STAATSRECHT
DEEL 0: Inleiding
Staatsrecht= het recht dat betrekking heeft op de rol en structuur van de
organen van de staat, de instelling en functionering ervan, hun bevoegdheden,
hun verhouding tot elkaar en die tot de burgers.
Staatsrecht= constitutioneel recht= grondwettelijk recht
“België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa”
Dit is de kernboodschap van de cursus
België: België bestaat uit meerdere lagen. België bestaat uit meerdere
bestuursniveaus: gemeenschappen, gewesten en federaal niveau ook provincies
en de gemeenten
België is een land, maar ook een staat! België kan als staat toetreden tot
internationale organisaties zoals de VN en de EU en heeft dus
rechtspersoonlijkheid en kan hierdoor Verdragen ondertekenen. België kan
buitenlandse betrekkingen onderhouden met andere landen. Er kan een
gewapende macht (leger) zijn.
Rechtsstaat: Niet enkel burgers aan het recht zijn onderworpen, maar ook de
staat is verbonden aan het recht dat het zelf uitgevaardigd. Zij moeten allemaal
de hogere normen respecteren.
In de Verlichting is het idee van de rechtsstaat opgekomen. Vroeger waren de
vorsten niet onderworpen aan de wetten die ze zelf maakten.
Een rechtstaat bestaat uit een hiërarchie der normen: de ene norm is belangrijker
dan de andere en dat is met recht ook zo.
Je kunt als individu rechtsbescherming genieten. Wanneer je van mening bent dat
de staat de rechtsregels heeft geschonden dat je naar een bepaalde instelling
kan gaan en dit is het GwH.
Rechters moeten onafhankelijk zijn van de uitvoerende macht en de wetgevende
macht. Een rechtstaat moet de fundamentele rechten en vrijheden respecteren.
Democratische: een systeem waarin het volk de macht heeft
Rechtstreeks democratie= volk moet alles uitdrukkelijk beslissen
Indirecte democratie= het volk verkiest volksvertegenwoordigers en zij vormen
het parlement en dat parlement maakt wetten en regels
Parlement= belangrijkste orgaan
Er is sprake van het legaliteitsbeginsel en parlementaire controle.
Meergelaagde: Door staatshervorming geëvolueerd naar een federale staat
Er is een bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende niveaus:
gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenten dit zijn de lagen van
België.
In Europa: België staat als staat niet meer alleen. We zijn lid van de Europese
Unie en de Raad van Europa. Dit zijn 2 verschillende Europa’s.
Raad van Europa: bevat meer landen en gaat vooral over mensenrechten
1
,We hebben Belgisch recht, maar we zijn ook gebonden aan het internationaal en
Europees recht.
Er ontbreekt 1 woord in de zin: grondwet
Grondwet heeft 2 verschillende betekenissen:
- Materiële grondwet
- Formele grondwet
De verschillende delen
van de leerstof staan Recht= rationeel opgebouwd geheel van door de
niet los van elkaar, overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare
maar je moet deze normen die dienen tot organisatie, handhaving of
delen proberen herstel van de orde in de samenleving
koppelen aan elkaar.
Rechtsregel= regels die afkomstig zijn van de overheid
Verbod op onverdoofd
slachten niet in strijd Een student die van zijn ouders steeds om middernacht
met Europees Verdrag thuis moet zijn, is onderworpen aan een regen, maar
voor de Rechten van dit is geen rechtsregel.
Soms vallen rechtsregels en andere regens samen: je mag niet iemand zomaar
slaan, dit is een rechtsregel, maar veel mensen zullen dit zien als een morele
regel
Rechtszekerheid= iedereen die hetzelfde moet worden behandeld. Pure
rechtszekerheid kan tot heel oneerlijke gevolgen leiden, want er is een redelijk
grote kloof tussen rijkere mensen en armere mensen.
Recht en maatschappij zijn met elkaar verweven. Ze hebben een invloed op
elkaar.
Rechtsregels worden vaak ingedeeld in 2 grote groepen:
Publiekrecht
Privaatrecht
Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en
particuliere (rechts)personen en overheden onderling
Vb. staatsrecht, bestuursrecht, belastingrecht, strafrecht,…
Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere
(rechts)personen
Vb. verbintenissenrecht, familierecht, goederenrecht,…
Wij gebruiken het begrip staat in een publiekrechtelijk vorm.
Staat= land met een afgebakend territorium met een vaste bevolkingsgroep en
een overheid die gezag uitoefent over die bevolking
2
,DEEL 1: Krachtlijnen
HOOFDSTUK 1: De Belgische Staat
1.Het ontstaan van België
Staten kunnen op een verschillende manier ontstaan.
Historisch gezien konden staten ontstaan uit het niets op een grondgebied waar
er voordien geen enkele staat bestond. Dit is vandaag echter niet meer mogelijk.
Dat betekent niet dat er geen nieuwe staten meer kunnen ontstaan. Dit gebeurt
vanaf nu op een afgeleide manier:
Dekolonisatie: veel landen waren niet onafhankelijk en waren een kolonie
van een ander land. Vb. Congo werd ontstaan als staat nadat België het
had opgegeven in 1960.
Secessie: een deel van een land scheurt zich af van het land, maar het
oorspronkelijke land blijft nog bestaan. Vb. Kosovo is op die manier
ontstaan in 2008
Dismembratio (= uit elkaar vallen): één land valt uit elkaar in 2 nieuwe
landen. Hier blijft het oorspronkelijke land niet bestaan. Vb. splitsing van
Tsjechoslowakije in 1993
Fusie: 2 aparte landen die zich samenvoegen tot 1 land. Vb. de eenmaking
van West- en Oost-Duitsland in 1990
3
, België is ontstaan door secessie!!!
Het ontstaan van België:
Na het Congres van Wenen (1814) werden de zuidelijke Nederlanden toegevoegd
aan het koninkrijk die de noordelijke Nederlanden omvatte (rijk van koning Willem
I).
De bedoeling was om een bufferstaat te creëren in het centrum van Europa om
de Franse macht onder controle te houden. Dit Verenigd Koninkrijk der
Nederlanden krijgt in 1815 een grondwet.
Het Zuiden was echter niet tevreden met die grondwet.
ZUIDEN NOORDEN
Economische Industrialisering Handel
tegenstellingen
Politiek Zwak vertegenwoordigd Sterk vertegenwoordigd
Godsdienst Katholiek Protestant
Taal Frans Nederlands
Verder was er ook sprake dat Willem heel autoritair regeerde. Hij wou
bijvoorbeeld de bisschoppen zelf benoemen en hiermee waren de Zuidelijke
katholieken het niet eens.
Door al deze botsingen kwam er een Monsterverbond. Dit was een samenwerking
tussen de liberalen en de katholieken tegen Koning Willem.
Die 2 groepen hebben dat niet gesloten om de onafhankelijkheid uit te roepen.
Ze wilden gewoon wat meer vrijheid. Willem ging steeds verder met zijn
hervormingen.
Een opera in Brussel was het startpunt van de Belgische onafhankelijkheid. Die
opera toont de liefde voor het vaderland en hierdoor is het publiek op straat
gekomen en hebben ze een revolutie veroorzaakt.
Koning Willem stuurt een leger om de revolutie in te tomen, maar zonder
resultaat. Op 4 oktober 1830 wordt de onafhankelijkheid van België uitgeroepen
(de revolutionairen noemden zichzelf onafhankelijk).
2. België als staat
Om een staat te zijn moet er sprake zijn van:
Permanente bevolking
Afgebakend grondgebied
Overheid die effectief gezag uitoefent
Land moet onafhankelijk kunnen opereren
2.1. België heeft een permanente bevolking
België had op 1 januari 2024 11.763.350 inwoners en heeft dus een permanente
bevolking. 13% van onze bevolking heeft een andere nationaliteit.
Mensen kunnen dus de nationaliteit van een staat delen, ook al verschillen ze op
andere vlakken van elkaar. Een staat kan ook gezag uitoefenen over personen die
niet zijn nationaliteit hebben, als ze zich op zijn grondgebied bevinden.
2.2. België heeft een afgebakend grondgebied
Een territorium behoort slechts tot het grondgebied van één staat. In het geval
van kuststaten ook de territoriale zee. De gezagsuitoefening op de territoriale
4
DEEL 0: Inleiding
Staatsrecht= het recht dat betrekking heeft op de rol en structuur van de
organen van de staat, de instelling en functionering ervan, hun bevoegdheden,
hun verhouding tot elkaar en die tot de burgers.
Staatsrecht= constitutioneel recht= grondwettelijk recht
“België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa”
Dit is de kernboodschap van de cursus
België: België bestaat uit meerdere lagen. België bestaat uit meerdere
bestuursniveaus: gemeenschappen, gewesten en federaal niveau ook provincies
en de gemeenten
België is een land, maar ook een staat! België kan als staat toetreden tot
internationale organisaties zoals de VN en de EU en heeft dus
rechtspersoonlijkheid en kan hierdoor Verdragen ondertekenen. België kan
buitenlandse betrekkingen onderhouden met andere landen. Er kan een
gewapende macht (leger) zijn.
Rechtsstaat: Niet enkel burgers aan het recht zijn onderworpen, maar ook de
staat is verbonden aan het recht dat het zelf uitgevaardigd. Zij moeten allemaal
de hogere normen respecteren.
In de Verlichting is het idee van de rechtsstaat opgekomen. Vroeger waren de
vorsten niet onderworpen aan de wetten die ze zelf maakten.
Een rechtstaat bestaat uit een hiërarchie der normen: de ene norm is belangrijker
dan de andere en dat is met recht ook zo.
Je kunt als individu rechtsbescherming genieten. Wanneer je van mening bent dat
de staat de rechtsregels heeft geschonden dat je naar een bepaalde instelling
kan gaan en dit is het GwH.
Rechters moeten onafhankelijk zijn van de uitvoerende macht en de wetgevende
macht. Een rechtstaat moet de fundamentele rechten en vrijheden respecteren.
Democratische: een systeem waarin het volk de macht heeft
Rechtstreeks democratie= volk moet alles uitdrukkelijk beslissen
Indirecte democratie= het volk verkiest volksvertegenwoordigers en zij vormen
het parlement en dat parlement maakt wetten en regels
Parlement= belangrijkste orgaan
Er is sprake van het legaliteitsbeginsel en parlementaire controle.
Meergelaagde: Door staatshervorming geëvolueerd naar een federale staat
Er is een bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende niveaus:
gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenten dit zijn de lagen van
België.
In Europa: België staat als staat niet meer alleen. We zijn lid van de Europese
Unie en de Raad van Europa. Dit zijn 2 verschillende Europa’s.
Raad van Europa: bevat meer landen en gaat vooral over mensenrechten
1
,We hebben Belgisch recht, maar we zijn ook gebonden aan het internationaal en
Europees recht.
Er ontbreekt 1 woord in de zin: grondwet
Grondwet heeft 2 verschillende betekenissen:
- Materiële grondwet
- Formele grondwet
De verschillende delen
van de leerstof staan Recht= rationeel opgebouwd geheel van door de
niet los van elkaar, overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare
maar je moet deze normen die dienen tot organisatie, handhaving of
delen proberen herstel van de orde in de samenleving
koppelen aan elkaar.
Rechtsregel= regels die afkomstig zijn van de overheid
Verbod op onverdoofd
slachten niet in strijd Een student die van zijn ouders steeds om middernacht
met Europees Verdrag thuis moet zijn, is onderworpen aan een regen, maar
voor de Rechten van dit is geen rechtsregel.
Soms vallen rechtsregels en andere regens samen: je mag niet iemand zomaar
slaan, dit is een rechtsregel, maar veel mensen zullen dit zien als een morele
regel
Rechtszekerheid= iedereen die hetzelfde moet worden behandeld. Pure
rechtszekerheid kan tot heel oneerlijke gevolgen leiden, want er is een redelijk
grote kloof tussen rijkere mensen en armere mensen.
Recht en maatschappij zijn met elkaar verweven. Ze hebben een invloed op
elkaar.
Rechtsregels worden vaak ingedeeld in 2 grote groepen:
Publiekrecht
Privaatrecht
Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en
particuliere (rechts)personen en overheden onderling
Vb. staatsrecht, bestuursrecht, belastingrecht, strafrecht,…
Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere
(rechts)personen
Vb. verbintenissenrecht, familierecht, goederenrecht,…
Wij gebruiken het begrip staat in een publiekrechtelijk vorm.
Staat= land met een afgebakend territorium met een vaste bevolkingsgroep en
een overheid die gezag uitoefent over die bevolking
2
,DEEL 1: Krachtlijnen
HOOFDSTUK 1: De Belgische Staat
1.Het ontstaan van België
Staten kunnen op een verschillende manier ontstaan.
Historisch gezien konden staten ontstaan uit het niets op een grondgebied waar
er voordien geen enkele staat bestond. Dit is vandaag echter niet meer mogelijk.
Dat betekent niet dat er geen nieuwe staten meer kunnen ontstaan. Dit gebeurt
vanaf nu op een afgeleide manier:
Dekolonisatie: veel landen waren niet onafhankelijk en waren een kolonie
van een ander land. Vb. Congo werd ontstaan als staat nadat België het
had opgegeven in 1960.
Secessie: een deel van een land scheurt zich af van het land, maar het
oorspronkelijke land blijft nog bestaan. Vb. Kosovo is op die manier
ontstaan in 2008
Dismembratio (= uit elkaar vallen): één land valt uit elkaar in 2 nieuwe
landen. Hier blijft het oorspronkelijke land niet bestaan. Vb. splitsing van
Tsjechoslowakije in 1993
Fusie: 2 aparte landen die zich samenvoegen tot 1 land. Vb. de eenmaking
van West- en Oost-Duitsland in 1990
3
, België is ontstaan door secessie!!!
Het ontstaan van België:
Na het Congres van Wenen (1814) werden de zuidelijke Nederlanden toegevoegd
aan het koninkrijk die de noordelijke Nederlanden omvatte (rijk van koning Willem
I).
De bedoeling was om een bufferstaat te creëren in het centrum van Europa om
de Franse macht onder controle te houden. Dit Verenigd Koninkrijk der
Nederlanden krijgt in 1815 een grondwet.
Het Zuiden was echter niet tevreden met die grondwet.
ZUIDEN NOORDEN
Economische Industrialisering Handel
tegenstellingen
Politiek Zwak vertegenwoordigd Sterk vertegenwoordigd
Godsdienst Katholiek Protestant
Taal Frans Nederlands
Verder was er ook sprake dat Willem heel autoritair regeerde. Hij wou
bijvoorbeeld de bisschoppen zelf benoemen en hiermee waren de Zuidelijke
katholieken het niet eens.
Door al deze botsingen kwam er een Monsterverbond. Dit was een samenwerking
tussen de liberalen en de katholieken tegen Koning Willem.
Die 2 groepen hebben dat niet gesloten om de onafhankelijkheid uit te roepen.
Ze wilden gewoon wat meer vrijheid. Willem ging steeds verder met zijn
hervormingen.
Een opera in Brussel was het startpunt van de Belgische onafhankelijkheid. Die
opera toont de liefde voor het vaderland en hierdoor is het publiek op straat
gekomen en hebben ze een revolutie veroorzaakt.
Koning Willem stuurt een leger om de revolutie in te tomen, maar zonder
resultaat. Op 4 oktober 1830 wordt de onafhankelijkheid van België uitgeroepen
(de revolutionairen noemden zichzelf onafhankelijk).
2. België als staat
Om een staat te zijn moet er sprake zijn van:
Permanente bevolking
Afgebakend grondgebied
Overheid die effectief gezag uitoefent
Land moet onafhankelijk kunnen opereren
2.1. België heeft een permanente bevolking
België had op 1 januari 2024 11.763.350 inwoners en heeft dus een permanente
bevolking. 13% van onze bevolking heeft een andere nationaliteit.
Mensen kunnen dus de nationaliteit van een staat delen, ook al verschillen ze op
andere vlakken van elkaar. Een staat kan ook gezag uitoefenen over personen die
niet zijn nationaliteit hebben, als ze zich op zijn grondgebied bevinden.
2.2. België heeft een afgebakend grondgebied
Een territorium behoort slechts tot het grondgebied van één staat. In het geval
van kuststaten ook de territoriale zee. De gezagsuitoefening op de territoriale
4
