AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Inleiding
Aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid: Niet hetzelfde
Verantwoordelijkheid = het dragen van de gevolgen van je handelingen en
de verplichting om zelf rekenschap af te leggen, zonder dat je daarbij naar
iemand anders kunt verwijzen.
Aansprakelijkheid (juridische verwoording) = aansprakelijkheid is niet het
dragen van de gevolgen van je handelingen, dus niet de verplichting om
zelf rekenschap af te leggen.
Maar het is de vervolgbaarheid wegens veroorzaakte schade en
de verplichting tot herstel van die schade.
Verschillende aansprakelijkheidsregimes (hebben elk hun rechten en
plichten):
Strafrechtelijke aansprakelijkheid = de verplichting om een strafrechtelijke
sanctie te ondergaan voor het plegen van een misdrijf waaraan men
schuldig is bevonden.
Je bent dus aansprakelijk omdat je de openbare orde hebt
verstoord en je specifiek een misdrijf hebt begaan
Burgerlijke aansprakelijkheid = de verplichting tot herstel van schade
(door een foutieve daad of een contractuele wanprestatie).
Heeft dus niets te maken met het ondergaan van een straf door het
plegen van een misdrijf
o Contractuele aansprakelijkheid
o Buitencontractuele aansprakelijkheid
o Quasi-contractuele aansprakelijkheid
Deontologische aansprakelijkheid = De aansprakelijkheid die uit een
beroepsorde wordt opgelegd wegens schending van de beroepsregels.
Deontologie = plichtenleer
Bv. de orde van advocaten, orde der artsen, orde van architecten
1
,H1: STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID
Strafrecht behoort tot het publiekrecht.
Publiekrecht = het recht dat de relatie tussen de overheid en en burgers
regelt.
De openbare orde wordt hier dus beschermd
=> Wie zal de vordering instellen? Niet het slachtoffer, maar wel het
parket of het Openbaar Ministerie.
Nullum crimen, sine lege = er is geen misdrijf zonder dat het in de strafwet
staat.
Nulla poena sine lege = er is geen straf zonder dat het in de strafwet staat.
=> er is maar sprake van strafrechtelijke aansprakelijkheid voor zover
men de strafwet schendt (= voor zover er een misdrijf begaan wordt).
Dit is niet zo bij burgerlijke aansprakelijkheid: bij burgerlijke aansprakelijkheid
kan men een fout begaan door een schending van een rechtsregel die een gebod
of verbod bevat (dus het begaan van een misdrijf), maar men kan ook burgerlijk
aansprakelijk (in tegenstelling tot SA) zijn als men de algemene
zorgvuldigheidsnorm schendt.
Deze algemene zorgvuldigheidsnorm is niet neergeschreven specifiek
voor elke situatie in de wet.
Doel = bestraffen
!! En dus geen herstel van schade. (BA)
Strafrechtelijke aansprakelijkheid heeft ook altijd een persoonlijk karakter:
Men kan enkel strafrechtelijk aansprakelijk zijn voor eigen daden, en dus
geen daden van anderen.
<-> burgerrechtelijke aansprakelijkheid: men kan ook aansprakelijk
worden gesteld voor de daden van personen voor wie je moet
instaan
bv. ouders zijn of kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de
daden.
Wanneer de verdachte of de beklaagde of beschuldigde overleden is, dan
eindigt de strafvordering.
2
, <-> burgerlijke vordering: de erfgenamen zullen de verplichtingen
van schadevergoeding moeten nakomen.
3
,Die strafrechtelijke aansprakelijkheid kan ook gepaard gaan met schade voor
het slachtoffer.
=> Dit betekent dus dat de schadelijder een vordering moet instellen voor
het bekomen van een schadevergoeding.
Deze schadevergoeding kan ingesteld worden bij de burgerlijke
rechtbank.
(= Dus de strafprocedure loopt bij de strafwetbank en tegelijkertijd
kan het slachtoffer zeggen ik ga naar een andere gewone burgerlijke
rechtbank, de rechtbank van eerste aanleg, om tot een
schadevergoeding te komen)
Meetstal zal men dit niet doen, en zal het slachtoffer zich
burgerlijke partij stellen voor de strafrechtbank.
= Dit betekent dat het slachtoffer een
schadevergoeding vordert in het kader van de
strafrechtelijke procedure.
=> dus de strafrechtelijke en burgerlijke aansprakelijkheid kunnen
apart voorkomen, maar deze kunnen ook samen voorkomen.
! Als men zich niet aansluit bij de strafwetbank en zich dus niet burgerlijke
partij stelt, maar apart gaat naar de burgerlijke rechtbank.
=> Probleem dat beide rechtbanken bevoegd zijn
=> risico: tegenstrijdigheden tussen de beslissingen van de
strafrechter en de burgerlijke rechter.
Oplossing: le criminel tient le civil en état:
1. Dit betekent dat er een schorsing is van de burgerlijke
procedure zolang er geen definitieve beslissing van de
strafwetbank is
= De burgerlijke rechter zal moeten wachten op een
definitieve beslissing van de strafrechter.
=> ! De burgerlijke rechter is gebonden aan deze
beslissing
2. Er is gezag van gewijsde van de strafrechter ten aanzien van
de burgerlijke rechtbank.
Gezag van gewijsde = er is een vermoeden van
juistheid van die rechterlijke beslissing en dat diezelfde
vordering niet opnieuw kan ingesteld worden.
4
,H2: BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID
Burgerlijke aansprakelijkheid behoort tot het privaatrecht.
Privaatrecht = het recht dat de verhouding tussen de burgers onderling
regelt.
=> Er is dus geen misdrijf voor nodig (er is geen schending van een
strafwet nodig), maar wel een contractuele wanprestatie of een
onrechtmatige daad:
o Contractuele wanprestatie = contractuele aansprakelijkheid
o Onrechtmatige daad = buiten contractuele aansprakelijkheid (geen
contract)
Burgerlijke aansprakelijkheid: Individueel/persoonlijk karakter
! MAAR men kan ook aansprakelijk zijn voor andermans fouten of gedrag
= kwalitatief en foutloze aansprakelijkheid
Doel = schade vergoeden
En dus niet bestraffen gelijk bij strafrechtelijke aansprakelijkheid.
=> Doel = het slachtoffer terugplaatsen in de toestand waar het
slachtoffer zich in zou bevonden hebben moest er geen fout zijn begaan.
Bij burgerlijke aansprakelijkheid moet men altijd vergoeden en men kan dus
ook maar maximaal de schade vergoeden die men heeft geleden!! Nooit meer.
<-> ! Niet altijd het geval: in de VS: Punitive damages = in de VS is het
mogelijk dat men boven op de schade die men vergoed krijgt, dat men ook
nog een extra schadevergoeding krijgt die bestraffend werkt tegenover de
schadeverwekker
Buitencontractuele aansprakelijkheid: nieuwe regel winstafdracht = bepaalt
dat het slachtoffer ook bij een lucratieve fout een deel van de nettowinst kan
krijgen die de schadeveroorzaker heeft gekregen.
Lucratieve fouten = fouten die voordelig zijn om te maken, omdat de fout
een kleien schade oplevert, maar een grote winst voor de schade
veroorzaker.
Basis aansprakelijkheidsrecht = “schade blijft liggen waar ze valt”
5
, = dit betekent dat als ik schade leed als slachtoffer, het risico van die
schade gedragen wordt door de schadelijder (het slachtoffer).
Het leidt pas tot aansprakelijkheid wanneer het slachtoffer kan aantonen
dat de voorwaarden van aansprakelijk zijn voldaan.
Burgerlijke aansprakelijkheid: er is een individueel belang nodig.
= Er moet een individuele vordering worden ingesteld.
! Men kan geen vordering instellen voor iemand anders.
<-> strafrechtelijke aansprakelijkheid: hierbij kan het Openbaar Ministerie
of het parket een vordering instellen namens de maatschappij.
UITZONDERING: class action = Rechtsvordering tot collectief herstel
= Dit houdt in dat een vordering voor de Brusselse rechtbank kan
ingesteld worden door een vertegenwoordiger van een groep van
consumenten voor schade die geleden is door die groep
consumenten door eenzelfde oorzaak.
6
Inleiding
Aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid: Niet hetzelfde
Verantwoordelijkheid = het dragen van de gevolgen van je handelingen en
de verplichting om zelf rekenschap af te leggen, zonder dat je daarbij naar
iemand anders kunt verwijzen.
Aansprakelijkheid (juridische verwoording) = aansprakelijkheid is niet het
dragen van de gevolgen van je handelingen, dus niet de verplichting om
zelf rekenschap af te leggen.
Maar het is de vervolgbaarheid wegens veroorzaakte schade en
de verplichting tot herstel van die schade.
Verschillende aansprakelijkheidsregimes (hebben elk hun rechten en
plichten):
Strafrechtelijke aansprakelijkheid = de verplichting om een strafrechtelijke
sanctie te ondergaan voor het plegen van een misdrijf waaraan men
schuldig is bevonden.
Je bent dus aansprakelijk omdat je de openbare orde hebt
verstoord en je specifiek een misdrijf hebt begaan
Burgerlijke aansprakelijkheid = de verplichting tot herstel van schade
(door een foutieve daad of een contractuele wanprestatie).
Heeft dus niets te maken met het ondergaan van een straf door het
plegen van een misdrijf
o Contractuele aansprakelijkheid
o Buitencontractuele aansprakelijkheid
o Quasi-contractuele aansprakelijkheid
Deontologische aansprakelijkheid = De aansprakelijkheid die uit een
beroepsorde wordt opgelegd wegens schending van de beroepsregels.
Deontologie = plichtenleer
Bv. de orde van advocaten, orde der artsen, orde van architecten
1
,H1: STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID
Strafrecht behoort tot het publiekrecht.
Publiekrecht = het recht dat de relatie tussen de overheid en en burgers
regelt.
De openbare orde wordt hier dus beschermd
=> Wie zal de vordering instellen? Niet het slachtoffer, maar wel het
parket of het Openbaar Ministerie.
Nullum crimen, sine lege = er is geen misdrijf zonder dat het in de strafwet
staat.
Nulla poena sine lege = er is geen straf zonder dat het in de strafwet staat.
=> er is maar sprake van strafrechtelijke aansprakelijkheid voor zover
men de strafwet schendt (= voor zover er een misdrijf begaan wordt).
Dit is niet zo bij burgerlijke aansprakelijkheid: bij burgerlijke aansprakelijkheid
kan men een fout begaan door een schending van een rechtsregel die een gebod
of verbod bevat (dus het begaan van een misdrijf), maar men kan ook burgerlijk
aansprakelijk (in tegenstelling tot SA) zijn als men de algemene
zorgvuldigheidsnorm schendt.
Deze algemene zorgvuldigheidsnorm is niet neergeschreven specifiek
voor elke situatie in de wet.
Doel = bestraffen
!! En dus geen herstel van schade. (BA)
Strafrechtelijke aansprakelijkheid heeft ook altijd een persoonlijk karakter:
Men kan enkel strafrechtelijk aansprakelijk zijn voor eigen daden, en dus
geen daden van anderen.
<-> burgerrechtelijke aansprakelijkheid: men kan ook aansprakelijk
worden gesteld voor de daden van personen voor wie je moet
instaan
bv. ouders zijn of kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de
daden.
Wanneer de verdachte of de beklaagde of beschuldigde overleden is, dan
eindigt de strafvordering.
2
, <-> burgerlijke vordering: de erfgenamen zullen de verplichtingen
van schadevergoeding moeten nakomen.
3
,Die strafrechtelijke aansprakelijkheid kan ook gepaard gaan met schade voor
het slachtoffer.
=> Dit betekent dus dat de schadelijder een vordering moet instellen voor
het bekomen van een schadevergoeding.
Deze schadevergoeding kan ingesteld worden bij de burgerlijke
rechtbank.
(= Dus de strafprocedure loopt bij de strafwetbank en tegelijkertijd
kan het slachtoffer zeggen ik ga naar een andere gewone burgerlijke
rechtbank, de rechtbank van eerste aanleg, om tot een
schadevergoeding te komen)
Meetstal zal men dit niet doen, en zal het slachtoffer zich
burgerlijke partij stellen voor de strafrechtbank.
= Dit betekent dat het slachtoffer een
schadevergoeding vordert in het kader van de
strafrechtelijke procedure.
=> dus de strafrechtelijke en burgerlijke aansprakelijkheid kunnen
apart voorkomen, maar deze kunnen ook samen voorkomen.
! Als men zich niet aansluit bij de strafwetbank en zich dus niet burgerlijke
partij stelt, maar apart gaat naar de burgerlijke rechtbank.
=> Probleem dat beide rechtbanken bevoegd zijn
=> risico: tegenstrijdigheden tussen de beslissingen van de
strafrechter en de burgerlijke rechter.
Oplossing: le criminel tient le civil en état:
1. Dit betekent dat er een schorsing is van de burgerlijke
procedure zolang er geen definitieve beslissing van de
strafwetbank is
= De burgerlijke rechter zal moeten wachten op een
definitieve beslissing van de strafrechter.
=> ! De burgerlijke rechter is gebonden aan deze
beslissing
2. Er is gezag van gewijsde van de strafrechter ten aanzien van
de burgerlijke rechtbank.
Gezag van gewijsde = er is een vermoeden van
juistheid van die rechterlijke beslissing en dat diezelfde
vordering niet opnieuw kan ingesteld worden.
4
,H2: BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID
Burgerlijke aansprakelijkheid behoort tot het privaatrecht.
Privaatrecht = het recht dat de verhouding tussen de burgers onderling
regelt.
=> Er is dus geen misdrijf voor nodig (er is geen schending van een
strafwet nodig), maar wel een contractuele wanprestatie of een
onrechtmatige daad:
o Contractuele wanprestatie = contractuele aansprakelijkheid
o Onrechtmatige daad = buiten contractuele aansprakelijkheid (geen
contract)
Burgerlijke aansprakelijkheid: Individueel/persoonlijk karakter
! MAAR men kan ook aansprakelijk zijn voor andermans fouten of gedrag
= kwalitatief en foutloze aansprakelijkheid
Doel = schade vergoeden
En dus niet bestraffen gelijk bij strafrechtelijke aansprakelijkheid.
=> Doel = het slachtoffer terugplaatsen in de toestand waar het
slachtoffer zich in zou bevonden hebben moest er geen fout zijn begaan.
Bij burgerlijke aansprakelijkheid moet men altijd vergoeden en men kan dus
ook maar maximaal de schade vergoeden die men heeft geleden!! Nooit meer.
<-> ! Niet altijd het geval: in de VS: Punitive damages = in de VS is het
mogelijk dat men boven op de schade die men vergoed krijgt, dat men ook
nog een extra schadevergoeding krijgt die bestraffend werkt tegenover de
schadeverwekker
Buitencontractuele aansprakelijkheid: nieuwe regel winstafdracht = bepaalt
dat het slachtoffer ook bij een lucratieve fout een deel van de nettowinst kan
krijgen die de schadeveroorzaker heeft gekregen.
Lucratieve fouten = fouten die voordelig zijn om te maken, omdat de fout
een kleien schade oplevert, maar een grote winst voor de schade
veroorzaker.
Basis aansprakelijkheidsrecht = “schade blijft liggen waar ze valt”
5
, = dit betekent dat als ik schade leed als slachtoffer, het risico van die
schade gedragen wordt door de schadelijder (het slachtoffer).
Het leidt pas tot aansprakelijkheid wanneer het slachtoffer kan aantonen
dat de voorwaarden van aansprakelijk zijn voldaan.
Burgerlijke aansprakelijkheid: er is een individueel belang nodig.
= Er moet een individuele vordering worden ingesteld.
! Men kan geen vordering instellen voor iemand anders.
<-> strafrechtelijke aansprakelijkheid: hierbij kan het Openbaar Ministerie
of het parket een vordering instellen namens de maatschappij.
UITZONDERING: class action = Rechtsvordering tot collectief herstel
= Dit houdt in dat een vordering voor de Brusselse rechtbank kan
ingesteld worden door een vertegenwoordiger van een groep van
consumenten voor schade die geleden is door die groep
consumenten door eenzelfde oorzaak.
6
