Samenvatting PDL -
Arbeidsrecht sociale
zekerheid
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Inleiding tot het Nederlandse recht..................................................3
Hoofdstuk 2 – Het arbeidsprocesrecht....................................................................7
Hoofdstuk 3 – De arbeidsovereenkomst: een inleiding.........................................10
Hoofdstuk 4 – De arbeidsovereenkomst: totstandkoming en verplichtingen........15
Hoofdstuk 5 – De arbeidsovereenkomst: loondoorbetaling..................................18
Hoofdstuk 6 – De arbeidsovereenkomst: bijzondere bedingen.............................22
Hoofdstuk 7 – Einde van de arbeidsovereenkomst: een inleiding.........................24
Hoofdstuk 8 – Opzegging door de werkgever.......................................................27
Hoofdstuk 9 – Door de werkgever gegeven ontslag.............................................30
Hoofdstuk 10 – Bijzondere opzegverboden...........................................................32
Hoofdstuk 11 – De collectieve arbeidsovereenkomst...........................................34
Hoofdstuk 12 – Wet arbeid en zorg.......................................................................36
Hoofdstuk 13 – Wetgeving rond arbeidstijd, arbeidsomstandigheden en
arbeidsduur.......................................................................................................... 39
Hoofdstuk 14 – Wetten rond gelijke behandeling.................................................44
Hoofdstuk 15 – Wet op de ondernemingsraden (WOR).........................................46
Hoofdstuk 16 – Pensioenwetgeving......................................................................48
Hoofdstuk 17 – Socialezekerheidsstelsel..............................................................53
Hoofdstuk 18 – Volksverzekering..........................................................................60
Hoofdstuk 19 – Ziekte en zwangerschap..............................................................69
Hoofdstuk 20 – Langdurende arbeidsongeschiktheid...........................................81
Hoofdstuk 21 – Werkloosheid en toeslagen..........................................................85
Hoofdstuk 22 – Subsidies en speciale regelingen.................................................89
2
,Hoofdstuk 1 – Inleiding tot het Nederlandse recht
1.1 Een inleiding tot het Nederlandse recht
De wet maakt een onderscheid tussen natuurlijke personen en rechtspersonen.
- Natuurlijke personen: zijn alle mensen
- Rechtspersonen: zijn organisaties die als zodanig door de wet aangewezen worden, met eigen
rechten en plichten. Een rechtspersoon neemt zelfstandig deel aan het economisch verkeer.
o Rechtspersoon wordt in het rechtsverkeer altijd vertegenwoordigd door een
natuurlijk persoon. Bijv. de statutair directeur, gemeente, stichting etc.
Het recht dat in Nederland van kracht is kunnen we halen uit:
Gewoontes
- Gewoonterecht: als het een gebruik is waaraan iedereen zich moet houden (ongeschreven
regel) gaat om het ongeschreven recht (gewoonterecht). Tegenwoordig steeds meer
vastgelegd (rechtszekerheid wordt daarmee bevorderd)
Wetten en wetboeken
- Codificatie: vastleggen van regels in wetten en wetboeken
- Wet: hierin worden rechtsregels gegeven m.b.t. een (beperkt) onderwerp
- Wetboek: bevat de rechtsregels van een omvangrijk rechtsterrein (bijv. Burgerlijk Wetboek)
Jurisprudentie
- Jurisprudentie: De verzameling van uitspraken van rechters. Een wet is niet altijd duidelijk en
kan op verschillende wijzen worden geïnterpreteerd.
Internationale verdragen:
- afspraken tussen landen worden vastgelegd in internationale verdragen.
o Ook wel ‘traktaat’, ‘conventie’ of ‘handvest’ genoemd.
1.2 Indeling van het recht
Publiekrecht en privaatrecht
- Publiekrecht: regelt de verhouding tussen de overheid, burgers en overheid onderling
- Privaatrecht: regelt de verhoudingen tussen burgers onderling. Bijv. regels over het huwelijk,
de koopovereenkomst, arbeidsovereenkomst en over de ondernemingsraad.
o Als burgers worden beschouwd: privépersonen, ondernemingen,
overheidsinstellingen
Dwingend recht en aanvullend recht
Dwingend recht
de rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken, ook al zouden partijen dat willen. Doel is om
de zwakkeren in de samenleving te beschermen. (Bijv. dat de werkgever ten minste het wettelijk
minimumloon dient te betalen. Het is wel toegestaan een betere regeling af te spreken)
In het arbeidsrecht kennen we, naast het volledig dwingend recht verschillende vormen van
gedeeltelijk dwingend recht:
- Driekwart-dwingend recht: afwijkingen van wettelijke regels zijn toegestaan als het in de cao
staat (bijv. duur proeftijd)
- Semi-dwingend recht: afwijking mag indien werkgever + werknemer onderling schriftelijke
afspraken maken (bijv. lengte opzegtermijn)
- Vijfachtste-dwingend recht: afgeweken bij cao of als de cao ontbreekt d.m.v. een schriftelijke
overeenkomst met de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging.
Aanvullend recht: tot het aanvullend recht verstaan we de rechtsregels waarvan partijen mogen
afwijken. De regels van aanvullend recht gelden als de partijen zelf geen afspraken hebben gemaakt.
Materieel recht: bevat de rechtsregels waaraan iedereen zich moet houden
3
,Formeel recht: geeft regels over de manier waarop procedures gevoerd moeten worden
(procesrecht/arbeidsrecht)
1.3 Regels in het recht
Functionarissen in de rechterlijke macht
Tot de rechtelijke macht behoren de rechters (de zittende magistratuur) en de officieren van justitie
(de staande magistratuur).
- Rechters: spreken recht
- Officieren van justitie: de vertegenwoordigers van het openbaar ministerie (OM).
- Openbaar ministerie (OM): vervolgt personen die een strafbaar feit hebben begaan
- Ondersteunende functionarissen (Griffers): verzorgen het administratieve werk (notuleren,
bereiden de vonnissen voor, verzorgen de correspondentie en dergelijke)
- Advocaten:
o Civiele zaken: beide partijen worden meestal vertegenwoordigd door advocaten
o Kantonrechter en in bestuursrechtelijke procedures: mogelijk zonder advocaat te
procederen
Plaats van het recht
Absolute competentie: bij welk soort gerecht wordt het proces gevoerd?
- Procedure die bij een verkeerde rechter is begonnen, kan worden verwezen naar een andere
rechter
Relatieve competentie: in welke plaats wordt het proces gevoerd?
Een procedure voor de rechter begint met een dagvaarding of met een verzoekschrift
- Verzoekschriftprocedure wordt gestart met het verzenden van het verzoekschrift door
verzoeker aan de rechter.
- Dagvaarding: bij een procedure die gestart wordt met een dagvaarding bezorgt de
deurwaarder de dagvaarding bij de gedaagde. Hierin wordt de gedaagde uitgenodigd op een
bepaalde datum bij de rechter te reageren op hetgeen eiser in de dagvaarding heeft
gevorderd.
Rechtscolleges die oordelen in privaatrechtelijke kwesties
De Rechtbank
Arbeidsgeschillen + sector kanton (opvolger van de kantonrechter)
- Kantonrechter: alleensprekende rechter. Hij behandeld
o Bij strafzaken: kleine overtredingen
o Bij civiele zaken: alle zaken tot kleine overtredingen bij strafzaken €25.000 + alle
geschillen met betrekking tot arbeidszaken, consumenten(koop) en huurzaken (dus
niet van belang hoe groot de vordering is. Spreken van een zogenoemde
aardvordering).
- De rechtbank behandeld
o Bij strafzaken: grote overtredingen en misdrijven
o Bij civiele zaken: alle vorderingen voor een bedrage van €25.000 en hoger + alle
geschillen die niet in eerste instantie aan de kantonrechter moeten
Zowel de uitspraak van de rechtbank als van de kantonrechter noemen we een vonnis (bij
dagvaardingprocedures) of beschikking (bij verzoekschriftprocedures).
4
,Het gerechtshof
- Behandelt zaken in hoger beroep van de rechtbank en de kantonrechter. De zaak wordt dan
nogmaals in zijn geheel inhoudelijk behandeld.
- Het gerechtshof houdt normaal gesproken “meervoudig” zitting, wat wil zeggen dat drie
rechters (de raadsheren) de procedure behandelen.
- Partijen moeten zich laten vertegenwoordigen door een advocaat
- De uitspraak van het gerechtshof heeft een arrest (bij dagvaardingsprocedures) of
beschikking (bij verzoekschriftprocedures)
De Hoge Raad
- Het hoogste rechtscollege van ons land.
- Het rechtscollege dat een zaak behandelt bestaat uit drie of vijf raadsheren.
- Behandelt alleen zaken waarin de rechtsvraag centraal staat of geschillen met de vraag of de
rechtsregels goed zijn toegepast en/of de wet goed is uitgelegd.
o Hoge raad beslist niet meer over de feiten zelf
- Het aanhangig maken van een geschil bij de Hoge Raad wordt ‘in cassatie gaan’ genoemd
- Partijen moeten zich laten vertegenwoordigen door een advocaat die bij de Hoge Raad zijn
ingeschreven.
- Uitspraak van de Hoge Raad heet een arrest of een beschikking
Hoger beroep en cassatie
Hoger beroep (je bent het niet eens met de uitspraak)
- Slechts 1x in een procedure hoger beroep aantekenen
- Binnen 3 maanden na de datum van het vonnis of de beschikking
- Het in hoger beroep gaan heeft tot gevolg dat de nakoming van de rechterlijke uitspraak niet
kan worden afgedwongen.
In cassatie gaan (niet eens met uitspraak hoger beroep)
- Mogelijkheid om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad.
- Ook hier kan nakoming van de rechterlijke uitspraak niet worden afgedwongen, tenzij de
hiervoor bedoelde bepaling ‘uitvoerbaar bij voorraad’ in de uitspraak is opgenomen.
Verstek
Indien de gedaagde partij niet op de rechtszitting verschijnt, doet de rechter uitspraak bij verstek: het
verstekvonnis. In een civiele procedure wordt de eisende partij in de regel bij een verstek in het gelijk
gesteld, tenzij voor de rechter direct duidelijk is dat de vordering ongegrond is. De gedaagde kan
binnen 4 weken in verzet komen tegen het verstrekvonnis. De zaak begint dan opnieuw bij dezelfde
rechter.
Een vonnis waarbij de tegenpartij wel is verschenen noemen we een vonnis op tegenspraak
De voorlopige voorziening, het kort geding
Een gerechtelijke procedure kan soms veel tijd in beslag nemen. Soms is het echter noodzakelijk dat
de rechter op korte termijn recht spreekt. De rechter kan dan een voorlopige voorziening treffen
tijdens een kort geding. Om een kort geding te kunnen aanspannen moet er sprake zijn van een
spoedeisend belang. Dit moet in de dagvaarding benoemd en omschreven worden. Bij
arbeidsgeschillen waarbij de werknemer doorbetaling van loon vordert, wordt meestal aangenomen
dat sprake is van een spoedeisend belang.
Een uitspraak in kort geding is ‘uitvoerbaar bij voorraad’: het vonnis van de rechter moet worden
uitgevoerd, ook al zou de andere partij hoger beroep aantekenen of in cassatie gaan. Nakoming van
5
, uitspraak kan dus worden afgedwongen ondanks het feit dat de juridische procedure nog niet is
afgerond.
6
Arbeidsrecht sociale
zekerheid
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Inleiding tot het Nederlandse recht..................................................3
Hoofdstuk 2 – Het arbeidsprocesrecht....................................................................7
Hoofdstuk 3 – De arbeidsovereenkomst: een inleiding.........................................10
Hoofdstuk 4 – De arbeidsovereenkomst: totstandkoming en verplichtingen........15
Hoofdstuk 5 – De arbeidsovereenkomst: loondoorbetaling..................................18
Hoofdstuk 6 – De arbeidsovereenkomst: bijzondere bedingen.............................22
Hoofdstuk 7 – Einde van de arbeidsovereenkomst: een inleiding.........................24
Hoofdstuk 8 – Opzegging door de werkgever.......................................................27
Hoofdstuk 9 – Door de werkgever gegeven ontslag.............................................30
Hoofdstuk 10 – Bijzondere opzegverboden...........................................................32
Hoofdstuk 11 – De collectieve arbeidsovereenkomst...........................................34
Hoofdstuk 12 – Wet arbeid en zorg.......................................................................36
Hoofdstuk 13 – Wetgeving rond arbeidstijd, arbeidsomstandigheden en
arbeidsduur.......................................................................................................... 39
Hoofdstuk 14 – Wetten rond gelijke behandeling.................................................44
Hoofdstuk 15 – Wet op de ondernemingsraden (WOR).........................................46
Hoofdstuk 16 – Pensioenwetgeving......................................................................48
Hoofdstuk 17 – Socialezekerheidsstelsel..............................................................53
Hoofdstuk 18 – Volksverzekering..........................................................................60
Hoofdstuk 19 – Ziekte en zwangerschap..............................................................69
Hoofdstuk 20 – Langdurende arbeidsongeschiktheid...........................................81
Hoofdstuk 21 – Werkloosheid en toeslagen..........................................................85
Hoofdstuk 22 – Subsidies en speciale regelingen.................................................89
2
,Hoofdstuk 1 – Inleiding tot het Nederlandse recht
1.1 Een inleiding tot het Nederlandse recht
De wet maakt een onderscheid tussen natuurlijke personen en rechtspersonen.
- Natuurlijke personen: zijn alle mensen
- Rechtspersonen: zijn organisaties die als zodanig door de wet aangewezen worden, met eigen
rechten en plichten. Een rechtspersoon neemt zelfstandig deel aan het economisch verkeer.
o Rechtspersoon wordt in het rechtsverkeer altijd vertegenwoordigd door een
natuurlijk persoon. Bijv. de statutair directeur, gemeente, stichting etc.
Het recht dat in Nederland van kracht is kunnen we halen uit:
Gewoontes
- Gewoonterecht: als het een gebruik is waaraan iedereen zich moet houden (ongeschreven
regel) gaat om het ongeschreven recht (gewoonterecht). Tegenwoordig steeds meer
vastgelegd (rechtszekerheid wordt daarmee bevorderd)
Wetten en wetboeken
- Codificatie: vastleggen van regels in wetten en wetboeken
- Wet: hierin worden rechtsregels gegeven m.b.t. een (beperkt) onderwerp
- Wetboek: bevat de rechtsregels van een omvangrijk rechtsterrein (bijv. Burgerlijk Wetboek)
Jurisprudentie
- Jurisprudentie: De verzameling van uitspraken van rechters. Een wet is niet altijd duidelijk en
kan op verschillende wijzen worden geïnterpreteerd.
Internationale verdragen:
- afspraken tussen landen worden vastgelegd in internationale verdragen.
o Ook wel ‘traktaat’, ‘conventie’ of ‘handvest’ genoemd.
1.2 Indeling van het recht
Publiekrecht en privaatrecht
- Publiekrecht: regelt de verhouding tussen de overheid, burgers en overheid onderling
- Privaatrecht: regelt de verhoudingen tussen burgers onderling. Bijv. regels over het huwelijk,
de koopovereenkomst, arbeidsovereenkomst en over de ondernemingsraad.
o Als burgers worden beschouwd: privépersonen, ondernemingen,
overheidsinstellingen
Dwingend recht en aanvullend recht
Dwingend recht
de rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken, ook al zouden partijen dat willen. Doel is om
de zwakkeren in de samenleving te beschermen. (Bijv. dat de werkgever ten minste het wettelijk
minimumloon dient te betalen. Het is wel toegestaan een betere regeling af te spreken)
In het arbeidsrecht kennen we, naast het volledig dwingend recht verschillende vormen van
gedeeltelijk dwingend recht:
- Driekwart-dwingend recht: afwijkingen van wettelijke regels zijn toegestaan als het in de cao
staat (bijv. duur proeftijd)
- Semi-dwingend recht: afwijking mag indien werkgever + werknemer onderling schriftelijke
afspraken maken (bijv. lengte opzegtermijn)
- Vijfachtste-dwingend recht: afgeweken bij cao of als de cao ontbreekt d.m.v. een schriftelijke
overeenkomst met de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging.
Aanvullend recht: tot het aanvullend recht verstaan we de rechtsregels waarvan partijen mogen
afwijken. De regels van aanvullend recht gelden als de partijen zelf geen afspraken hebben gemaakt.
Materieel recht: bevat de rechtsregels waaraan iedereen zich moet houden
3
,Formeel recht: geeft regels over de manier waarop procedures gevoerd moeten worden
(procesrecht/arbeidsrecht)
1.3 Regels in het recht
Functionarissen in de rechterlijke macht
Tot de rechtelijke macht behoren de rechters (de zittende magistratuur) en de officieren van justitie
(de staande magistratuur).
- Rechters: spreken recht
- Officieren van justitie: de vertegenwoordigers van het openbaar ministerie (OM).
- Openbaar ministerie (OM): vervolgt personen die een strafbaar feit hebben begaan
- Ondersteunende functionarissen (Griffers): verzorgen het administratieve werk (notuleren,
bereiden de vonnissen voor, verzorgen de correspondentie en dergelijke)
- Advocaten:
o Civiele zaken: beide partijen worden meestal vertegenwoordigd door advocaten
o Kantonrechter en in bestuursrechtelijke procedures: mogelijk zonder advocaat te
procederen
Plaats van het recht
Absolute competentie: bij welk soort gerecht wordt het proces gevoerd?
- Procedure die bij een verkeerde rechter is begonnen, kan worden verwezen naar een andere
rechter
Relatieve competentie: in welke plaats wordt het proces gevoerd?
Een procedure voor de rechter begint met een dagvaarding of met een verzoekschrift
- Verzoekschriftprocedure wordt gestart met het verzenden van het verzoekschrift door
verzoeker aan de rechter.
- Dagvaarding: bij een procedure die gestart wordt met een dagvaarding bezorgt de
deurwaarder de dagvaarding bij de gedaagde. Hierin wordt de gedaagde uitgenodigd op een
bepaalde datum bij de rechter te reageren op hetgeen eiser in de dagvaarding heeft
gevorderd.
Rechtscolleges die oordelen in privaatrechtelijke kwesties
De Rechtbank
Arbeidsgeschillen + sector kanton (opvolger van de kantonrechter)
- Kantonrechter: alleensprekende rechter. Hij behandeld
o Bij strafzaken: kleine overtredingen
o Bij civiele zaken: alle zaken tot kleine overtredingen bij strafzaken €25.000 + alle
geschillen met betrekking tot arbeidszaken, consumenten(koop) en huurzaken (dus
niet van belang hoe groot de vordering is. Spreken van een zogenoemde
aardvordering).
- De rechtbank behandeld
o Bij strafzaken: grote overtredingen en misdrijven
o Bij civiele zaken: alle vorderingen voor een bedrage van €25.000 en hoger + alle
geschillen die niet in eerste instantie aan de kantonrechter moeten
Zowel de uitspraak van de rechtbank als van de kantonrechter noemen we een vonnis (bij
dagvaardingprocedures) of beschikking (bij verzoekschriftprocedures).
4
,Het gerechtshof
- Behandelt zaken in hoger beroep van de rechtbank en de kantonrechter. De zaak wordt dan
nogmaals in zijn geheel inhoudelijk behandeld.
- Het gerechtshof houdt normaal gesproken “meervoudig” zitting, wat wil zeggen dat drie
rechters (de raadsheren) de procedure behandelen.
- Partijen moeten zich laten vertegenwoordigen door een advocaat
- De uitspraak van het gerechtshof heeft een arrest (bij dagvaardingsprocedures) of
beschikking (bij verzoekschriftprocedures)
De Hoge Raad
- Het hoogste rechtscollege van ons land.
- Het rechtscollege dat een zaak behandelt bestaat uit drie of vijf raadsheren.
- Behandelt alleen zaken waarin de rechtsvraag centraal staat of geschillen met de vraag of de
rechtsregels goed zijn toegepast en/of de wet goed is uitgelegd.
o Hoge raad beslist niet meer over de feiten zelf
- Het aanhangig maken van een geschil bij de Hoge Raad wordt ‘in cassatie gaan’ genoemd
- Partijen moeten zich laten vertegenwoordigen door een advocaat die bij de Hoge Raad zijn
ingeschreven.
- Uitspraak van de Hoge Raad heet een arrest of een beschikking
Hoger beroep en cassatie
Hoger beroep (je bent het niet eens met de uitspraak)
- Slechts 1x in een procedure hoger beroep aantekenen
- Binnen 3 maanden na de datum van het vonnis of de beschikking
- Het in hoger beroep gaan heeft tot gevolg dat de nakoming van de rechterlijke uitspraak niet
kan worden afgedwongen.
In cassatie gaan (niet eens met uitspraak hoger beroep)
- Mogelijkheid om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad.
- Ook hier kan nakoming van de rechterlijke uitspraak niet worden afgedwongen, tenzij de
hiervoor bedoelde bepaling ‘uitvoerbaar bij voorraad’ in de uitspraak is opgenomen.
Verstek
Indien de gedaagde partij niet op de rechtszitting verschijnt, doet de rechter uitspraak bij verstek: het
verstekvonnis. In een civiele procedure wordt de eisende partij in de regel bij een verstek in het gelijk
gesteld, tenzij voor de rechter direct duidelijk is dat de vordering ongegrond is. De gedaagde kan
binnen 4 weken in verzet komen tegen het verstrekvonnis. De zaak begint dan opnieuw bij dezelfde
rechter.
Een vonnis waarbij de tegenpartij wel is verschenen noemen we een vonnis op tegenspraak
De voorlopige voorziening, het kort geding
Een gerechtelijke procedure kan soms veel tijd in beslag nemen. Soms is het echter noodzakelijk dat
de rechter op korte termijn recht spreekt. De rechter kan dan een voorlopige voorziening treffen
tijdens een kort geding. Om een kort geding te kunnen aanspannen moet er sprake zijn van een
spoedeisend belang. Dit moet in de dagvaarding benoemd en omschreven worden. Bij
arbeidsgeschillen waarbij de werknemer doorbetaling van loon vordert, wordt meestal aangenomen
dat sprake is van een spoedeisend belang.
Een uitspraak in kort geding is ‘uitvoerbaar bij voorraad’: het vonnis van de rechter moet worden
uitgevoerd, ook al zou de andere partij hoger beroep aantekenen of in cassatie gaan. Nakoming van
5
, uitspraak kan dus worden afgedwongen ondanks het feit dat de juridische procedure nog niet is
afgerond.
6
