Casus 1: Liever thuis
Een oude dame woont nog steeds in haar eigen huis, maar het wordt voor haar
alsmaar moeilijker om voor zichzelf te zorgen. Ze krijgt wekelijks psychologische
begeleiding aan huis, jij bent die psycholoog. Omdat deze dame het zo moeilijk heeft
heb jij haar al een paar keer geholpen om vanuit de zetel tot bij jou aan de tafel te
komen zitten. Jij vindt zelf dat deze dame niet langer zelfstandig kan blijven wonen
en beter verzorgd zou kunnen worden in een bejaardentehuis. Deze dame weigert
om naar een bejaardentehuis te gaan, omdat ze het fijn vindt in haar eigen huis en
'geen zin heeft om tussen die oude mensen te zitten'. De volgende keer dat je bij deze
dame aan huis komt ligt ze ziek te bed en ze vraagt aan jou om haar te helpen bij het
aankleden, zodat ze bij jou aan tafel kan komen zitten voor de wekelijkse sessie.
1. Welk "ethisch probleem" (of problemen) stelt zich in dit geval? Leg uit waarom dit een
probleem is. (/5)
Het centraal probleem in deze casus is de rolvervanging/rolverwarring. De psycholoog wordt
gevraagd om handelingen te stellen die buiten zijn/haar professionele competenties vallen,
namijk lichamelijke verzorging. Er onstaat een spanningsveld tussen de menselijke reflex om te
helpen en de professionele grenzen van zijn/haar rol als psycholoog.
Er is ook sprake van potentiële grensoverschrijding, iemand helpen bij het aankleden is een
intieme handeling. Door hieraan toe te geven loopt de psycholoog het risico dat: 1) de cliënt
steeds meer fysieke hulp gaat vragen 2) de professionele relatie verwatert geraakt 3) zijn eigen
deontologische code te schendt.
2. Welke wet(ten) (wet, artikelnummer + titel), artikel(s) van de deontologische code
(artikelnummer en titel of korte omschrijving) of regelgeving is/zijn in het bijzonder van
toepassing op deze Casus? Hoe moet(en) die in dit geval worden toegepast? Motiveer
je antwoord. (/5)
Art. 6, patiëntenrecht: Vrije keuze van zorgverlener (De cliënt mag kiezen wie haar begeleid)
→ Interpretatie: Ze mag jou als psycholoog kiezen, maar dit impliceert niet dat jij ook fysieke
zorgtaken moet opnemen die buiten je mandaat vallen
Art. 68/1 en 3, wet betreffende de uitoefening van gezondheidszorgberoepen: De
handelingen moeten passen binnen een psychologisch referentiekader en gericht zijn op
psychisch of psychosomatisch lijden. → Interpretatie: Aankleden van een zieke dame valt hier
niet onder, dit is verzorging, niet psychologische begeleiding.
Art. 31 & 3, deontologische code: Psychologen mogen enkel handelingen stellen waarvoor ze
opgeleid en bevoegd zijn. → interpretatie: Aankleden van een zieke cliënt is geen
psychologische handeling.
Page 1 of 31
,3. Wat vind je dat de psycholoog in kwestie best zou doen in deze Casus? Motiveer je
antwoord en geef aan welke gevolgen die interventie wellicht zou hebben? (/5)
- Niet ingaan op het verzoek om haar aan te kleden
- Vriendelijk (maar duidelijk) uitleggen dat dit niet binnen jouw bevoegdheden valt.
- Voorstellen om het gebed in bed verder te zetten.
- Een open gesprek voeren met de cliënt over haar noden en eventueel alternatieve
diensten bespreken (niet per se een rusthuis, maar bvb thuiszorg)
Mogelijke gevolgen:
+ -
- Ze voelt zich gehoord en begrijpt de - Ze voelt zich in de steek gelaten of
professionele grenzen afgewezen.
- Ze gaat akkoord met hulp van anderen - Er ontstaat afstand in de therapeutische
en krijgt betere zorg relatie of ze verbreekt het contact
4. Hoe kan een psycholoog op een haalbare manier voorkomen dat dergelijke situatie
zou ontstaan? (/5)
- Van bij het begin duidelijk zijn over zijn/haar rol als psycholoog en de grenzen van
professionele bevoegdheden en NIET ingaan op haar verzoeken.
- Drempels bespreekbaar maken: Waarom wil ze geen rusthuis? Welke hulp is nog wel
aanvaardbaar voor haar?
- Een inschatting maken van haar functioneren en nood aan thuiszorg.
Page 2 of 31
, Casus 2: Medicatie onder dwang
Peter zit op kot in Etterbeek en studeert Informatica. Hij doet veel aan sport en heeft
een vaste vriendin. Enige tijd geleden heeft hij echter een ernstige psychose
doorgemaakt en werd hij in een psychiatrisch ziekenhuis opgenomen. Dankzij
neuroleptica was hij er na enkele weken weer bovenop. De psychiater adviseerde
hem de medicatie te blijven nemen om de kans op hervallen te verkleinen. Maar
Peter vond de werking van psychofarmaca gevaarlijk: “De medicatie maakt mij suf
en mijn spieren stijf. Als ik die medicatie lang neem, zal ik langzaam sterven. Het is
vergif!”
Enkele maanden later heeft Peter opnieuw een psychotische opstoot. Een stem in
zijn hoofd geeft hem de opdracht een baanbrekende bijdrage te leveren tot zijn
vakgebied. Hij wordt opgenomen, en de psycholoog vindt het aangewezen opnieuw
neuroleptica toe te dienen. Peter weigert want hij is bang dood te gaan door de
medicatie en daardoor zijn opdracht niet meer te kunnen volbrengen.
Moet de medicatie in dit geval onder dwang toegediend worden of moet men de
wens van Peter respecteren?
1. Welk "ethisch probleem" (of problemen) stelt zich in dit geval? Leg uit waarom dit een
probleem is. (/5)
Het ethisch probleem in deze casus is dat de psycholoog mogelijk beslissingen neemt of stuurt
rond het al dan niet toedienen van medicatie, terwijl dit buiten zijn/haar bevoegdheid en
deskundigheidsgebied valt. Een psycholoog moet altijd binnen zijn professionele grenzen blijven
en het onterecht betreden van het medisch domein, kan leiden tot schade voor de cliënt en
ondermijnt de geloofwaardigheid van de psycholoog.
2. Welke wet(ten) (wet, artikelnummer + titel), artikel(s) van de deontologische code
(artikelnummer en titel of korte omschrijving) of regelgeving is/zijn in het bijzonder van
toepassing op deze Casus? Hoe moet(en) die in dit geval worden toegepast? Motiveer
je antwoord. (/5)
Art. 5/1, 8 en 10, wet op de uitoefning van de gezondheidszorgberoepen: Het voorschrijven en
toedienen van medicatie valt uitsluitend onder de bevoegdheid van artsen. → interpretatie: De
psycholoog mag geen beslissingen nemen over medicatie of dwangbehandeling, zelfs niet
bij een acute psychose.
Art. 32, deontologische code : De psycholoog handelt binnen de grenzen van zijn competentie
en verwijst door wanneer een vraag zijn deskundigheid overschrijdt.→ interpretatie: e
psycholoog moet zijn rol beperken tot het psychologisch begeleiden van Peter en bij
zorgwekkende signalen doorverwijzen naar de arts/psychiater. Hij mag geen uitspraken doen
over medicatiebeslissingen.
Page 3 of 31
, 3. Wat vind je dat de psycholoog in kwestie best zou doen in deze Casus? Motiveer je
antwoord en geef aan welke gevolgen die interventie wellicht zou hebben? (/5)
De psycholoog moet volgens mij:
- De medische verantwoordelijkheid expliciet overlaten aan de bevoegde arts of psychiater
en dus NIET oordelen over het al dan niet toedienen van de medicatie
- Zijn/haar rol als psycholoog bewaken door: psycho-educatie geven, ondersteunen, de
situatie bespreken etc…
+ -
- De psycholoog blijft netjes binnen de - Er is een risico dat de situatie uit de hand
wettelijke en ethische grenzen van zijn loopt (medisch gezien), maar dat is niet
beroep een verantwoordelijkheid van de
- Peter krijgt toegang tot de juiste psycholoog!
mediche zorg (via artsen)
- Vertrouwen van de cliënt kan worden
behouden, en zelfs bevordert omdat de
psycholoog niet de slechte rol inneemt
van medicatie te dwingen
4. Hoe kan een psycholoog op een haalbare manier voorkomen dat dergelijke situatie
zou ontstaan? (/5)
- Door vanaf het begin duidelijke afspraken te maken met de cliënt en met zichzelf over rollen
en verwachtingen, inclusief wat psychologische begeleiding inhoudt en wat niet.
- Samenwerken met artsen en zorgen voor goede en duidelijke communicatie naar Peter toe
Page 4 of 31
Een oude dame woont nog steeds in haar eigen huis, maar het wordt voor haar
alsmaar moeilijker om voor zichzelf te zorgen. Ze krijgt wekelijks psychologische
begeleiding aan huis, jij bent die psycholoog. Omdat deze dame het zo moeilijk heeft
heb jij haar al een paar keer geholpen om vanuit de zetel tot bij jou aan de tafel te
komen zitten. Jij vindt zelf dat deze dame niet langer zelfstandig kan blijven wonen
en beter verzorgd zou kunnen worden in een bejaardentehuis. Deze dame weigert
om naar een bejaardentehuis te gaan, omdat ze het fijn vindt in haar eigen huis en
'geen zin heeft om tussen die oude mensen te zitten'. De volgende keer dat je bij deze
dame aan huis komt ligt ze ziek te bed en ze vraagt aan jou om haar te helpen bij het
aankleden, zodat ze bij jou aan tafel kan komen zitten voor de wekelijkse sessie.
1. Welk "ethisch probleem" (of problemen) stelt zich in dit geval? Leg uit waarom dit een
probleem is. (/5)
Het centraal probleem in deze casus is de rolvervanging/rolverwarring. De psycholoog wordt
gevraagd om handelingen te stellen die buiten zijn/haar professionele competenties vallen,
namijk lichamelijke verzorging. Er onstaat een spanningsveld tussen de menselijke reflex om te
helpen en de professionele grenzen van zijn/haar rol als psycholoog.
Er is ook sprake van potentiële grensoverschrijding, iemand helpen bij het aankleden is een
intieme handeling. Door hieraan toe te geven loopt de psycholoog het risico dat: 1) de cliënt
steeds meer fysieke hulp gaat vragen 2) de professionele relatie verwatert geraakt 3) zijn eigen
deontologische code te schendt.
2. Welke wet(ten) (wet, artikelnummer + titel), artikel(s) van de deontologische code
(artikelnummer en titel of korte omschrijving) of regelgeving is/zijn in het bijzonder van
toepassing op deze Casus? Hoe moet(en) die in dit geval worden toegepast? Motiveer
je antwoord. (/5)
Art. 6, patiëntenrecht: Vrije keuze van zorgverlener (De cliënt mag kiezen wie haar begeleid)
→ Interpretatie: Ze mag jou als psycholoog kiezen, maar dit impliceert niet dat jij ook fysieke
zorgtaken moet opnemen die buiten je mandaat vallen
Art. 68/1 en 3, wet betreffende de uitoefening van gezondheidszorgberoepen: De
handelingen moeten passen binnen een psychologisch referentiekader en gericht zijn op
psychisch of psychosomatisch lijden. → Interpretatie: Aankleden van een zieke dame valt hier
niet onder, dit is verzorging, niet psychologische begeleiding.
Art. 31 & 3, deontologische code: Psychologen mogen enkel handelingen stellen waarvoor ze
opgeleid en bevoegd zijn. → interpretatie: Aankleden van een zieke cliënt is geen
psychologische handeling.
Page 1 of 31
,3. Wat vind je dat de psycholoog in kwestie best zou doen in deze Casus? Motiveer je
antwoord en geef aan welke gevolgen die interventie wellicht zou hebben? (/5)
- Niet ingaan op het verzoek om haar aan te kleden
- Vriendelijk (maar duidelijk) uitleggen dat dit niet binnen jouw bevoegdheden valt.
- Voorstellen om het gebed in bed verder te zetten.
- Een open gesprek voeren met de cliënt over haar noden en eventueel alternatieve
diensten bespreken (niet per se een rusthuis, maar bvb thuiszorg)
Mogelijke gevolgen:
+ -
- Ze voelt zich gehoord en begrijpt de - Ze voelt zich in de steek gelaten of
professionele grenzen afgewezen.
- Ze gaat akkoord met hulp van anderen - Er ontstaat afstand in de therapeutische
en krijgt betere zorg relatie of ze verbreekt het contact
4. Hoe kan een psycholoog op een haalbare manier voorkomen dat dergelijke situatie
zou ontstaan? (/5)
- Van bij het begin duidelijk zijn over zijn/haar rol als psycholoog en de grenzen van
professionele bevoegdheden en NIET ingaan op haar verzoeken.
- Drempels bespreekbaar maken: Waarom wil ze geen rusthuis? Welke hulp is nog wel
aanvaardbaar voor haar?
- Een inschatting maken van haar functioneren en nood aan thuiszorg.
Page 2 of 31
, Casus 2: Medicatie onder dwang
Peter zit op kot in Etterbeek en studeert Informatica. Hij doet veel aan sport en heeft
een vaste vriendin. Enige tijd geleden heeft hij echter een ernstige psychose
doorgemaakt en werd hij in een psychiatrisch ziekenhuis opgenomen. Dankzij
neuroleptica was hij er na enkele weken weer bovenop. De psychiater adviseerde
hem de medicatie te blijven nemen om de kans op hervallen te verkleinen. Maar
Peter vond de werking van psychofarmaca gevaarlijk: “De medicatie maakt mij suf
en mijn spieren stijf. Als ik die medicatie lang neem, zal ik langzaam sterven. Het is
vergif!”
Enkele maanden later heeft Peter opnieuw een psychotische opstoot. Een stem in
zijn hoofd geeft hem de opdracht een baanbrekende bijdrage te leveren tot zijn
vakgebied. Hij wordt opgenomen, en de psycholoog vindt het aangewezen opnieuw
neuroleptica toe te dienen. Peter weigert want hij is bang dood te gaan door de
medicatie en daardoor zijn opdracht niet meer te kunnen volbrengen.
Moet de medicatie in dit geval onder dwang toegediend worden of moet men de
wens van Peter respecteren?
1. Welk "ethisch probleem" (of problemen) stelt zich in dit geval? Leg uit waarom dit een
probleem is. (/5)
Het ethisch probleem in deze casus is dat de psycholoog mogelijk beslissingen neemt of stuurt
rond het al dan niet toedienen van medicatie, terwijl dit buiten zijn/haar bevoegdheid en
deskundigheidsgebied valt. Een psycholoog moet altijd binnen zijn professionele grenzen blijven
en het onterecht betreden van het medisch domein, kan leiden tot schade voor de cliënt en
ondermijnt de geloofwaardigheid van de psycholoog.
2. Welke wet(ten) (wet, artikelnummer + titel), artikel(s) van de deontologische code
(artikelnummer en titel of korte omschrijving) of regelgeving is/zijn in het bijzonder van
toepassing op deze Casus? Hoe moet(en) die in dit geval worden toegepast? Motiveer
je antwoord. (/5)
Art. 5/1, 8 en 10, wet op de uitoefning van de gezondheidszorgberoepen: Het voorschrijven en
toedienen van medicatie valt uitsluitend onder de bevoegdheid van artsen. → interpretatie: De
psycholoog mag geen beslissingen nemen over medicatie of dwangbehandeling, zelfs niet
bij een acute psychose.
Art. 32, deontologische code : De psycholoog handelt binnen de grenzen van zijn competentie
en verwijst door wanneer een vraag zijn deskundigheid overschrijdt.→ interpretatie: e
psycholoog moet zijn rol beperken tot het psychologisch begeleiden van Peter en bij
zorgwekkende signalen doorverwijzen naar de arts/psychiater. Hij mag geen uitspraken doen
over medicatiebeslissingen.
Page 3 of 31
, 3. Wat vind je dat de psycholoog in kwestie best zou doen in deze Casus? Motiveer je
antwoord en geef aan welke gevolgen die interventie wellicht zou hebben? (/5)
De psycholoog moet volgens mij:
- De medische verantwoordelijkheid expliciet overlaten aan de bevoegde arts of psychiater
en dus NIET oordelen over het al dan niet toedienen van de medicatie
- Zijn/haar rol als psycholoog bewaken door: psycho-educatie geven, ondersteunen, de
situatie bespreken etc…
+ -
- De psycholoog blijft netjes binnen de - Er is een risico dat de situatie uit de hand
wettelijke en ethische grenzen van zijn loopt (medisch gezien), maar dat is niet
beroep een verantwoordelijkheid van de
- Peter krijgt toegang tot de juiste psycholoog!
mediche zorg (via artsen)
- Vertrouwen van de cliënt kan worden
behouden, en zelfs bevordert omdat de
psycholoog niet de slechte rol inneemt
van medicatie te dwingen
4. Hoe kan een psycholoog op een haalbare manier voorkomen dat dergelijke situatie
zou ontstaan? (/5)
- Door vanaf het begin duidelijke afspraken te maken met de cliënt en met zichzelf over rollen
en verwachtingen, inclusief wat psychologische begeleiding inhoudt en wat niet.
- Samenwerken met artsen en zorgen voor goede en duidelijke communicatie naar Peter toe
Page 4 of 31
