Samenvatting economisch recht (2e bachelor rechten Ugent)

ECONOMISCH RECHT

INLEIDING

 syllabus als leidraad, colleges belangrijker

 2/3 ex, casus + theorie + ja/nee-vragen



• Economisch recht omvat het “oude” handelsrecht

• Handelsrecht is met ingang van 1 november 2018 opgeheven

(Wet houdende hervorming van het ondernemingsrecht)

• Opheffing van het begrip “handelaar” en vervangen door een ondernemingsbegrip

• Veel ruimer begrip nu

• Maar het oude handelsrecht bestaat wel nog, is nu gwn verbonden aan de notie
‘onderneming’ ipv ‘handelaar’

• Invoering van een nieuw algemeen begrip “onderneming”

• Maar

• Transacties tot en met 31 oktober 2018 vallen nog onder het “oude” recht

• Heel wat regelen uit het “oude” handelsrecht werden behouden, maar worden nu
vastgeknoopt aan het begrip “onderneming”




1

,TITEL I – ALGEMEEN

HOOFDSTUK I – SITUERING VAN HET HANDELS-, ECONOMISCH EN
ONDERNEMINGSRECHT


§ 1. BEGRIPPEN HANDELSRECHT, ECONOMISCH RECHT EN ONDERNEMINGSRECHT



Het economisch recht (vroegere handelsrecht) bevat enerzijds regelen van privaatrecht die van toepassing zijn
op verrichtingen van ondernemingen en zijn erop gericht transacties tussen ondernemingen soepel en efficiënt
te laten verlopen

 regelen die het handelsverkeer moeten gaan faciliteren, makkelijker maken op bep transacties te verrichten



Het economisch recht omvat anderzijds de regelen van publiek en privaat recht die er specifiek toe strekken de
economische activiteit te organiseren met het oog op de verwezenlijking van een economische ordening en een
economisch sturingsbeleid

 gaat voorschrijven wat niet mag en wat moet, dwingende voorschriften die door ondernemingen moeten w
gerespecteerd



• Economisch recht omvat :

• Regelen van privaatrecht gericht op efficiënt en soepel verkeer

• Vb. Bewijs: bv rechtshandelingen >3500 euro door AA

• Vb. hoofdelijkheid: verschil met burgerlijk recht

• Tussen ondernemingen moet het eenvoudig zijn om handel te gaan drijven

• Regelen van publiek recht, veelal gericht op sturing

• nastreven van economische doeleinden van conjuncturele aard of van
structurele aard (vb. organisatie markt, mededingingsrecht)

• conjunctureel: tijdelijk en worden vastgesteld om een
specifiek/tijdelijk prob te verhelpen

• structureel: blijven gelden

• Regelen van privaatrecht gericht op ordening

• Bescherming van rechtmatig geachte belangen (vb.
consumentenbescherming, eerlijke concurrentie, bescherming
tussenpersonen, intellectuele eigendomsrechten)

• Consument als zwakkere partij en ondergeschikte voet



2

,Situering tav andere rechtstakken:

- Vennootschapsrecht (3e bach)
- Financieel recht (1e master)




§ 2. BRONNEN VAN HET HANDELS- EN ECONOMISCH RECHT

Overzicht bronnen:

• Internationale bronnen

• Nationale bronnen

• Wetgevende macht

• Uitvoerende macht

• Beleidsovereenkomsten




A. HANDELSRECHT

B. ECONOMISCH RECHT

INTERNATIONALE BRONNEN

• Verdragen die regeling inhouden voor het internationale economisch ruilverkeer

• Vb. WTO (World Trade Organisation)  doel: internationale handel reglementeren;
spelregels die dus gelden

=> GATT, GATS (ivm internationale diensverlening), TRIPS (mbt IER), DSU (internationale
geschillenregeling met beroepsorgaan maar mogen geen beslissing meer nemen)

• GATT 1947 (general agreement on tariffs and trade)  bv. Invoerbeperkingen,
principes:

• Meestbegunstiging = wnr je als lid vn WTO een voordeel toekent aan een
ander land, moet je datzelfde voordeel ook gaan toekennen aan alle andere
landen

• NIET bij: vrijhandelszones, douane-unies

• Non-discriminatie = eens dat de goederen zijn ingevoerd moeten deze,
ongeacht de herkomst, op dezelfde manier behandeld worden

• Verbod van kwantitatieve beperkingen

• Reductie van (geen verbod op) douanerechten (streven naar)

• Eerlijke concurrentie

3

, • Dumping = wnr goederen beneden hen normale waarde op de markt
komen in een ander land

• Beneden normale waarde op de markt brengen  uitgangspunt:
prijs die lager is dan de prijs die ih exportland w gehanteerd

• Ernstige schade kan worden toegebracht aan bedrijfstak

• Mogelijke actie: anti-dumping rechten = een verhoging vd douane-
rechten ten belope vd anti-dumping marge

• Douanerechten verhogen om de negatieve gevolgen te
gaan neutraliseren

• Subsidies  voordelen die werden toegekend aan ondernemingen

• per se verboden: export en “local content” subsidies

• export subsidies = specifiek in kader van export

• local content subsidies = specifiek toegekend wegens
gebruik van grondstoffen of goederen afkomstig uit het
eigen land

• andere subsidies: “actionable”

• kunnen w bestreden wnr ze ernstige schade veroorzaken
aan een bedrijfstak of een aanzienlijk deel ervan

• “countervailing measures”

• = vergeldende maatregelen die erin bestaan
douanerechten te verhogen zolang die onrechtmatige
subsidies w verstrekt

• Kunnen ook gwn een procedure starten voor het panel vd
WTO




• Verdragen die economische integratie nastreven

• Vrijhandelszone  elk lid gaat afzonderlijk bepalen welk beleid geld tav derde landen

• Bv tss VS, Canada en Mexico

• Douane-unie  gemeenschappelijk beleid gevoerd

• Europese Unie: douane-unie met vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen

• EU: verdere integratie via Verordeningen en Richtlijnen

• Verordeningen: rechtstreeks toepasselijk



4

, • Bv: passagiersverordening die passagiers beschermt bij vertraging enzo

• Richtlijnen: moeten in het nationaal recht worden omgezet

• Harmonisatie van wetgeving

• Minimale harmonisatie

• Maximale harmonisatie = beschermingsniveau dat id richtlijn
wordt voorzien is tegenlijkertijd ook het maximale dat kan
geboden worden  mogelijkheid ontnemen om nog in
bijkomende bescherming te voorzien

• Maximale harmonisatie met opties

• Techniek van het Europees paspoort



• Verdragen die uniforme regelen bevatten voor bepaalde internationale verrichtingen

• vb. CISG = Weens koopverdrag: internationale handelskoop van lichamelijke roerende
goederen

• voor deze verrichtingen bepaalt het verdrag, en niet een nationale wet, de rechten
en verplichtingen van de partijen

• Automatische toepassing behoudens uitsluiting zodra :

• koper en verkoper gevestigd zijn in verschillende verdragsluitende staat of

• “lex contractus” verwijst naar het recht van een verdragsluitende staat

• Enkel handelskoop

• Totstandkoming overeenkomst, rechten en verplichtingen van koper en verkoper,
rechtsmiddelen




• Verdragen die verplichting bevatten eenvormige wet op te nemen in nationaal recht

5

, • toepassing niet beperkt tot internationale verrichtingen

• vb. wisselbrief, cheque



• Internationale bepalingen die bevoegde rechter en toepasselijk recht vaststellen

• Bevoegde rechter: Brussel I-bis Verordening

• Toepasselijk recht: (vb.) Rome I Verordening

• Bij geen rechtskeuze clausule: men gaat dan gaan kijken nr het recht vh land vd partij
die de meest kenmerkende prestatie levert

• Illustratie : de aankoop via Internet

• Tussen twee ondernemingen

• Tussen onderneming en consument



• Interpretatie van regelen met internationale oorsprong : mag niet zomaar overeenkomstig de
principes die ih nationaal recht vervat zitten

• autonome interpretatie  rekening houdend met de doelstellingen die door het betrokken
internationaal verdrag wordt nagestreefd

• zou ervoor moeten zorgen dat de interpretatie in de verdragssluitende staten
meerdendeels gelijk is

• gaat gedeeltelijk op: zorgt vr identieke interpretatie wnr je een internationaal
rechtscollege hebt die bevoegd is om de internationale regelenen op een bindende
wijze te interpreteren  bv: HvJEU in EU

• is dan een interpretatie die alle lidstaten vd EU gaat binden => autonome
interpretatie

• wel nog steeds verschil rond toepassing id versch lidstaten

• niettemin verschillende interpretaties mogelijk

• CISG versus Richtlijn EU

• Verhouding tot het nationale recht

• Art. II.1 WER:

“Onder voorbehoud van de toepassing van internationale verdragen, van het recht van de
Europese Unie of van bepalingen in bijzondere wetten, bevat onderhavig Wetboek (WER) het
algemeen juridisch kader inzake economische aangelegenheden die tot de bevoegdheid van
de federale overheid behoren”

• Hoe verhoudt WER zich tov internationale wetgeving ivm issue vn verenigbaarheid? Welke
regelgeving moet je dan gaan hanteren?

6

, - Belgische wetgever wou dit nog eens in herinnering brengen in WER zelf  art. II.1
WER: wetgever herhaalt hierin dat nationale regelenen moeten wijken vr de regelen
vervat in internationale verdragen en Europees recht



• Directe werking van internationale normen?

• = Zijn die rechtstreesk van toepassing op de relatie van rechtsonderhorigen onderling?

- Bv: tss ondernemingen onderling

• Kijken nr RS HvC: regelen KUNNEN directe werking hebben mits die regelen voldoende
duidelijk zijn en het de bedoeling was vd regelen om daadwerkelijk rechten te gaan
toekennen aan de rechtsonderhorigen

• Termen, opzet en geest van de regel

• EU versus WTO

- Europese rechtsregelen:

- Rechtstreekse werking mits: duidelijk en onvoorwaardelijk

- Europese Richtlijnen: verticale versus horizontale directe werking

• Europese richtlijnen hebben eens hen omzettingstermijn is
verstreken verticale maar GEEN horizontale directe werking

• Verticaal = eens de omzettingstermijn is verstreken kan men zich
op de bepalingen vd richtlijn beroepen tav OH

- WTO: stellen vast dat deze regelen GEEN directe werking hebben

- Zijn onvoldoende precies en kennen teveel uitzonderingen om directe
werking te hebben tss rechtsonderhorigen onderling

• Gevolgen van (afwezigheid) directe werking


NATIONALE BRONNEN

• Grondwet: bevat een aantal regelen die een rol gaan spelen ih kader van formuleren vn regelen van
eco recht, maar bevat GEEN regelen die rechtstreeks de eco activiteit gaan betreffen

• Bv: vrijheid van ondernemen  ligt vervat in WER, vinden we NIET terug id Gw

• behoort tot essentie van ons eco R, hoewel het niet grondwettelijk is ingeschreven

• = eenieder kan die eco activiteit ontwikkelen die hij wenst te ontwikkelen, mits
respecteren regelen OO

• Inhoud vd contracten bepalen .. , uitgangspunt is vrijheid van ondernemen

• Wetten en decreten (ordonnanties)

• Bevoegdheidsverdeling federale staat versus gewesten

7

, • Wie is dan vr wat bevoegd? 

• GW (art. 39) + Wet 8 augustus1980 zoals gewijzigd (art. 6) en geeft uitvoering aan art. 39

• Art 39: Aantal bevoegdheden w toegewezen ad gewesten, wet 1980 geeft dan
opsomming van deze bevoegdheden

• Economisch beleid  bevoegdheid toegekend ad gewesten, met inachtneming van:

• Vier vrijheden VwEU

• Vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen

• Moet w uitgeoefend met inachtneming van: Vrijheid van handel en
nijverheid (ondernemen)

• Quasi grondwettelijk beginsel

• Het normatief kader van de economische unie en de monetaire eenheid
respecteren

• Wnr gewesten eco beleid gaan voeren mogen ze geen regelen
stellen die in strijd zijn met wat op Europees niveau wordt
gevraagd



• Limitatieve bevoegdheden voor federale overheid

• vb. bescherming verbruiker (consument)  Minister Beenders,
mededinging, marktpraktijken, prijzenreglementering  minister eco
zaken: Minister Clarinval, handels- en vennootschapsrecht  minister vn
justitie: Annelies Verlinden



• Residu van bevoegdheid voor gewesten (de facto-situatie op heden)

• Art. 35 Gw: stelt dat dit vr de gewesten is

• Deze bepaling is nog niet in werking getreden, maar doordat we met een
vrij precieze lijst zitten met bevoegdheden vr de federale OH en een
algemene lijst vr de gewesten  de facto effectief de gewesten die
beschikken over een residuaire bevoegdheid



• Art. 10 Bijzondere Wet 1980: impliciete bevoegdheden gewesten

• Uitgangspunt: in ons systeem zijn de bevoegdheden exclusief (is ene OF
andere die bevoegd is) maar Art. 10 stelt: onder bep cumulatieve vw’en
kunnen we gaan aanvaarden dat de gewesten zaken zouden regelen die in
feite tot de bevoegdheid vd federale wetgever behoren:

• (1) Noodzakelijk voor uitoefening bevoegdheden


8

, • (2) Aangelegenheid moet zich lenen tot gedifferentieerde regeling

• (3) Slechts marginale weerslag (beperkt) op federale materie



 In RS GwH toch vrij strikt is in de toepassing vd theorie van die impliciete bevoegdheden
• Vb’en van decreten waarvan werd geoordeeld door GwH dat de
bevoegdheidsverdeling werd overschreden en dat het gewest ook GEEN gebruik kon
maken vd theorie vd impliciete bevoegdheden om alsnog de materie te regelen:
• Waals decreet waarbij men het sociaal energietarief ging uitbreiden tot
aantal bijzondere categorieën van personen, bevoegdheid om dit tarief te
gaan vaststellen is federaal, Waalse OH wou dit tarief gaan uitbreiden
• Vlaams decreet met verbod op vuurwerk en werd bepaald dat gebruik van
vuurwerk verboden was tenzij toestemming vd gemeente, federale
gemeente zei dat dit niet tot hen bevoegdheid behoorde maar Vlaanderen
vond het noodz om hen bevoegdheden uit te oefenen  gingen ervan uit
dat dit maar een marginale impact had op de federale materie  GwH
volgde hier niet in




• Handelsrecht

• Wetboek van Koophandel (1807)

• Volledig ontmanteld  men heeft ervoor gekozen om deze volledig te vervangen
door andere zaken, waaronder WER

• Omvatte oorspronkelijk ook regelen van vennootschapsrecht
(handelsvennootschappen), verzekeringen

• Nagenoeg volledig ontmanteld door de wet houdende hervorming van het
ondernemingsrecht (2018)

• Bepalingen van handelsrecht en / of gebruik notie handelaar / kooplieden in andere
regelgeving

• ‘Handelaar’  ‘onderneming’ (veel ruimer begrip)

• Bv: beoefenaar vrij beroep is GEEN handelaar, WEL onderneming

• Vb. Gebruik van giraal geld

• Vb. Wet financiële zekerheden

• Economisch recht

• Wetboek van Economisch Recht  maar niet alles zit erin !!!



9

, • Wet tot invoering wetboek economisch recht (28/2/2013)

• Was in 2013 wel helemaal niet volledig klaar  wetgever (initiatief JVDL)
heeft techniek vd aanbouwwetgeving gebruikt = kaderwet maken tot
invoering vh WER

• Invloed: naarmate een boek vorm krijgt kan je het gwn gaan
toevoegen aan het WER

• Eerst eig vooral bedoeling vn codificatie en dan te innoveren waar nodig

• Zaken die in wetboek koophandel stonden en nu ergens anders: voorbeelden

• Regelen mbt bewijs in ondernemingszaken (vroeger handelszaken)  Boek
8 BW

• Vennootschapsrecht  ’90 als afzonderlijke wetgeving  WVV (wetboek vr
vennootschappen en verenigingen) – NIET WER !!!

• Faillisementsrecht  ’90 afzonderlijke wetgeving  boek XX WER

• Iets dat oorspronkelijk niet in WER zat kan er later toch nog in
geraken

• Bepaalde materies van economisch recht en zelfs financieel recht

• GEEN sectorale wetgeving (behoudens uitzonderingen)

• Het klassieke handelsrecht werd oorspronkelijke niet geïntegreerd in WER /
insolventierecht uiteindelijk ook deel van het WER

• Overzicht van het WER

• Definities (Boek I)

• Algemene definities = def die in principe gelden vr het volledige
wetboek

• Bv: consument

• Prob: sommigen lijken meer algemeen dan ze zijn  bv:
onderneming – complex en technisch

• Specifieke definities voor bepaald boekdeel

• Algemene beginselen (miv vrijheid van ondernemen) (Boek II)

• Vrijheid van vestiging, dienstverlening en algemene verplichtingen van de
ondernemingen (o.a. KBO, boekhouding) (Boek III)

• Regelen mbt starten en voeren vn eco activiteit

• Mededinging (Boek IV) en Prijsevoluties (Boek V)

• Zit niet zoveel in, basisprincipe is dat de prijs vrij is & concurrentie
bepaald

10