Samenvatting Methoden van het wetenschappelijk onderzoek, Deel 2 (P0W03A)

KWALITATIEVE EN
GEMENGDE METHODEN

,1 Belang en func es
Iedere psycholoog moet kennisclaims kunnen beoordelen!

Wetenschappelijke kennisclaim
Steunen op wetenschappelijk onderzoek
 Onderscheiden zich van
o Persoonlijke ervaringen of meningen (“zelf meegemaakt”)
 Ervaringsdeskundigheid is niet wetenschappelijk, ookal levendig
 Levenswijsheid is geen wetenschappelijke kennis
o Sociale normen (“gezond verstand”: “iedereen ziet toch dat”)
 Omdat iets gezond verstand of sociaal wenselijk is, betekent dat niet dat het de waarheid is
o Informa e van experts
 Niet iedere expert doet aan wetenschappelijk onderzoek
 Bv. GEMS (coronataskforce): niet allemaal wetenschappers

Wetenschappelijke kennis vs gewone kennisclaim
Wat maakt conclusies uit wetenschappelijk onderzoek anders dan andere kennisclaims?
 Manier waarop kennis tot stand komt: methodologie
 Methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria
o Precies weten hoe je aan die kennis komt: transparan e
o Onderzoek kunnen nakijken (peer review), kri sch kunnen nakijken, onderzoek repliceren en zelfde
resultaten of eventueel andere bekomen
o Mee kunnen beoordelen of conclusies legi em zijn
 Psycholoog moet vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om (1) psychologische kennis kri sch te
beoordelen (2) verantwoord te gebruiken en (3) eventueel zelf onderzoek te doen

1.1 Wat is kwalita ef onderzoek
Verschil met kwan ta ef onderzoek
 Kennistheore sche benadering: ander doel van onderzoek  posi visme + postmodernisme (construc visme)
 Data-collec e & analyse: andere gereedschapskist
 Onderzoeksproces: andere accenten in empirische cyclus
 Kwalita ef onderzoek: nadruk op induc eve fase, creëren van theorie

Kwalita ef onderzoek
Methoden van data-verzameling en -analyse
 Rijke data: weinig vaste structuur of selec e vooraf (rijk & diep, rela ef ongestructureerd) (= data die zo dicht
mogelijk aansluit bij de werkelijkheid)
o Minder gestandaardiseerd
o Open ipv gesloten vragen
o Niet vooraf vastgelegd wat gecodeerd en geregistreerd moet worden
o Kwan ta ef: sterk ingeperkt (bv. Oordeelsschaal)
 Perspec ef van individu: betekenis van de ervaring (close-up, as individuals) (niet de bedoeling om te
veralgemenen)
o Hoe kijkt persoon naar iets
o Individueel perspec ef en betekenisgeving (insiderperspec ef)
 Natuurlijke se ngs: kenmerken van dagelijkse leven (constraints of everyday life) (context in kaart brengen)
o Kenmerken van dagelijks leven: ecologische validiteit!
o Interesse in persoonlijke beleving, betekenis: bekijken in natuurlijke habitat van persoon
 Idiografisch: focus op de individu
 Diepere band onderzoeker-par cipant
 Rela ef ongestructureerd
 Géén hypothesetoetsing, maar theorieën en concepten uitdenken




1

,1.2 Kwalita eve epistemologie (kennistheore sche benadering)
Epistemologie = wetenschapsfilosofie

Kennistheorie
 Hoe wordt kennis vergaard?
 Wat is de waarde van wat we weten?

Houdt een visie in op
 Staat van wereld
 Doel van wetenschap
 Rol van onderzoeker

Kwalita eve & kwan ta eve psychologie hebben deels gemeenschappelijke kennistheorie
Kennis is gebaseerd op empirisch onderzoek
 Niet: door god gegeven (= theologie)
 Niet: abstract beredeneerd (= metafysica)
 Wel: gebaseerd op empirie (= moderne wetenschap)

Verschillen
Kwan ta eve kennistheorie is gebaseerd op logisch posi visme
 Oorsprong, inhoud, fases
o Periode van Verlich ng
o Theologische fase (kennis obv God en religie)  metafysische fase (kennis obv redeneren: bv.
mensenrechten, hee mens een ziel)  wetenschappelijke fase (empirie)
 Er bestaat objec eve kennis: externe wereld bepaalt wat waar is
o Toets aan externe realiteit bepaalt wat waar en onwaar is (=realisme)
 Onderzoek brengt ons steeds dichter bij de “waarheid”
o Wetenschap is cumula ef en leidt tot het ontdekken van de objec eve realiteit (onderzoek =
ontdekkingsreis, speurtocht naar finaal doel, de schat)
o Onderzoek brengt ons stap voor stap wat dichter bij de waarheid
 Neutrale onderzoeker: kennisproduc e is ona ankelijk van de onderzoeker  onderzoeker moet neutraal blijven,
moet zich uitgommen, als registra emachine
 Determinisme: leven gebonden aan fysische we en, externe krachten
 Posi visme als grond voor behaviorisme

Verschillen: kwalita eve kennistheorie is gebaseerd op sociaal construc visme
 Er bestaat geen objec eve kennis: hooguit meerdere manieren om wereld te kennen
o Enkel intersubjec eve kennis: kennis die gedeeld worden door mensen met zelfde visie
 Kennis gebaseerd op interac e: cultuur, milieu, jd waarin we leven en in interac e treden met anderen bepaalt
ons perspec ef op wereld
 Onderzoek leidt tot waardevolle interpreta e van werkelijkheid: meerdere interpreta es vullen elkaar aan
(onderzoek als bouwproject)
o Meer interpreta es mogelijk, meer realiteiten en dimensies
 Perspec ef onderzoeker telt: niet alleen het theore sch perspec ef maar ook sociale en culturele achtergrond
onderzoeker is van belang
 Niet alleen het theore sch perspec ef maar ook sociale en culturele achtergrond onderzoeker is van belang
o Kennis niet compleet neutraal
o Dus: wees als onderzoeker zo transparant mogelijk over assump es en perspec even, zodat anderen hier
ook kri sch op kunnen reflecteren
 Nadruk op agency: zelf werkelijkheid scheppen door interac e
 Soorten onderzoeks jlen
o Focus op interac e, microniveau: visie op wereld bepaald door persoonlijke interac es
 Agency
o Focus op maatschappij, macroniveau: visie bepaald door sociale structuren
 Structuur




2

, Vergelijking: doel
Posi visme Postmodernisme
Doel: waarheid kennen (realisme) Doel: perspec ef laten zien (rela visme)
 Sociaal engagement! Vaak: aandacht voor perspec ef van minder
mach gen
Doel: meerdere perspec even combineren in dialoog (sociaal construc visme)
 Sociaal engagement! Vaak: laat zien hoe mensen samen werkelijkheid
kunnen veranderen
 Kennistheorie en sociaal engagement gaan soms samen
o Doel: onderbelicht perspec ef laten zien (bv. aandacht voor perspec ef van minder mach gen)
o Doel: laten zien hoe perspec ef samen kan worden geconstrueerd
 Werkelijkheid veranderen door samen in interac e te gaan en tot ander perspec ef te komen
 Bv. minder s gma serende kijk op homoseksualiteit)

Vergelijking: neutrale onderzoeker
Kwalita ef perspec ef: onderzoeker kán nooit neutraal zijn want iedere persoon (= onderzoeker) is ál jd vormgegeven
door, en func oneert in, bepaald sociaal/cultureel/wetenschappelijk systeem dat rich ng gee aan
 Interesse in en formulering van onderzoeksvraag
 Keuze van methode van data-collec e
 Interpreta e van data
 Neutraliteit is onmogelijk  transparan e is cruciaal!

1.3 Kwalita ef onderzoek in de empirische cyclus
Wanneer spreken we over kwalita ef onderzoek
Induc e vs deduc e
Onderzoek beweegt zich voortdurend heen en weer van theorie naar data (deduc e) en van data terug naar theorie
(induc e)




Deduc e
Vertrekt vanuit algemene theorie waaruit men toetsbare uitspraken afleidt (hypothesen)
 Algemeen  specifiek
 Bv. Meisjes zijn minder goed dan jongens in wis- en natuurkunde

Toetsbare hypothesen
 Meisjes zullen een lagere score halen op een wiskundetest dan jongens
 Meisjes moeten harder werken om hetzelfde punt te halen

Induc e
Vertrekt van beperkte data (ini ële intuï e en/of beperkt aantal observa es)
 Specifiek  algemeen
 Bv. Professionele ervaring dat fysicaleraar meisjes moeilijker gemo veerd krijgt voor vak
 EN/OF bevinding dat minder meisjes dan jongens wiskunde of natuurwetenschappen kiezen als studies

Uit deze data leidt men vervolgens algemene theorie af of stelt men oude bij
 Bv. Meisjes worden minder gesocialiseerd om wiskunde en natuurwetenschappen leuk te vinden dan jongens

Kwalita ef onderzoek = geschikte basis voor induc e! (We behouden iets heel algemeen)
 Rijke beschrijvingen: niet onmiddellijk reduceren tot preselec e
 Nadruk op perspec ef van individu: i.p.v. reduceren tot 1 of enkele gedragskenmerken die standaard gemeten
kunnen worden bij grote aantallen!
 Oog voor dagelijkse leven in specifieke sociale en culturele omgeving: i.p.v. individuele reac es los van omgeving te
bestuderen in labo of testsitua e!
3