opvang van SO Slachtoffer
IL asielzoekers
IOM Internationale organisatie voor migratie VIB Verzoeker om internationale bescherming
LOI Lokaal opvanginitiatief (georganiseerd door WBN Wetboek van de Belgische nationaliteit
OCMW)
Belg Iemand die een Belgische nationaliteit heeft, kan ook dubbele nationaliteit hebben
Vreemdeli Iemand zonder Belgische nationaliteit
ng
Derdeland Iemand die komt buiten de EU
er
Asielzoeke Iemand die asiel zoekt, verzoeker om internationale bescherming
r
Vluchtelin Erkend als vluchteling omdat hij gegronde vrees heeft voor vervolging in het land van herkomst
g
Subsidiair Iemand die geen vluchtelingenstatus krijgt, maar wel bescherming nodig heeft om in zijn land van herkomst
bescherm een reëel risico loopt op ernstige schade zoals willekeurig geweld.
de
1) Inleiding
2) Publieke instanties betrokken bij het migratierecht
3) Toegang tot grondgebied en verblijf
4) Verzoek om internationale bescherming
5) Toegang tot Belgische nationaliteit
6) Toegang tot de gezondheidszorg
1. Inleiding
Historische schets:
Bevolkingsbewegingen en migratie hebben altijd plaatsgevonden. Dip in de 19 e eeuw, opkomst
grenzen van natiestaten. Begin 20ste eeuw, steeds meer migratie naar België wegens gebrek aan
arbeidskrachten (vooral uit buurlanden). In de jaren 1930 was een economische crisis, stijging
werkloosheid en dus minder arbeidsmigratie + Joodse vlucht/ migratie. (Jaartallen niet kennen)
“Mondiale migratieommekeer”, Europa wordt immigratiecontingent i.p.v. emigratiecontinent=>
daarom lijkt het voor ons migratie ongekende proporties aanneemt.
Na WO II: België op zoek naar goedkope arbeidskrachten voor steenkoolindustrie. In het begin uit
Italië kwam Italianen naar België=> na Marcinelle zette Italië de migratie stop. België sloot nieuwe
bilaterale overeenkomsten met Spanje, Griekenland, Marokko, Turkije, Tunesië, Algerije en
Joegoslavië.
->het strikter migratiebeleid zorgde er paradoxaal voor dat gastarbeiders niet terugkeerden maar
bleven + aan gezinshereniging gingen doen.
Verdrag van Rome (EU); vrij verkeer van werknemers. Officiële “migratiestop” (focus op
arbeidsmigranten met gezochte profielen +studies). Opkomst asielmigratie en irreguliere
arbeidsmigratie. Grootschalige collectieve regularisaties wegens langdurige procedures,
