Les 2: Leren in neurorevalidatie
2.A: Leerproces
Rehabilitatie als een proces van opnieuw leren
Is een paradigma (naast andere mogelijke paradigma's) en komt voort uit de geavanceerde kennis
van de leerpsychologie en uit neurologische mechanismen en de neuroplastische veranderingen in
het zenuwstelsel tijdens het leren van een medisch model (behandeling van neurofysiologische
stoornissen) naar een educatief model (opnieuw leren van motorische taken)
- Leren (gedrags- en neurofysiologische aspecten)
- Neurorevalidatie als leerproces
- Toepassingen
Kunt u enkele voorbeelden geven van (her)leerprocessen bij neurorevalidatie?
- Leren hoe je een spier kan aanspannen, bewegingspatronen terug aanleren, ADL activiteiten
aanleren
Klinische voorbeelden
- Men moet een patiënt met een traumatisch hersenletsel opnieuw leren te leren: plannen, de
weg naar de winkel vinden, het boodschappenlijstje onthouden, betalen, oriënteren...
- Een parkinsonpatiënt moet leren hoe hij uit bed moet komen (moeite met sequentieel
bewegen, bewegingen opdelen in deelbewegingen op zo terug het totaal patroon te leren)...
- Een patiënt met een beroerte moet opnieuw leren lopen met een veranderde motoriek
(spastische spieren) (cyclische patronen aanleren)
- Een patiënt met multiple sclerose moet leren lopen met een rollator (progressief
verslechteren)...
Leren is een permanente gedragsverandering als gevolg van bepaalde ervaringen!
Subprocessen van motorisch leren:
- Het verwerven van
- Behoud
- Overdracht naar andere contexten
o Patiënt heeft dingen geleerd maar moet ook leren toepassen in andere concepten
- Impliciet en expliciet leren
- Gewenning en sensibilisering
- Associatief leren (klassieke en operante conditionering)
- Observerend leren
- Procedureel leren
- Cognitief leren
Expliciet leren
= leren met de bewuste intentie om te leren en zich bewust zijn van het leerproces
- Studeren voor een examen
- Het substraat is de cortex en de hippocampus...
, - Mensen met Alzheimer-dementie moeite hebben met expliciet leren
Impliciet leren
= leren zonder de intentie om te leren en zonder bewustzijn van het leerproces
- Zoals een kind de grammatica van zijn moedertaal leert... (of leren wandelen; kind beseft
niet dat het aan het leren is)
- Moeilijk uit te leggen in woorden
- Betrokkenheid van de basale ganglia en het cerebellum
- Parkinsonpatiënten
Impliciet versus expliciet leren
- Vaak elementen impliciet en andere expliciet, elementen niet 1 kant volledig kan er ook
tussenin zitten
Verschillende leermodaliteiten
Gewenning / Habituatie
- Herhaalde goedaardige stimuli zal leiden tot een verminderde reactie en
verminderde reactie en sensatie (extinctie)
o Langdurige stimulatie: permanente structurele veranderingen: afname
van het aantal synaptische verbindingen
▪ Je wordt gewoon aan een bepaalde prikkel, een reactie gaat
leiden tot een uitlokking
▪ Bv cryotherapie: eerste keer harder op reageren dan nadien,
je wordt gewoon aan de harde prikkels
Sensitisatie
- Herhaalde schadelijke prikkels zal leiden tot een verhoogde gevoeligheid, zelfs bij niet
schadelijke prikkels
o Prikkels telkens meer en meer reacties van krijgen bv hypersensitisatie van
pijnprikkels
Associatief leren
- Klassieke conditionering
- Operante conditionering
o Men gaat associaties leggen/linken leggen
Klassieke conditionering (Pavlov)
- Geven van een stimulus, geeft een reactie. Tijdens het geven van een neutrale stimulus is er
geen reactie. Als men die 2 stimuli gaat koppelen dan krijgt men terug een reactie waardoor
een neutrale stimulus gaat leiden tot een reactie.
, - Vb een placebo behandeling: men gaat stimuli koppelen aan elkaar en zodat P gaat reageren,
bvb P komt in praktijk en men gaat een behandeling uitvoeren die pijnlijk is kan de patiënt de
keer erop de link leggen van het binnenkomen met pijn dus de patiënt gaat automatisch pijn
gaat ervaren zonder er iets gebeurd.
Operante conditionering (Skinner)
De waarschijnlijkheid dat een bepaald gedrag toeneemt als dat gedrag wordt gevolgd door een
beloning
Toepassingen:
- Positieve versterking
- Negatieve versterking
- Straf
- Uitsterven
- Vormgeving
o Elk stapje in het leerproces dat je gaat belonen ga je het gedrag bekrachtigen
(positieve feedback
o Door dingen af te straffen ga je dingen afleren
Observationeel leren (leren van een model)
Spiegelneuronen in de premotorische en pariëtale cortex
- Spiegelneuronen zorgen ervoor dat we bepaald gedrag gaan nadoen
- Bv. man steekt tong uit naar aap dan gaat de aap dat nadoen en gaat die ook de tong
uitsteken, het spiegelgedrag het nadoen van bepaalde zaken is een goed manier om dingen
goed en snel aan te leren -> het leren van een voorbeeld / van een model
Procedureel leren (Motorisch leren)
- Motorisch leren: een hele procedure die moeten aangeleerd worden en waar verschillende
elementen aanbod komen, lopen met krukken bv
- VB. patiënt met halfzijdige verlamming die wilt leren stappen moet eerst kunnen staan en
weight shifting kunnen doen, want als persoon het gewicht niet kan ontlasten van 1 been
kan die ook nooit stappen
Cognitief leren
Bijv. de parkinsonpatiënt leert hoe hij in verschillende stadia uit zijn bed kan komen = "cognitieve
bewegingsstrategie".
- Leunt dicht bij het expliciet leren aan. Men moet de patiënt van elk stapje in leerproces zeer
bewust maken bv bij Parkinson patiënten is het nodig om grotere bewegingen op te delen in
2.A: Leerproces
Rehabilitatie als een proces van opnieuw leren
Is een paradigma (naast andere mogelijke paradigma's) en komt voort uit de geavanceerde kennis
van de leerpsychologie en uit neurologische mechanismen en de neuroplastische veranderingen in
het zenuwstelsel tijdens het leren van een medisch model (behandeling van neurofysiologische
stoornissen) naar een educatief model (opnieuw leren van motorische taken)
- Leren (gedrags- en neurofysiologische aspecten)
- Neurorevalidatie als leerproces
- Toepassingen
Kunt u enkele voorbeelden geven van (her)leerprocessen bij neurorevalidatie?
- Leren hoe je een spier kan aanspannen, bewegingspatronen terug aanleren, ADL activiteiten
aanleren
Klinische voorbeelden
- Men moet een patiënt met een traumatisch hersenletsel opnieuw leren te leren: plannen, de
weg naar de winkel vinden, het boodschappenlijstje onthouden, betalen, oriënteren...
- Een parkinsonpatiënt moet leren hoe hij uit bed moet komen (moeite met sequentieel
bewegen, bewegingen opdelen in deelbewegingen op zo terug het totaal patroon te leren)...
- Een patiënt met een beroerte moet opnieuw leren lopen met een veranderde motoriek
(spastische spieren) (cyclische patronen aanleren)
- Een patiënt met multiple sclerose moet leren lopen met een rollator (progressief
verslechteren)...
Leren is een permanente gedragsverandering als gevolg van bepaalde ervaringen!
Subprocessen van motorisch leren:
- Het verwerven van
- Behoud
- Overdracht naar andere contexten
o Patiënt heeft dingen geleerd maar moet ook leren toepassen in andere concepten
- Impliciet en expliciet leren
- Gewenning en sensibilisering
- Associatief leren (klassieke en operante conditionering)
- Observerend leren
- Procedureel leren
- Cognitief leren
Expliciet leren
= leren met de bewuste intentie om te leren en zich bewust zijn van het leerproces
- Studeren voor een examen
- Het substraat is de cortex en de hippocampus...
, - Mensen met Alzheimer-dementie moeite hebben met expliciet leren
Impliciet leren
= leren zonder de intentie om te leren en zonder bewustzijn van het leerproces
- Zoals een kind de grammatica van zijn moedertaal leert... (of leren wandelen; kind beseft
niet dat het aan het leren is)
- Moeilijk uit te leggen in woorden
- Betrokkenheid van de basale ganglia en het cerebellum
- Parkinsonpatiënten
Impliciet versus expliciet leren
- Vaak elementen impliciet en andere expliciet, elementen niet 1 kant volledig kan er ook
tussenin zitten
Verschillende leermodaliteiten
Gewenning / Habituatie
- Herhaalde goedaardige stimuli zal leiden tot een verminderde reactie en
verminderde reactie en sensatie (extinctie)
o Langdurige stimulatie: permanente structurele veranderingen: afname
van het aantal synaptische verbindingen
▪ Je wordt gewoon aan een bepaalde prikkel, een reactie gaat
leiden tot een uitlokking
▪ Bv cryotherapie: eerste keer harder op reageren dan nadien,
je wordt gewoon aan de harde prikkels
Sensitisatie
- Herhaalde schadelijke prikkels zal leiden tot een verhoogde gevoeligheid, zelfs bij niet
schadelijke prikkels
o Prikkels telkens meer en meer reacties van krijgen bv hypersensitisatie van
pijnprikkels
Associatief leren
- Klassieke conditionering
- Operante conditionering
o Men gaat associaties leggen/linken leggen
Klassieke conditionering (Pavlov)
- Geven van een stimulus, geeft een reactie. Tijdens het geven van een neutrale stimulus is er
geen reactie. Als men die 2 stimuli gaat koppelen dan krijgt men terug een reactie waardoor
een neutrale stimulus gaat leiden tot een reactie.
, - Vb een placebo behandeling: men gaat stimuli koppelen aan elkaar en zodat P gaat reageren,
bvb P komt in praktijk en men gaat een behandeling uitvoeren die pijnlijk is kan de patiënt de
keer erop de link leggen van het binnenkomen met pijn dus de patiënt gaat automatisch pijn
gaat ervaren zonder er iets gebeurd.
Operante conditionering (Skinner)
De waarschijnlijkheid dat een bepaald gedrag toeneemt als dat gedrag wordt gevolgd door een
beloning
Toepassingen:
- Positieve versterking
- Negatieve versterking
- Straf
- Uitsterven
- Vormgeving
o Elk stapje in het leerproces dat je gaat belonen ga je het gedrag bekrachtigen
(positieve feedback
o Door dingen af te straffen ga je dingen afleren
Observationeel leren (leren van een model)
Spiegelneuronen in de premotorische en pariëtale cortex
- Spiegelneuronen zorgen ervoor dat we bepaald gedrag gaan nadoen
- Bv. man steekt tong uit naar aap dan gaat de aap dat nadoen en gaat die ook de tong
uitsteken, het spiegelgedrag het nadoen van bepaalde zaken is een goed manier om dingen
goed en snel aan te leren -> het leren van een voorbeeld / van een model
Procedureel leren (Motorisch leren)
- Motorisch leren: een hele procedure die moeten aangeleerd worden en waar verschillende
elementen aanbod komen, lopen met krukken bv
- VB. patiënt met halfzijdige verlamming die wilt leren stappen moet eerst kunnen staan en
weight shifting kunnen doen, want als persoon het gewicht niet kan ontlasten van 1 been
kan die ook nooit stappen
Cognitief leren
Bijv. de parkinsonpatiënt leert hoe hij in verschillende stadia uit zijn bed kan komen = "cognitieve
bewegingsstrategie".
- Leunt dicht bij het expliciet leren aan. Men moet de patiënt van elk stapje in leerproces zeer
bewust maken bv bij Parkinson patiënten is het nodig om grotere bewegingen op te delen in
