Pagina 1 van 63
Kostenberekening en -
analyse
INLEIDING........................................................................................... 6
BALANSMETHODE....................................................................................6
BASISGELIJKHEID......................................................................................................... 6
TRANSACTIES N0........................................................................................................ 7
TRANSACTIES N1........................................................................................................ 9
JAARREKENING......................................................................................11
BALANS................................................................................................................... 11
RESULTATENREKENING................................................................................................ 11
RESULTAATVERWERKING.............................................................................................. 11
BOEKHOUDTECHNIEK..............................................................................12
TRANSACTIES........................................................................................................... 12
HOOFDSTUK 5: DE KOSTENPLAATSMETHODE...................................... 14
KOSTENSOORTEN...................................................................................14
DIRECTE VS. INDIRECTE KOSTEN.................................................................14
KOSTENPLAATSEN EN KOSTENDRAGERS........................................................14
KOSTENPLAATS......................................................................................................... 15
Hulpkostenplaatsen.............................................................................................. 15
Algemene kostenplaatsen.................................................................................... 15
Technische kostenplaatsen................................................................................... 15
Productie- of industriële kostenplaatsen...............................................................15
Verkoopkostenplaatsen........................................................................................ 15
MATERIAALVERBRUIK..............................................................................15
BILL OF MATERIALS.................................................................................................... 16
INVENTARIS.............................................................................................................. 16
Hoeveelheidsbepaling.......................................................................................... 16
Prijsbepaling......................................................................................................... 16
PERSONEELSKOSTEN...............................................................................16
DIRECTE EN INDIRECTE PERSONEELSLEDEN.....................................................................16
Directe personeelsleden....................................................................................... 16
Indirecte personeelsleden.................................................................................... 16
ONDERDELEN VAN DE PERSONEELSKOST........................................................................17
VAN KOSTENPLAATSEN NAAR KOSTENDRAGERS...............................................17
FLOW PRODUCTIE- EN VERKOOPPROCES.......................................................18
KOSTENDRAGER FABRICAGEKOSTPRIJS VAN GEPRODUCEERDE GOEDEREN..............................18
Formule................................................................................................................ 20
BRUTORESULTAAT..................................................................................21
GROSS MARGIN......................................................................................................... 21
COMPLEXERE PRODUCTIEPROCESSEN...........................................................21
DIENSTENBEDRIJVEN...............................................................................23
KOSTENVERDEELSTATEN IN DE PRAKTIJK.......................................................23
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 2 van 63
HOOFDSTUK 1: DE TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE....................24
BEGRIP KOSTPRIJS.................................................................................24
BEPALEN VAN PRESTATIE............................................................................................. 24
BEPALEN KOSTENSOORTEN.......................................................................................... 24
SAMENSTELLENDE ELEMENTEN VAN DE KOSTPRIJS............................................................25
WERKELIJKE VS. TOELAATBARE KOSTEN..........................................................................25
Historische kostprijscalculatie.............................................................................. 25
Standaardkostprijscalculatie................................................................................. 25
VASTE EN VARIABELE KOSTEN....................................................................25
DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN..................................................................26
VASTE/ VARIABELE DIRECTE/ INDIRECTE KOSTEN..............................................................26
CAPACITEITSBEZETTINGSVERSCHILLEN OP VASTE INDIRECTE KOSTEN....................................26
INCREMENTELE OF DIFFERENTIËLE KOSTEN....................................................28
INTEGRALE KOSTPRIJS VS. PARTIËLE KOSTPRIJS...............................................28
HOOFDSTUK 2: SPECIFIEKE WAARDERINGSPROBLEMEN....................... 29
WAARDERING VAN HET MATERIAALVERBRUIK..................................................29
HOEVEELHEIDSBEPALING............................................................................................. 29
PRIJSBEPALING.......................................................................................................... 29
WAARDERING VAN DE AFSCHRIJVINGEN........................................................29
LEVENSDUUR............................................................................................................ 29
RITME..................................................................................................................... 29
BASIS..................................................................................................................... 30
RESIDU................................................................................................................... 30
RENTE OP EIGEN EN VREEMD VERMOGEN......................................................30
HOOFDSTUK 3: ACTIVITY-BASED COSTING........................................... 31
PROBLEEMSTELLING...............................................................................31
TRADITIONELE VERDEELSLEUTELS................................................................................. 31
RATIONELE VERSUS IRRATIONELE VERDELING VAN DE INDIRECTE KOSTEN................33
KEUZE VAN DE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN.........33
TEKORTKOMINGEN VAN DE TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE..........................33
HET ONTSTAAN VAN ABC........................................................................................... 35
ABC: TECHNIEK EN BEGRIPPEN..................................................................35
SOORTEN ‘COST DRIVERS’........................................................................................... 35
Het optimale kostprijssysteem............................................................................. 36
De walviscurve..................................................................................................... 36
HOOFDSTUK 4: TIME-DRIVEN ABC...................................................... 37
TEKORTKOMINGEN VAN ABC.....................................................................37
PRAKTIJK.................................................................................................................. 37
DE TECHNIEK VAN TIME-DRIVEN ABC..........................................................38
VOORBEELD............................................................................................................. 38
TIJDSVERGELIJKINGEN.............................................................................39
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 3 van 63
ABC VERSUS TDABC.............................................................................39
EVALUATIE VAN TDABC..........................................................................39
HOOFDSTUK 10: BEGRIPPEN BESLISSINGSCALCULATIES...................... 40
RELEVANTE KOSTEN EN RELEVANTE OPBRENGSTEN...........................................40
DIFFERENTIËLE KOSTEN, INCREMENTELE KOSTEN.............................................40
OPPORTUNITEITSKOST.............................................................................40
CONTRIBUTIEMARGE...............................................................................41
KORTE TERMIJN VERSUS LANGE TERMIJN.......................................................41
HOOFDSTUK 11: BREAK-EVEN ANALYSE.............................................. 42
PROBLEEMSTELLING...............................................................................42
METHODES OM HET BREAK-EVENPUNT TE BEPALEN..........................................42
BASISVERGELIJKING.................................................................................................... 42
CONTRIBUTIEMARGEMETHODE...................................................................................... 42
Variabele kostenratio............................................................................................ 42
GRAFISCHE METHODE................................................................................................. 43
TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN VAN DE BREAK-EVENANALYSE...............................43
VEILIGHEIDSMARGE.................................................................................................... 43
CAPACITEITSBENUTTING.............................................................................................. 43
WINSTOBJECTIEF....................................................................................................... 43
SENSITIVITEITSANALYSES............................................................................................. 43
IMPLICIETE VERONDERSTELLINGEN VAN DE BREAK-EVENANALYSE..........................43
LINEAIR VERLOOP...................................................................................................... 43
Opbrengsten......................................................................................................... 43
Kosten.................................................................................................................. 44
ALLE KOSTEN ZIJN OP TE DELEN IN VASTE EN VARIABELE KOSTEN........................................44
GEEN ONDERSCHEID TUSSEN PRODUCTIE EN VERKOOP......................................................44
ENKEL VOLUME BEÏNVLOEDT DE KOSTEN EN OPBRENGSTEN................................................44
CONSTANTE PRODUCTMIX........................................................................................... 44
HOOFDSTUK 12: SPECIALE ORDERS MET LAGE VERKOOPPRIJS.............45
INLEIDING............................................................................................45
3 SCENARIO’S........................................................................................................... 45
ONDERBEZETTING..................................................................................45
INTEGRALE KOSTPRIJS................................................................................................. 45
WELKE METHODE HANTEREN?...................................................................................... 46
VOORWAARDEN VOOR HET AANVAARDEN VAN EEN SPECIAAL ORDER MET EEN
VERKOOPPRIJS ONDER DE INTEGRALE KOSTPRIJS..............................................46
VOLLEDIGE BEZETTING............................................................................48
HOOFDSTUK 13: MAKE-OR-BUY BESLISSINGEN.................................... 49
INLEIDING............................................................................................49
SITUATIE 1: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT NIET BENUT............................49
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 4 van 63
SITUATIE 2: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT BENUT...................................49
SITUATIE 3: VERVANGING VAN DE MACHINE...................................................51
KWALITATIEVE FACTOREN.........................................................................51
H14: DE VERKOOPPRIJSBESLISSING.................................................... 52
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN BIJ DE VERKOOPPRIJSBESLISSING..............................52
VERKOOPPRIJSBEPALING GEBASEERD OP DE KOSTPRIJS (COST-BASED PRICING)........52
AFNEMERSGERICHTE PRIJSBEPALING (BUYER-BASED PRICING).............................53
BESLUIT..............................................................................................53
H15: DE PRODUCTMIX & THEORY OF CONSTRAINTS............................. 54
INLEIDING............................................................................................54
DE OPTIMALE PRODUCTMIX BIJ ÉÉN KNELPUNT................................................54
VOORBEELD............................................................................................................. 54
THEORY OF CONSTRAINTS (TOC)...............................................................54
STAPPENPLAN........................................................................................................... 55
H16: DE INVESTERINGSBESLISSING.................................................... 56
INLEIDING............................................................................................56
SOORTEN INVESTERINGEN........................................................................................... 56
STAPPEN IN HET INVESTERINGSBESLISSINGSPROCES.........................................56
STAP 1: PROJECT DEFINIËREN EN KASSTROMEN BEPALEN...................................................56
STAP 2: KEUZE TUSSEN DE VERSCHILLENDE INVESTERINGSVOORSTELLLEN............................56
STAP 3: FINANCIERING VAN HET PROJECT.......................................................................56
STAP 4: UITVOERING EN OPVOLGING VAN HET PROJECT.....................................................57
INLEIDENDE BEGRIPPEN UIT DE FINANCIËLE WISKUNDE......................................57
TIJDWAARDE VAN GELD............................................................................................... 57
BEOORDELINGSMETHODEN BIJ INVESTERINGEN................................................57
1: GEMIDDELD BOEKHOUDKUNDIG RENDEMENT...............................................................57
2: PAY-BACK METHODE............................................................................................... 57
3: NETTO CONTANTE WAARDE (NPV)............................................................................ 59
4: INTERNE RENDEMENTSGRAAD (INTERNAL RATE OF RETURN)............................................59
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING.....................................................59
BELASTINGEN........................................................................................................... 59
VERKOOP VAN ACTIVA................................................................................................ 60
SENSITIVITEITSANALYSE...........................................................................60
H17: VERSCHILLENANALYSE............................................................... 61
PROBLEEMSTELLING...............................................................................61
DOEL VAN DE VERSCHILLENANALYSE.............................................................................. 61
VERSCHILLENANALYSE VAN DE VARIABELE, DIRECTE KOSTEN...............................61
VOORBEELD............................................................................................................. 62
VERSCHILLENANALYSE VAN DE INDIRECTE KOSTEN...........................................62
UITSPLITSING VAN HET GLOBAAL VERSCHIL....................................................63
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
Kostenberekening en -
analyse
INLEIDING........................................................................................... 6
BALANSMETHODE....................................................................................6
BASISGELIJKHEID......................................................................................................... 6
TRANSACTIES N0........................................................................................................ 7
TRANSACTIES N1........................................................................................................ 9
JAARREKENING......................................................................................11
BALANS................................................................................................................... 11
RESULTATENREKENING................................................................................................ 11
RESULTAATVERWERKING.............................................................................................. 11
BOEKHOUDTECHNIEK..............................................................................12
TRANSACTIES........................................................................................................... 12
HOOFDSTUK 5: DE KOSTENPLAATSMETHODE...................................... 14
KOSTENSOORTEN...................................................................................14
DIRECTE VS. INDIRECTE KOSTEN.................................................................14
KOSTENPLAATSEN EN KOSTENDRAGERS........................................................14
KOSTENPLAATS......................................................................................................... 15
Hulpkostenplaatsen.............................................................................................. 15
Algemene kostenplaatsen.................................................................................... 15
Technische kostenplaatsen................................................................................... 15
Productie- of industriële kostenplaatsen...............................................................15
Verkoopkostenplaatsen........................................................................................ 15
MATERIAALVERBRUIK..............................................................................15
BILL OF MATERIALS.................................................................................................... 16
INVENTARIS.............................................................................................................. 16
Hoeveelheidsbepaling.......................................................................................... 16
Prijsbepaling......................................................................................................... 16
PERSONEELSKOSTEN...............................................................................16
DIRECTE EN INDIRECTE PERSONEELSLEDEN.....................................................................16
Directe personeelsleden....................................................................................... 16
Indirecte personeelsleden.................................................................................... 16
ONDERDELEN VAN DE PERSONEELSKOST........................................................................17
VAN KOSTENPLAATSEN NAAR KOSTENDRAGERS...............................................17
FLOW PRODUCTIE- EN VERKOOPPROCES.......................................................18
KOSTENDRAGER FABRICAGEKOSTPRIJS VAN GEPRODUCEERDE GOEDEREN..............................18
Formule................................................................................................................ 20
BRUTORESULTAAT..................................................................................21
GROSS MARGIN......................................................................................................... 21
COMPLEXERE PRODUCTIEPROCESSEN...........................................................21
DIENSTENBEDRIJVEN...............................................................................23
KOSTENVERDEELSTATEN IN DE PRAKTIJK.......................................................23
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 2 van 63
HOOFDSTUK 1: DE TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE....................24
BEGRIP KOSTPRIJS.................................................................................24
BEPALEN VAN PRESTATIE............................................................................................. 24
BEPALEN KOSTENSOORTEN.......................................................................................... 24
SAMENSTELLENDE ELEMENTEN VAN DE KOSTPRIJS............................................................25
WERKELIJKE VS. TOELAATBARE KOSTEN..........................................................................25
Historische kostprijscalculatie.............................................................................. 25
Standaardkostprijscalculatie................................................................................. 25
VASTE EN VARIABELE KOSTEN....................................................................25
DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN..................................................................26
VASTE/ VARIABELE DIRECTE/ INDIRECTE KOSTEN..............................................................26
CAPACITEITSBEZETTINGSVERSCHILLEN OP VASTE INDIRECTE KOSTEN....................................26
INCREMENTELE OF DIFFERENTIËLE KOSTEN....................................................28
INTEGRALE KOSTPRIJS VS. PARTIËLE KOSTPRIJS...............................................28
HOOFDSTUK 2: SPECIFIEKE WAARDERINGSPROBLEMEN....................... 29
WAARDERING VAN HET MATERIAALVERBRUIK..................................................29
HOEVEELHEIDSBEPALING............................................................................................. 29
PRIJSBEPALING.......................................................................................................... 29
WAARDERING VAN DE AFSCHRIJVINGEN........................................................29
LEVENSDUUR............................................................................................................ 29
RITME..................................................................................................................... 29
BASIS..................................................................................................................... 30
RESIDU................................................................................................................... 30
RENTE OP EIGEN EN VREEMD VERMOGEN......................................................30
HOOFDSTUK 3: ACTIVITY-BASED COSTING........................................... 31
PROBLEEMSTELLING...............................................................................31
TRADITIONELE VERDEELSLEUTELS................................................................................. 31
RATIONELE VERSUS IRRATIONELE VERDELING VAN DE INDIRECTE KOSTEN................33
KEUZE VAN DE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN.........33
TEKORTKOMINGEN VAN DE TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE..........................33
HET ONTSTAAN VAN ABC........................................................................................... 35
ABC: TECHNIEK EN BEGRIPPEN..................................................................35
SOORTEN ‘COST DRIVERS’........................................................................................... 35
Het optimale kostprijssysteem............................................................................. 36
De walviscurve..................................................................................................... 36
HOOFDSTUK 4: TIME-DRIVEN ABC...................................................... 37
TEKORTKOMINGEN VAN ABC.....................................................................37
PRAKTIJK.................................................................................................................. 37
DE TECHNIEK VAN TIME-DRIVEN ABC..........................................................38
VOORBEELD............................................................................................................. 38
TIJDSVERGELIJKINGEN.............................................................................39
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 3 van 63
ABC VERSUS TDABC.............................................................................39
EVALUATIE VAN TDABC..........................................................................39
HOOFDSTUK 10: BEGRIPPEN BESLISSINGSCALCULATIES...................... 40
RELEVANTE KOSTEN EN RELEVANTE OPBRENGSTEN...........................................40
DIFFERENTIËLE KOSTEN, INCREMENTELE KOSTEN.............................................40
OPPORTUNITEITSKOST.............................................................................40
CONTRIBUTIEMARGE...............................................................................41
KORTE TERMIJN VERSUS LANGE TERMIJN.......................................................41
HOOFDSTUK 11: BREAK-EVEN ANALYSE.............................................. 42
PROBLEEMSTELLING...............................................................................42
METHODES OM HET BREAK-EVENPUNT TE BEPALEN..........................................42
BASISVERGELIJKING.................................................................................................... 42
CONTRIBUTIEMARGEMETHODE...................................................................................... 42
Variabele kostenratio............................................................................................ 42
GRAFISCHE METHODE................................................................................................. 43
TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN VAN DE BREAK-EVENANALYSE...............................43
VEILIGHEIDSMARGE.................................................................................................... 43
CAPACITEITSBENUTTING.............................................................................................. 43
WINSTOBJECTIEF....................................................................................................... 43
SENSITIVITEITSANALYSES............................................................................................. 43
IMPLICIETE VERONDERSTELLINGEN VAN DE BREAK-EVENANALYSE..........................43
LINEAIR VERLOOP...................................................................................................... 43
Opbrengsten......................................................................................................... 43
Kosten.................................................................................................................. 44
ALLE KOSTEN ZIJN OP TE DELEN IN VASTE EN VARIABELE KOSTEN........................................44
GEEN ONDERSCHEID TUSSEN PRODUCTIE EN VERKOOP......................................................44
ENKEL VOLUME BEÏNVLOEDT DE KOSTEN EN OPBRENGSTEN................................................44
CONSTANTE PRODUCTMIX........................................................................................... 44
HOOFDSTUK 12: SPECIALE ORDERS MET LAGE VERKOOPPRIJS.............45
INLEIDING............................................................................................45
3 SCENARIO’S........................................................................................................... 45
ONDERBEZETTING..................................................................................45
INTEGRALE KOSTPRIJS................................................................................................. 45
WELKE METHODE HANTEREN?...................................................................................... 46
VOORWAARDEN VOOR HET AANVAARDEN VAN EEN SPECIAAL ORDER MET EEN
VERKOOPPRIJS ONDER DE INTEGRALE KOSTPRIJS..............................................46
VOLLEDIGE BEZETTING............................................................................48
HOOFDSTUK 13: MAKE-OR-BUY BESLISSINGEN.................................... 49
INLEIDING............................................................................................49
SITUATIE 1: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT NIET BENUT............................49
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
, Pagina 4 van 63
SITUATIE 2: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT BENUT...................................49
SITUATIE 3: VERVANGING VAN DE MACHINE...................................................51
KWALITATIEVE FACTOREN.........................................................................51
H14: DE VERKOOPPRIJSBESLISSING.................................................... 52
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN BIJ DE VERKOOPPRIJSBESLISSING..............................52
VERKOOPPRIJSBEPALING GEBASEERD OP DE KOSTPRIJS (COST-BASED PRICING)........52
AFNEMERSGERICHTE PRIJSBEPALING (BUYER-BASED PRICING).............................53
BESLUIT..............................................................................................53
H15: DE PRODUCTMIX & THEORY OF CONSTRAINTS............................. 54
INLEIDING............................................................................................54
DE OPTIMALE PRODUCTMIX BIJ ÉÉN KNELPUNT................................................54
VOORBEELD............................................................................................................. 54
THEORY OF CONSTRAINTS (TOC)...............................................................54
STAPPENPLAN........................................................................................................... 55
H16: DE INVESTERINGSBESLISSING.................................................... 56
INLEIDING............................................................................................56
SOORTEN INVESTERINGEN........................................................................................... 56
STAPPEN IN HET INVESTERINGSBESLISSINGSPROCES.........................................56
STAP 1: PROJECT DEFINIËREN EN KASSTROMEN BEPALEN...................................................56
STAP 2: KEUZE TUSSEN DE VERSCHILLENDE INVESTERINGSVOORSTELLLEN............................56
STAP 3: FINANCIERING VAN HET PROJECT.......................................................................56
STAP 4: UITVOERING EN OPVOLGING VAN HET PROJECT.....................................................57
INLEIDENDE BEGRIPPEN UIT DE FINANCIËLE WISKUNDE......................................57
TIJDWAARDE VAN GELD............................................................................................... 57
BEOORDELINGSMETHODEN BIJ INVESTERINGEN................................................57
1: GEMIDDELD BOEKHOUDKUNDIG RENDEMENT...............................................................57
2: PAY-BACK METHODE............................................................................................... 57
3: NETTO CONTANTE WAARDE (NPV)............................................................................ 59
4: INTERNE RENDEMENTSGRAAD (INTERNAL RATE OF RETURN)............................................59
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING.....................................................59
BELASTINGEN........................................................................................................... 59
VERKOOP VAN ACTIVA................................................................................................ 60
SENSITIVITEITSANALYSE...........................................................................60
H17: VERSCHILLENANALYSE............................................................... 61
PROBLEEMSTELLING...............................................................................61
DOEL VAN DE VERSCHILLENANALYSE.............................................................................. 61
VERSCHILLENANALYSE VAN DE VARIABELE, DIRECTE KOSTEN...............................61
VOORBEELD............................................................................................................. 62
VERSCHILLENANALYSE VAN DE INDIRECTE KOSTEN...........................................62
UITSPLITSING VAN HET GLOBAAL VERSCHIL....................................................63
Kostenberekening en -analyse H16: de investeringsbeslissing
