MENSENRECHTEN 2024
DEEL I: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN MENSENRECHTEN
A. BEGRIP MENSENRECHTEN
- Filosofisch concept: morele claims die mensen kunnen doen gelden
o “Mensenrechten” – human rights
- Juridisch concept: rechten van mensen die zijn opgenomen in bronnen van recht
o De bronnen kunnen variëren → internationale verdragen, gewoonterecht,…
o “Het recht van de mensenrechten” – human rights law
- DEF: VN hoogcommissaris mensenrechten OHCHR
o Inherente rechten die aan natuurlijke personen zijn verbonden → mensen
o Ze gelden vr iedereen, ongeacht de status / achtergrond / mooi of lelijk …
o Vr ied zijn de rechten op gelijke wijze gegarandeerd
- 2 theorieën inzake mensenrechten:
o Vrijheidstheorie: een individu moet vrij zijn van willekeurige inmenging vanwege de staat
▪ Common law-landen
o Rechten-gebaseerde theorie: personen hebben inherente rechten die de staat moet
respecteren
1
,B. KENMERKEN VAN DE MENSENRECHTEN – HUNT
1. Inherent aan mensen (gelinkt)
o = ze zijn eigen aan de mens
o Gelinkt aan filosofische stroming: natuurrecht
o = het is niet aan de OH om je rechten als cadeau te geven → rechten w dus NIET toegekend,
het is een bevestiging van wat er bestaat
▪ Je hebt ze al, louter en alleen omdat je een mens bent
▪ Indien ze een mensenrechtenverdrag opstellen, is dat niet het GEVEN van rechten
maar een bevestiging van wat er bestaat
o In principe onvervreemdbaar
▪ = je kan ze dus in principe niet verliezen
▪ Theoretisch concept want meeste mensenrechten zijn relatief & niet absoluut
• Absolute kunnen NIET beperkt w (weinig)
• Relatieve kunnen WEL beperkt w, onder bep vw’en
o Legitiem belang
o Noodzakelijk / proportioneel
o Evenredig
▪ Kunnen ook w opgeschorst (niet de absolute)
▪ Je kan zelf afstand doen als persoon tot bep mensenrechten
2. Gelijkheid
o De rechten moeten door eenieder gelijk w uitgeoefend
o Ongeacht ras, huidskleur, godsdienst, taal, …
o Gelijkheidsbeginsel
o Maar: Impliceert NIET dat bep kwetsbare personen geen bijkomende rechten kunnen krijgen
▪ Bv. ouderen kunnen in Amerika beroep doen op een mensenrechtenverdrag speciaal
vr hen
3. Universeel karakter
o = ied moet op elk moment en waar ook ter wereld kunnen genieten van mensenrechten
o Overal en te allen tijde
o Kritiek: dat dit niet universeel is (te westers)
▪ Tegenargument (beetje slap): na WOII is het UVRM aangenomen door onder andere
toenmalige lidstaten vd VN zonder enige tegenstemming
2
, C. BASISBEGINSELEN ALS GRONDSLAG VAN MENSENRECHTEN
Beginsel van gelijkheid en van de menselijke waardigheid
- Opgenomen in tal van mensenrechteninstrumenten (UVRM,…)
- Menselijke waardigheid:
o Sproeit voort uit versch juridische en culturele tradities
o Verwijst nr de inherente gelijke waarde van personen en de plicht van derden om deze
waarden te respecteren
o W vaak als interpretatiemiddel gebruikt bij het interpreteren van bep rechten
▪ Bv verbod op foltering, onmenselijke en vernederende behandelingen
D. SOORTEN MENSENRECHTEN
→ 4 categorieën en 3 generaties van grondrechten
1. CATEGORIEËN VAN MENSENRECHTEN
BURGERLIJKE RECHTEN
= burger beschermen tegen onrechtmatig optreden vd overheid
- Voorbeelden:
o Recht op persoonlijke vrijheid
▪ Les lettres de cachet = vrijbrieven vd koning die hij ondertekent om iem vast te
zetten, zonder enig proces ofzo
• Vb: komt vd koning en hij verordonneert om een bep persoon op te pakken
en te begeleiden nr een mooi idyllisch eiland
o Verbod van foltering
o Verbod van slavernij
o Vrijheid van godsdienst, privacy, gezinsleven,…
- Afweerrechten
- Grondslag in Amerikaanse en Franse revolutie
3
,POLITIEKE RECHTEN
De doelstelling: deelname van de burger aan het staatsgezag
- Boston Tea Party: “No taxation without representation” → wouden geen taxen betalen als ze niet
vertegenwoordigd werden
- Voorbeelden
o Recht op vrije verkiezingen
o Vrijheid van vergadering
o Vrijheid van vereniging (bv oprichten politieke partij)
o Vrijheid van meningsuiting
ECONOMISCHE, SOCIALE EN CULTURELE RECHTEN
= Creëren omstandigheden tot waardig leven
- Voorbeelden:
o Sociaal recht: Recht op behoorlijke huisvesting, gezondheidszorg
o Eco recht: Vrijheid van handel, vrijheid van arbeid
o Cultureel recht: recht op onderwijs in eigen minderheidstaal
- Ontstaan id 20e eeuw ( BUPO: 18e E)
o Recent onderzoek van Jensen in 2022 toont aan dat sociale rechten hun oorsprong ligt in de
Middeleeuwen → armen hadden juridisch aanspraak op bijstand => “liefdadigheid”
- 1901: Internationaal arbeidsbureau: gaat zich bezig houden met de ECOSOC rechten van arbeiders en
werkgevers
o Later IAO: internationale arbeidsorganisatie (bestaat nu nog)
- Interventionisme
SOLIDARITEITSRECHTEN
= strekken ertoe om ten aanzien van bep groepen van personen een globale toestand te waarborgen
- Hebben een collectief karakter
o Rechten die de gemeenschap, de groep of de collectiviteit bezit
o Beantwoorden aan de nood van collectieve of groepsrechten
o Hiervoor is vaak de medewerking vd volledige statenmaatschappij vereist
▪ Bv. Recht op vrede, recht op ontwikkeling, recht op gezond leefmilieu
- Recent gegeven: sinds 1977
- Recht op ontwikkeling (Mbaye + UNESCO) en recht op vrede
4
, 2. GENERATIES VAN MENSENRECHTEN
De bovenstaande soorten mensenrechten kunnen ook w ingedeeld volgens de periode of tijdvak waarin ze ten
volle tot bloei zijn gekomen, soorten:
- BUPO
- ECOSOC
- Solidariteitsrechten
- Rechten verbonden met nieuwe technologische ontwikkelingen & rechten van toekomstige generaties
EERSTE GENERATIE-RECHTEN
= De burgerlijke & politieke rechten
- Waren een reactie tegen het vorstelijk absolutisme van VOOR de FR
- 18e eeuw
Reactie hiertegenover:
- Socialisme: pleiten vr een actief positief optreden vd OH
o Karl Marx
o Tegen burgerlijke rechten van niet-inmenging
TWEEDE GENERATIE-RECHTEN
= economische, sociale en culturele rechten
- Pas definitieve intrede vanaf begin 20e eeuw
- Na Mexicaanse revolutie nieuwe grondwet aangenomen, waarin een aantal rechten zijn opgenomen
die de sociale nood weerspiegelden
- Rusland: na Oktoberrevolutie 1917 nadruk op sociaaleconomische grondrechten
o Bv. recht op eten en recht op onderdak
o Tov de bourgois-rechten (=BUPO)
- Ook Afrikaanse leiders (zoals Lumumba) ijverden tijdens de kolonisatiegolf in jaren 1960 voor
erkenning van sociale en economische rechten
- Westerse landen bleven de nadruk leggen op de BUPO rechten
DERDE GENERATIE-RECHTEN
= de solidariteitsrechten
- Sinds 1977
- Was gevolg van drang naar verdere ontvoogding en emancipatie vd derdewereldlanden tav de
westerse industrielanden
5
, o Werden “intellectueel neokolonialisme” verweten, omdat ze de ontwikkelingslanden BUPO
rechten probeerden op te dringen terwijl bep mondiale prob zoals armoede slechts via een
gezamenlijke inspanning vd gehele statengemeenschap kunnen w opgelost
VIERDE GENERATIE-RECHTEN
- Communicatie en informatierechten
o Pleiten voor vrijheid van informatie
▪ Bv. recht op toegang tot internet
- Rechten op vlak van genetische manipulatie en met betrekking tot de transplantatie van organen en
weefsels
o Bv. verbod op klonen van mensen
- Recht van toekomstige generaties om niet in hun mensenrechten beperkt te worden
o Recht op intergenerationele justitie
Nog geen volstrekte duidelijkheid over de inhoud van deze 4e generatie-rechten
3. PROLIFERATIE VAN MENSENRECHTEN, DIERENRECHTEN, RECHTEN VAN DE
NATUUR
PROLIFERATIE VAN MENSENRECHTEN
- Proliferatie of Inflatie vd mensenrechten momenteel
o Vooral ivm de solidariteitsrechten
o Bv. In VN zelf recht om te spelen vr kinderen
o Maar als je rechten niet evolutief interpreteert gaat het belang ook verwateren !
o Gevolgen:
▪ Risico van verzwakking vr bestaande mensenrechten
• Dreigt aan inhoud en belang te verliezen wnr alle rechten mensenrechten w
▪ Het democratisch tekort neemt toe
▪ Mensenrechten gaan vaker met elkaar in botsing komen → opl vr conflict alsmaar
complexer, belang gaat verzwakken
- Discussies rond ‘natuurlijke personen’:
o Bedrijven, kerken, politieke partijen .. kunnen ook mensenrechten hebben
▪ Niet ALLE rechten maar wel een aantal
• Bv. bedrijf kan niet gefolterd w, recht op privé leven vr bedrijf
6
,DIERENRECHTEN
- Dieren hebben ook rechten die wij moeten respecteren
o Elk dierenrecht gaat gecombineerd met een plicht vr de mens om deze te respecteren
- Dieren met een persoonsstatus – bv. apen, paarden
- Rechtbank in India: aantal basisrechten aan dieren toegekend: recht op leven, recht op waardigheid,
folterverbod
- Moeten w gedifferentieerd conform hun specifieke capaciteiten, belangen en behoeften –
Ecuadoriaans Hooggerechtshof
o Bv. wilde dieren recht om niet te w gedomesticeerd en verwijderd uit hun natuurlijke habitat
RECHTEN VAN DE NATUUR
- Bep eco systemen, bossen, rivieren, regios, .. kunnen rechten w toegekend
- Krijgen dan rechtspersoonlijkheid → w vertegenwoordigd (kunnen niet zelf handelen)
- Bv. Ecuador: “de natuur of moeder aarde heeft het recht op eerbiediging van haar bestaan en behoudt
een generatie van haar leven”
o De 1e GW die de natuur bep rechten heeft toegekend
- Manieren van beschermen:
o (1) via inschrijven van rechten id grondwet
o (2) via de wet
▪ Bv. Murcia (Spanje) lagune id Middellandse Zee
o (3) via de rechter
7
,DEEL II: HISTORIEK VAN DE MENSENRECHTEN
→ geen mooi lineair proces, modern concept mensenrechten bestond niet voor de 20 e E
A. FACTOREN DIE DE OPGANG VAN DE MENSENRECHTEN HEBBEN BEÏNVLOED
- Door verschillende wereldgodsdiensten
- Aantal filosofische stromingen
Is dus geen specifiek Europees systeem
1. RELIGIEUZE BASIS VD MENSENRECHTEN
- Gelijkheid, recht op leven, vrijheid, … zijn terug te vinden in allerlei godsdiensten wereldwijd
- Bv. “the golden rule”: behandel iem op een manier zoals je zelf zou willen behandeld worden
- moderne mensenrechten → plichten in religieuze teksten die mensen hebben tov een opperwezen
o Gaat niet over claims ofz tegen OH, zijn deze in principe enkel tov opperwezen verschuldigd
o Er waren toen al noties van mensenrechten, maar toch nog altijd niet in de vorm zoals vndg
de dag
▪ We kunnen daar geen afdwingbare subjectieve rechten uit putten nu
- De godsdiensten beklemtonen de intrinsieke en inherente waarde van alle mensen
o Leggen de mensen zo morele regels en verantwoordelijkheid op ten aanzien vd medemens
- Voorbeelden:
o Hindoe: belang van goed gedrag ten aanzien van het lijden van personen, plicht vr
liefdadigheid en medelijden tav hongerigen, zieken en daklozen => al leven in heilig
o Confucius: confucianisme die stelt dat binnen de 4 zeeën elle mensen broeders zijn, harmonie
en samenwerking, plicht en verantw tov anderen
o Boeddhisten: leven respecteren en mededogen te betonen en aan liefdadigheid doen
o Islam: Koran spreekt van rechtvaardigheid, het heilig karakter vh leven, vrijheid, mededogen,
en respect vr alle mensen
o Christendom: nadruk op heilig karakter en de gelijkheid tss individuen + respect vr anderen
8
, 2. FILOSOFISCHE BASIS VAN DE MENSENRECHTEN
- Filosofen uit zowel Westerse als niet-Westerse beschavingen hebben nagedacht over bep
vraagstukken zoals rechtvaardigheid
- Niet-westerse filosofen die mensenrechten in hun denkbeelden hebben opgenomen:
o Hsun Tzu (3e E v.C.): “als je een geordende samenleving wil hebben ben je verplicht als OH
om individuele rechten aan de onderdanen te geven en te garanderen”
o Mo-Tzu: benadrukte het belang van plicht en respect voor anderen, niet alleen vr de fam of
clanleden
- Westerse stromingen: natuurrechtsfilosofie, vrijheidsdenken, rechtspositivisme
NATUURFILOSOFIE
- Natuurrecht:
o Erkent het bestaan van een alomvattende, eeuwige, universele en objectieve natuurwet
▪ Beheerst alle elementen van het universum en alle staten + vormt het kader voor
het gedrag van eenieder
o In eerste instantie bedacht door de Griekse filosofen
▪ Grieken: universele wet vd natuur of god → regels om te handelen als goede mens
▪ Plato: natuur creëert normatieve standaarden voor menselijk gedrag, het doel van
wetgeving is om mensen tav anderen te laten handelen met rede, deugd en
rechtvaardigheid
▪ Aristoteles: benadrukte dat de rechtstaat noodzakelijk is ter bescherming van de
belangen van individuen
▪ Stoicijnen hebben die ideeën verder ontwikkeld → natuurwet bevat principes
gebaseerd op gelijkheid
• Maar er was geen absolute gelijkheid
• Stoïcijnen: Cicero, Marcus Aurelius → doordrongen door ideeën vd stoa die
meer gelijkheid wou tss personen, maar niet absoluut !
o Waren namelijk niet contra slavernij ofz
- Thomas van Aquino (13e eeuw)
o Idee dat de natuurwet hiërarchisch hoger staat dan de door de mens gecreëerde wetgeving +
gecreëerd is door God
o Wetten moeten rechtvaardig zijn en indien dit niet het geval is, moet het volk deze niet
gehoorzamen
9
, - Hugo de Groot (16e en 17e eeuw)
o De natuurwet is geldig, ongeacht als er een God bestaat + staat boven elke OH
o Vloeit voort uit de rede
o De staat heeft de verplichting om deze rechten te beschermen in tijden van oorlog
▪ Alle respect vr goddelijke en menselijke wetgeving w dan aan de kant gezet
- Thomas Paine (18e E)
o Heeft pamfletten geschreven → vr het eerst gebruik vh woord “mensenrechten” !!
▪ “Common sense” – hij had het over natuurlijke rechten
• Vond dat de Engelse kolonies recht hadden op een eigen OH
▪ “Rights of Men”
• Wrm zo belangrijk: hij is de eigenlijke uitvinder van het idee van
‘mensenrechten’
o Locke was slechts geestelijk
• Hij zegt dat de rechten van mensen inherent zijn + de enige taak vd OH is
om die rechten te beschermen
- John Locke (17e E): vond dat de universele natuurwet boven IED stond
o Burgers & overheid → moesten allemaal de natuurwet naleven
▪ Had wel een morele implicatie ( Hobbes)
o Nieuw: hij had het niet meer alleen over de abstracte natuurwet maar ook over abstracte
rechten
▪ Natuurlijke rechten: eigendom, vrijheid, leven
• Ied had de verplichting deze te beschermen + van derden niet te schaden
o Als de onderdanen dat willen beschermd zien moeten ze een contract afsluiten met de OH,
waarbij ze de rechten id handen vd OH leggen om ze te laten beschermen
▪ Verplichting vd staat om deze natuurlijke rechten te beschermen
▪ De staat: god like prince (goede monarch)
• Indien de staat zn verplichting niet nakomt → mag de bevolking in opstand
komen en het contract opzeggen (ius resistendi)
o Keerzijde: Was niet vr absolute gelijkheid, daklozen en werklozen zag hij bv niet als
volwaardig lid vd sl
“De staat is er om natuurlijke rechten te beschermen, als deze dat niet doet dan kan die OH
worden afgezet”
Conclusie: Locke heeft het over natuurlijke rechten maar NIET over mensenrechten !!!!!
10
DEEL I: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN MENSENRECHTEN
A. BEGRIP MENSENRECHTEN
- Filosofisch concept: morele claims die mensen kunnen doen gelden
o “Mensenrechten” – human rights
- Juridisch concept: rechten van mensen die zijn opgenomen in bronnen van recht
o De bronnen kunnen variëren → internationale verdragen, gewoonterecht,…
o “Het recht van de mensenrechten” – human rights law
- DEF: VN hoogcommissaris mensenrechten OHCHR
o Inherente rechten die aan natuurlijke personen zijn verbonden → mensen
o Ze gelden vr iedereen, ongeacht de status / achtergrond / mooi of lelijk …
o Vr ied zijn de rechten op gelijke wijze gegarandeerd
- 2 theorieën inzake mensenrechten:
o Vrijheidstheorie: een individu moet vrij zijn van willekeurige inmenging vanwege de staat
▪ Common law-landen
o Rechten-gebaseerde theorie: personen hebben inherente rechten die de staat moet
respecteren
1
,B. KENMERKEN VAN DE MENSENRECHTEN – HUNT
1. Inherent aan mensen (gelinkt)
o = ze zijn eigen aan de mens
o Gelinkt aan filosofische stroming: natuurrecht
o = het is niet aan de OH om je rechten als cadeau te geven → rechten w dus NIET toegekend,
het is een bevestiging van wat er bestaat
▪ Je hebt ze al, louter en alleen omdat je een mens bent
▪ Indien ze een mensenrechtenverdrag opstellen, is dat niet het GEVEN van rechten
maar een bevestiging van wat er bestaat
o In principe onvervreemdbaar
▪ = je kan ze dus in principe niet verliezen
▪ Theoretisch concept want meeste mensenrechten zijn relatief & niet absoluut
• Absolute kunnen NIET beperkt w (weinig)
• Relatieve kunnen WEL beperkt w, onder bep vw’en
o Legitiem belang
o Noodzakelijk / proportioneel
o Evenredig
▪ Kunnen ook w opgeschorst (niet de absolute)
▪ Je kan zelf afstand doen als persoon tot bep mensenrechten
2. Gelijkheid
o De rechten moeten door eenieder gelijk w uitgeoefend
o Ongeacht ras, huidskleur, godsdienst, taal, …
o Gelijkheidsbeginsel
o Maar: Impliceert NIET dat bep kwetsbare personen geen bijkomende rechten kunnen krijgen
▪ Bv. ouderen kunnen in Amerika beroep doen op een mensenrechtenverdrag speciaal
vr hen
3. Universeel karakter
o = ied moet op elk moment en waar ook ter wereld kunnen genieten van mensenrechten
o Overal en te allen tijde
o Kritiek: dat dit niet universeel is (te westers)
▪ Tegenargument (beetje slap): na WOII is het UVRM aangenomen door onder andere
toenmalige lidstaten vd VN zonder enige tegenstemming
2
, C. BASISBEGINSELEN ALS GRONDSLAG VAN MENSENRECHTEN
Beginsel van gelijkheid en van de menselijke waardigheid
- Opgenomen in tal van mensenrechteninstrumenten (UVRM,…)
- Menselijke waardigheid:
o Sproeit voort uit versch juridische en culturele tradities
o Verwijst nr de inherente gelijke waarde van personen en de plicht van derden om deze
waarden te respecteren
o W vaak als interpretatiemiddel gebruikt bij het interpreteren van bep rechten
▪ Bv verbod op foltering, onmenselijke en vernederende behandelingen
D. SOORTEN MENSENRECHTEN
→ 4 categorieën en 3 generaties van grondrechten
1. CATEGORIEËN VAN MENSENRECHTEN
BURGERLIJKE RECHTEN
= burger beschermen tegen onrechtmatig optreden vd overheid
- Voorbeelden:
o Recht op persoonlijke vrijheid
▪ Les lettres de cachet = vrijbrieven vd koning die hij ondertekent om iem vast te
zetten, zonder enig proces ofzo
• Vb: komt vd koning en hij verordonneert om een bep persoon op te pakken
en te begeleiden nr een mooi idyllisch eiland
o Verbod van foltering
o Verbod van slavernij
o Vrijheid van godsdienst, privacy, gezinsleven,…
- Afweerrechten
- Grondslag in Amerikaanse en Franse revolutie
3
,POLITIEKE RECHTEN
De doelstelling: deelname van de burger aan het staatsgezag
- Boston Tea Party: “No taxation without representation” → wouden geen taxen betalen als ze niet
vertegenwoordigd werden
- Voorbeelden
o Recht op vrije verkiezingen
o Vrijheid van vergadering
o Vrijheid van vereniging (bv oprichten politieke partij)
o Vrijheid van meningsuiting
ECONOMISCHE, SOCIALE EN CULTURELE RECHTEN
= Creëren omstandigheden tot waardig leven
- Voorbeelden:
o Sociaal recht: Recht op behoorlijke huisvesting, gezondheidszorg
o Eco recht: Vrijheid van handel, vrijheid van arbeid
o Cultureel recht: recht op onderwijs in eigen minderheidstaal
- Ontstaan id 20e eeuw ( BUPO: 18e E)
o Recent onderzoek van Jensen in 2022 toont aan dat sociale rechten hun oorsprong ligt in de
Middeleeuwen → armen hadden juridisch aanspraak op bijstand => “liefdadigheid”
- 1901: Internationaal arbeidsbureau: gaat zich bezig houden met de ECOSOC rechten van arbeiders en
werkgevers
o Later IAO: internationale arbeidsorganisatie (bestaat nu nog)
- Interventionisme
SOLIDARITEITSRECHTEN
= strekken ertoe om ten aanzien van bep groepen van personen een globale toestand te waarborgen
- Hebben een collectief karakter
o Rechten die de gemeenschap, de groep of de collectiviteit bezit
o Beantwoorden aan de nood van collectieve of groepsrechten
o Hiervoor is vaak de medewerking vd volledige statenmaatschappij vereist
▪ Bv. Recht op vrede, recht op ontwikkeling, recht op gezond leefmilieu
- Recent gegeven: sinds 1977
- Recht op ontwikkeling (Mbaye + UNESCO) en recht op vrede
4
, 2. GENERATIES VAN MENSENRECHTEN
De bovenstaande soorten mensenrechten kunnen ook w ingedeeld volgens de periode of tijdvak waarin ze ten
volle tot bloei zijn gekomen, soorten:
- BUPO
- ECOSOC
- Solidariteitsrechten
- Rechten verbonden met nieuwe technologische ontwikkelingen & rechten van toekomstige generaties
EERSTE GENERATIE-RECHTEN
= De burgerlijke & politieke rechten
- Waren een reactie tegen het vorstelijk absolutisme van VOOR de FR
- 18e eeuw
Reactie hiertegenover:
- Socialisme: pleiten vr een actief positief optreden vd OH
o Karl Marx
o Tegen burgerlijke rechten van niet-inmenging
TWEEDE GENERATIE-RECHTEN
= economische, sociale en culturele rechten
- Pas definitieve intrede vanaf begin 20e eeuw
- Na Mexicaanse revolutie nieuwe grondwet aangenomen, waarin een aantal rechten zijn opgenomen
die de sociale nood weerspiegelden
- Rusland: na Oktoberrevolutie 1917 nadruk op sociaaleconomische grondrechten
o Bv. recht op eten en recht op onderdak
o Tov de bourgois-rechten (=BUPO)
- Ook Afrikaanse leiders (zoals Lumumba) ijverden tijdens de kolonisatiegolf in jaren 1960 voor
erkenning van sociale en economische rechten
- Westerse landen bleven de nadruk leggen op de BUPO rechten
DERDE GENERATIE-RECHTEN
= de solidariteitsrechten
- Sinds 1977
- Was gevolg van drang naar verdere ontvoogding en emancipatie vd derdewereldlanden tav de
westerse industrielanden
5
, o Werden “intellectueel neokolonialisme” verweten, omdat ze de ontwikkelingslanden BUPO
rechten probeerden op te dringen terwijl bep mondiale prob zoals armoede slechts via een
gezamenlijke inspanning vd gehele statengemeenschap kunnen w opgelost
VIERDE GENERATIE-RECHTEN
- Communicatie en informatierechten
o Pleiten voor vrijheid van informatie
▪ Bv. recht op toegang tot internet
- Rechten op vlak van genetische manipulatie en met betrekking tot de transplantatie van organen en
weefsels
o Bv. verbod op klonen van mensen
- Recht van toekomstige generaties om niet in hun mensenrechten beperkt te worden
o Recht op intergenerationele justitie
Nog geen volstrekte duidelijkheid over de inhoud van deze 4e generatie-rechten
3. PROLIFERATIE VAN MENSENRECHTEN, DIERENRECHTEN, RECHTEN VAN DE
NATUUR
PROLIFERATIE VAN MENSENRECHTEN
- Proliferatie of Inflatie vd mensenrechten momenteel
o Vooral ivm de solidariteitsrechten
o Bv. In VN zelf recht om te spelen vr kinderen
o Maar als je rechten niet evolutief interpreteert gaat het belang ook verwateren !
o Gevolgen:
▪ Risico van verzwakking vr bestaande mensenrechten
• Dreigt aan inhoud en belang te verliezen wnr alle rechten mensenrechten w
▪ Het democratisch tekort neemt toe
▪ Mensenrechten gaan vaker met elkaar in botsing komen → opl vr conflict alsmaar
complexer, belang gaat verzwakken
- Discussies rond ‘natuurlijke personen’:
o Bedrijven, kerken, politieke partijen .. kunnen ook mensenrechten hebben
▪ Niet ALLE rechten maar wel een aantal
• Bv. bedrijf kan niet gefolterd w, recht op privé leven vr bedrijf
6
,DIERENRECHTEN
- Dieren hebben ook rechten die wij moeten respecteren
o Elk dierenrecht gaat gecombineerd met een plicht vr de mens om deze te respecteren
- Dieren met een persoonsstatus – bv. apen, paarden
- Rechtbank in India: aantal basisrechten aan dieren toegekend: recht op leven, recht op waardigheid,
folterverbod
- Moeten w gedifferentieerd conform hun specifieke capaciteiten, belangen en behoeften –
Ecuadoriaans Hooggerechtshof
o Bv. wilde dieren recht om niet te w gedomesticeerd en verwijderd uit hun natuurlijke habitat
RECHTEN VAN DE NATUUR
- Bep eco systemen, bossen, rivieren, regios, .. kunnen rechten w toegekend
- Krijgen dan rechtspersoonlijkheid → w vertegenwoordigd (kunnen niet zelf handelen)
- Bv. Ecuador: “de natuur of moeder aarde heeft het recht op eerbiediging van haar bestaan en behoudt
een generatie van haar leven”
o De 1e GW die de natuur bep rechten heeft toegekend
- Manieren van beschermen:
o (1) via inschrijven van rechten id grondwet
o (2) via de wet
▪ Bv. Murcia (Spanje) lagune id Middellandse Zee
o (3) via de rechter
7
,DEEL II: HISTORIEK VAN DE MENSENRECHTEN
→ geen mooi lineair proces, modern concept mensenrechten bestond niet voor de 20 e E
A. FACTOREN DIE DE OPGANG VAN DE MENSENRECHTEN HEBBEN BEÏNVLOED
- Door verschillende wereldgodsdiensten
- Aantal filosofische stromingen
Is dus geen specifiek Europees systeem
1. RELIGIEUZE BASIS VD MENSENRECHTEN
- Gelijkheid, recht op leven, vrijheid, … zijn terug te vinden in allerlei godsdiensten wereldwijd
- Bv. “the golden rule”: behandel iem op een manier zoals je zelf zou willen behandeld worden
- moderne mensenrechten → plichten in religieuze teksten die mensen hebben tov een opperwezen
o Gaat niet over claims ofz tegen OH, zijn deze in principe enkel tov opperwezen verschuldigd
o Er waren toen al noties van mensenrechten, maar toch nog altijd niet in de vorm zoals vndg
de dag
▪ We kunnen daar geen afdwingbare subjectieve rechten uit putten nu
- De godsdiensten beklemtonen de intrinsieke en inherente waarde van alle mensen
o Leggen de mensen zo morele regels en verantwoordelijkheid op ten aanzien vd medemens
- Voorbeelden:
o Hindoe: belang van goed gedrag ten aanzien van het lijden van personen, plicht vr
liefdadigheid en medelijden tav hongerigen, zieken en daklozen => al leven in heilig
o Confucius: confucianisme die stelt dat binnen de 4 zeeën elle mensen broeders zijn, harmonie
en samenwerking, plicht en verantw tov anderen
o Boeddhisten: leven respecteren en mededogen te betonen en aan liefdadigheid doen
o Islam: Koran spreekt van rechtvaardigheid, het heilig karakter vh leven, vrijheid, mededogen,
en respect vr alle mensen
o Christendom: nadruk op heilig karakter en de gelijkheid tss individuen + respect vr anderen
8
, 2. FILOSOFISCHE BASIS VAN DE MENSENRECHTEN
- Filosofen uit zowel Westerse als niet-Westerse beschavingen hebben nagedacht over bep
vraagstukken zoals rechtvaardigheid
- Niet-westerse filosofen die mensenrechten in hun denkbeelden hebben opgenomen:
o Hsun Tzu (3e E v.C.): “als je een geordende samenleving wil hebben ben je verplicht als OH
om individuele rechten aan de onderdanen te geven en te garanderen”
o Mo-Tzu: benadrukte het belang van plicht en respect voor anderen, niet alleen vr de fam of
clanleden
- Westerse stromingen: natuurrechtsfilosofie, vrijheidsdenken, rechtspositivisme
NATUURFILOSOFIE
- Natuurrecht:
o Erkent het bestaan van een alomvattende, eeuwige, universele en objectieve natuurwet
▪ Beheerst alle elementen van het universum en alle staten + vormt het kader voor
het gedrag van eenieder
o In eerste instantie bedacht door de Griekse filosofen
▪ Grieken: universele wet vd natuur of god → regels om te handelen als goede mens
▪ Plato: natuur creëert normatieve standaarden voor menselijk gedrag, het doel van
wetgeving is om mensen tav anderen te laten handelen met rede, deugd en
rechtvaardigheid
▪ Aristoteles: benadrukte dat de rechtstaat noodzakelijk is ter bescherming van de
belangen van individuen
▪ Stoicijnen hebben die ideeën verder ontwikkeld → natuurwet bevat principes
gebaseerd op gelijkheid
• Maar er was geen absolute gelijkheid
• Stoïcijnen: Cicero, Marcus Aurelius → doordrongen door ideeën vd stoa die
meer gelijkheid wou tss personen, maar niet absoluut !
o Waren namelijk niet contra slavernij ofz
- Thomas van Aquino (13e eeuw)
o Idee dat de natuurwet hiërarchisch hoger staat dan de door de mens gecreëerde wetgeving +
gecreëerd is door God
o Wetten moeten rechtvaardig zijn en indien dit niet het geval is, moet het volk deze niet
gehoorzamen
9
, - Hugo de Groot (16e en 17e eeuw)
o De natuurwet is geldig, ongeacht als er een God bestaat + staat boven elke OH
o Vloeit voort uit de rede
o De staat heeft de verplichting om deze rechten te beschermen in tijden van oorlog
▪ Alle respect vr goddelijke en menselijke wetgeving w dan aan de kant gezet
- Thomas Paine (18e E)
o Heeft pamfletten geschreven → vr het eerst gebruik vh woord “mensenrechten” !!
▪ “Common sense” – hij had het over natuurlijke rechten
• Vond dat de Engelse kolonies recht hadden op een eigen OH
▪ “Rights of Men”
• Wrm zo belangrijk: hij is de eigenlijke uitvinder van het idee van
‘mensenrechten’
o Locke was slechts geestelijk
• Hij zegt dat de rechten van mensen inherent zijn + de enige taak vd OH is
om die rechten te beschermen
- John Locke (17e E): vond dat de universele natuurwet boven IED stond
o Burgers & overheid → moesten allemaal de natuurwet naleven
▪ Had wel een morele implicatie ( Hobbes)
o Nieuw: hij had het niet meer alleen over de abstracte natuurwet maar ook over abstracte
rechten
▪ Natuurlijke rechten: eigendom, vrijheid, leven
• Ied had de verplichting deze te beschermen + van derden niet te schaden
o Als de onderdanen dat willen beschermd zien moeten ze een contract afsluiten met de OH,
waarbij ze de rechten id handen vd OH leggen om ze te laten beschermen
▪ Verplichting vd staat om deze natuurlijke rechten te beschermen
▪ De staat: god like prince (goede monarch)
• Indien de staat zn verplichting niet nakomt → mag de bevolking in opstand
komen en het contract opzeggen (ius resistendi)
o Keerzijde: Was niet vr absolute gelijkheid, daklozen en werklozen zag hij bv niet als
volwaardig lid vd sl
“De staat is er om natuurlijke rechten te beschermen, als deze dat niet doet dan kan die OH
worden afgezet”
Conclusie: Locke heeft het over natuurlijke rechten maar NIET over mensenrechten !!!!!
10
