Diagnostiek en behandeling
Samenvatting boek: handelingsgerichte diagnostiek in het onderwijs
Deel 1: theoretisch fundament van HGD: wat, wanneer en waarom?
Hoofdstuk 1 – handelingsgerichte diagnostiek: een introductie
1.1 diagnostiek in het onderwijs
Goede diagnostiek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het onderwijs en de begeleiding van
leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Het geeft de leerling, leraar en ouders waardevolle
feedback over de huidige situatie, waar ze naartoe zouden willen/moeten en wat nodig is om daar te
komen. Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) beschrijft het besluitvormingsproces van aanmelding –
al dan niet via onderzoek – tot en met advisering en evaluatie. De diagnost analyseert samen met
betrokkenen de situatie rondom de leerling en is gericht op het verbeteren hiervan. HGD hanteert
een brede omschrijving van diagnostiek: een proces van gericht informatie verzamelen en analyseren
met als doel het nemen van een beslissing over de in te zetten aanpak of interventie.
Diagnostische besluitvorming kan complex zijn vanwege de vele betrokkenen, soms met
uiteenlopende visies of tegenstrijdige belangen. Ieder traject moet afgestemd worden op de unieke
situatie van deze leerling, in deze groep/klas, bij deze leraar, op deze school en bij deze ouders, in dit
gezin. Elk HGD-traject vergt dus maatwerk.
HGD is gebaseerd op de diagnostische cyclus. Ze beschrijven een wenselijke werkwijze waarin het
formuleren en het toetsen van hypothesen centraal staat. HGD is meer een ‘praktijkmodel’, want
stappen uit de diagnostische cyclus zijn zodanig bewerkt dat ze toe te passen zijn in de
onderwijspraktijk.
HGD is te beschouwen als een methodiek: een werkwijze die wordt geleid door een theoretisch en
praktisch weldoordacht en doelgericht stappenplan. HGD systematiseert diagnostische procedures
en verhoogt zodoende de kwaliteit van de uitkomsten daarvan. Het beschrijft hoe de besluitvorming
er idealiter uit zou zien. HGD is een ideaalmodel: een na te streven werkwijze.
HGD is een procesmodel: het beschrijft stapsgewijs het proces van diagnostiek én advisering. HGD is
doelgericht, flexibel, op maat en passend bij de situatie: beknopt als het kan en uitgebreid als het
moet.
Hoe uiteenlopend de vragen van leerlingen, leraren en ouders ook zijn, ze zijn onder te brengen in
vijf typen vraagstellingen:
1. Onderkennende vragen: wat is er aan de hand?
2. Verklarende vragen: waarom is de situatie problematisch?
3. Veranderingsgerichte vragen: wat is het effect van een aanpak?
4. Adviesgerichte vragen: welke doelen streven we na en wat hebben de leerlingen, leraar en
ouders nodig om deze te behalen?
5. Evaluerende vragen: zitten we op koers? Zijn de doelen behaald?
HGD is toe te passen bij al deze typen vraagstellingen en meestal gaat het om een combinatie. Het
type vraagstelling bepaalt het doel van de diagnostiek.
Samenvatting boek: handelingsgerichte diagnostiek in het onderwijs
Deel 1: theoretisch fundament van HGD: wat, wanneer en waarom?
Hoofdstuk 1 – handelingsgerichte diagnostiek: een introductie
1.1 diagnostiek in het onderwijs
Goede diagnostiek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het onderwijs en de begeleiding van
leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Het geeft de leerling, leraar en ouders waardevolle
feedback over de huidige situatie, waar ze naartoe zouden willen/moeten en wat nodig is om daar te
komen. Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) beschrijft het besluitvormingsproces van aanmelding –
al dan niet via onderzoek – tot en met advisering en evaluatie. De diagnost analyseert samen met
betrokkenen de situatie rondom de leerling en is gericht op het verbeteren hiervan. HGD hanteert
een brede omschrijving van diagnostiek: een proces van gericht informatie verzamelen en analyseren
met als doel het nemen van een beslissing over de in te zetten aanpak of interventie.
Diagnostische besluitvorming kan complex zijn vanwege de vele betrokkenen, soms met
uiteenlopende visies of tegenstrijdige belangen. Ieder traject moet afgestemd worden op de unieke
situatie van deze leerling, in deze groep/klas, bij deze leraar, op deze school en bij deze ouders, in dit
gezin. Elk HGD-traject vergt dus maatwerk.
HGD is gebaseerd op de diagnostische cyclus. Ze beschrijven een wenselijke werkwijze waarin het
formuleren en het toetsen van hypothesen centraal staat. HGD is meer een ‘praktijkmodel’, want
stappen uit de diagnostische cyclus zijn zodanig bewerkt dat ze toe te passen zijn in de
onderwijspraktijk.
HGD is te beschouwen als een methodiek: een werkwijze die wordt geleid door een theoretisch en
praktisch weldoordacht en doelgericht stappenplan. HGD systematiseert diagnostische procedures
en verhoogt zodoende de kwaliteit van de uitkomsten daarvan. Het beschrijft hoe de besluitvorming
er idealiter uit zou zien. HGD is een ideaalmodel: een na te streven werkwijze.
HGD is een procesmodel: het beschrijft stapsgewijs het proces van diagnostiek én advisering. HGD is
doelgericht, flexibel, op maat en passend bij de situatie: beknopt als het kan en uitgebreid als het
moet.
Hoe uiteenlopend de vragen van leerlingen, leraren en ouders ook zijn, ze zijn onder te brengen in
vijf typen vraagstellingen:
1. Onderkennende vragen: wat is er aan de hand?
2. Verklarende vragen: waarom is de situatie problematisch?
3. Veranderingsgerichte vragen: wat is het effect van een aanpak?
4. Adviesgerichte vragen: welke doelen streven we na en wat hebben de leerlingen, leraar en
ouders nodig om deze te behalen?
5. Evaluerende vragen: zitten we op koers? Zijn de doelen behaald?
HGD is toe te passen bij al deze typen vraagstellingen en meestal gaat het om een combinatie. Het
type vraagstelling bepaalt het doel van de diagnostiek.
