WEEK 2: UITVINDING VAN DE AVANT GARDE
1 INLEIDING CA 1900
HERHALING
• Eerste industriële revolutie
o handmatig machinaal vervaardigd
o ambacht fabriek
o Grootschalige manier van produceren
o Arbeidsverhoudingen veranderen
Arbeider die product maakt van A tot Z bestaat niet meer
Vervreemding productie
Vakbonden komen op
o Nieuwe materialen en processen
Gietijzer, staal,…
• Gevolg
o Nieuwe industriële landschappen (productie glas, ijzer, textiel op grote schaal)
o Nieuwe gebouwtypes door mogelijkheden van nieuwe constructiematerialen (glas en ijzer)
• Proces van ontvoogding
o Verschuiving normatieve standaard van de aristocratie naar het maatschappelijke
middenveld (oiv. Industrialisering)
o Karl Marx wil dat arbeiders ook zeggenschap hebben arbeidersbeweging
o Twee nieuwe ideologieën:
Socialisme: collectief eigendomsrecht van productiemiddelen
Liberalisme: vrijheid, vrije markt
o Vervreemding is gevolg van kapitalisme, het winstbejag
De mens die de producten gaat maken is er niet zo betrokken meer mee
Arbeider heeft geen controle meer over het proces
• Wolkenkrabbers eind 19de eeuw, begin 20e eeuw
o Mogelijk door technische innovaties
Lift, gewapend beton, staalskeletbouw
o Antwoord op stijging van stedelijke grondprijzen
o Louis Sullivan, Schlesinger and Mayer department store (later Carson Pirie Scott), Chicago,
Illinois, 1898–1906
Rationale articulatie van stalen kader
Bronzen en gietijzer ornament op lagere verdieping
Ornament was massaproductie niet meer door metselaars
Verschillende raamtypes (door dragens stalen kader)
9 lagen: duidelijke sokkel waar iets opstaat waardoor het lijkt alsof die
verticaal zweeft
driedeling: basis, schacht en top
o Gordijngevel constructie is constructie waarbij gevel niet dragend is
Moet de façade representeren wat achter de constructie zit?
• Burnham and Root, Rookery building, Chicago, Illinois, 1885-1888
o Maximalisatie winst door verhuren
o Exterieur draagt niet, stalen skelet draagt veel ramen mogelijk
o Zorgt voor transparantie
o Balans efficiente cosntructie en ornament en monumentaliteit
• modernisering hand in hand met kapitalisme
o kapitalisme = winstbejag
o kapitalisme bepaalt grotendeels de stedelijke processen zoals vastgoedspeculatie (= kopen
en verkopen van vastgoed met oog op winst)
o spanning tussen industrie en ambacht
• Joseph Paxton, Crystal Palace, Londen, Engeland, 1851.
o Gebouw ter promotie voor Britse techniek en massaproductie
o tentoonstellen van ambachtelijke producten uit koloniën techniek en massaproductie
waardoor gebouw mogelijk was
o spanning industrie en arts & crafts beweging
1
, WEEK 2: UITVINDING VAN DE AVANT GARDE
ARTS EN CRAFTS BEWEGING
• John Ruskin klaagt de scheiding tussen handwerk (of ambacht) en machinale productie aan
• Ontstaan van de Arts & Crafts beweging (1870-1920)
• William Morris (1834-1896) is de voornaamste inspirator van de beweging.
• Reactie op de industriële revolutie en veranderende sociale verhoudingen
• Kunst = mooi én nuttig
• Natuur, kunst en moraal is monument voor nieuwe theorie waarvoor arts & crafts beweging
voor in staat willen terug naar pre industriële periode
• Bv. wandtapijten en behangpapier van William Morris
DE VRAAG VAN HET EIGENTIJDSE
• Modernisering drong de vraag van het ‘eigentijdse’ bouwen op. Onvermijdelijke vraag rond 1900
• Neoclassicisme, neogotiek, neobarok, neorenaissance, eclecticisme, etc. werden als ontoereikend
gezien
o Alle reacties op alle eerdere stijlen werden niet als genoeg gezien
• In verschillende contexten hetzelfde punt op de agenda voor de architectuur: nood aan eigentijdsheid
• In de kunst: afstand van naturalistische weergave
o We komen los van een expliciete weergave van de natuur
2 NAAR ABSTRACTIE IN DE KUSNT
• Monet, Impression, soleil levant, 1874
o Hiervan komt het woord ‘impressionisme’
o Geen directe weergave van de realiteit, eerder zintuigelijk
• Georges Seurat, Circus Sideshow, 1887-1888
o Neo-impressionisme
o Circus parade, nachtelijk tafereel
o Het populaire tafereel
o Ligt een formaliteit en symmetrie in, maar ook mysterieus en sentimenteel
• Paul Cézanne, Montagne Sainte-Victoire, 1904
o Persoonlijke intuïtieve representatie van het landschap
o Eerder het innerlijke van het landschap wat hij wilt tonen
o Laat klassiek perspectief los
o Sterk geometrisch netwerk
o Voorganger picasso en brak, voorloper kubisme
• Paul Gauguin, Spirit of the Dead Watching, 1892
o Jong meisje ligt op buik
o Mystiek, sentiment, emotie
o Achteraan mevrouw/meneer die de dood representeert
o Witte veer elementen zijn geesten die neerkijken op haar en geïnteresseerd zijn in de levende
o Dualiteit dood leven, jeugd oud, licht duisternis
o Meisje kijkt je aan
VERSCHUIVING IN DE KUNSTEN
• Kunst wordt niet figuratief weg van naturalistische weergave
• Moderne kunstenaar wil zich bevrijden van:
o Weergave van ruimte op een plat vlak
o Realistisch kleurgebruik
o Realistische imitatie van mensen en voorwerpen
• Verschillende mogelijkheden
o Zoeken naar een weergave onafhankelijk van zintuiglijke fenomenen
o Naar een persoonlijke beleving. Kunst drukt gevoel uit. Kunst toont innerlijke wereld
• Start bij schilderkunst, dan beeldhouwkunst, dan architectuur
• Kunnen we vrij zijn van het verleden?
o Tegen de geïnstitutionaliseerde smaak van de bourgeoisie
o Nieuwe progressieve stijl van de industriële revolutie.
2
1 INLEIDING CA 1900
HERHALING
• Eerste industriële revolutie
o handmatig machinaal vervaardigd
o ambacht fabriek
o Grootschalige manier van produceren
o Arbeidsverhoudingen veranderen
Arbeider die product maakt van A tot Z bestaat niet meer
Vervreemding productie
Vakbonden komen op
o Nieuwe materialen en processen
Gietijzer, staal,…
• Gevolg
o Nieuwe industriële landschappen (productie glas, ijzer, textiel op grote schaal)
o Nieuwe gebouwtypes door mogelijkheden van nieuwe constructiematerialen (glas en ijzer)
• Proces van ontvoogding
o Verschuiving normatieve standaard van de aristocratie naar het maatschappelijke
middenveld (oiv. Industrialisering)
o Karl Marx wil dat arbeiders ook zeggenschap hebben arbeidersbeweging
o Twee nieuwe ideologieën:
Socialisme: collectief eigendomsrecht van productiemiddelen
Liberalisme: vrijheid, vrije markt
o Vervreemding is gevolg van kapitalisme, het winstbejag
De mens die de producten gaat maken is er niet zo betrokken meer mee
Arbeider heeft geen controle meer over het proces
• Wolkenkrabbers eind 19de eeuw, begin 20e eeuw
o Mogelijk door technische innovaties
Lift, gewapend beton, staalskeletbouw
o Antwoord op stijging van stedelijke grondprijzen
o Louis Sullivan, Schlesinger and Mayer department store (later Carson Pirie Scott), Chicago,
Illinois, 1898–1906
Rationale articulatie van stalen kader
Bronzen en gietijzer ornament op lagere verdieping
Ornament was massaproductie niet meer door metselaars
Verschillende raamtypes (door dragens stalen kader)
9 lagen: duidelijke sokkel waar iets opstaat waardoor het lijkt alsof die
verticaal zweeft
driedeling: basis, schacht en top
o Gordijngevel constructie is constructie waarbij gevel niet dragend is
Moet de façade representeren wat achter de constructie zit?
• Burnham and Root, Rookery building, Chicago, Illinois, 1885-1888
o Maximalisatie winst door verhuren
o Exterieur draagt niet, stalen skelet draagt veel ramen mogelijk
o Zorgt voor transparantie
o Balans efficiente cosntructie en ornament en monumentaliteit
• modernisering hand in hand met kapitalisme
o kapitalisme = winstbejag
o kapitalisme bepaalt grotendeels de stedelijke processen zoals vastgoedspeculatie (= kopen
en verkopen van vastgoed met oog op winst)
o spanning tussen industrie en ambacht
• Joseph Paxton, Crystal Palace, Londen, Engeland, 1851.
o Gebouw ter promotie voor Britse techniek en massaproductie
o tentoonstellen van ambachtelijke producten uit koloniën techniek en massaproductie
waardoor gebouw mogelijk was
o spanning industrie en arts & crafts beweging
1
, WEEK 2: UITVINDING VAN DE AVANT GARDE
ARTS EN CRAFTS BEWEGING
• John Ruskin klaagt de scheiding tussen handwerk (of ambacht) en machinale productie aan
• Ontstaan van de Arts & Crafts beweging (1870-1920)
• William Morris (1834-1896) is de voornaamste inspirator van de beweging.
• Reactie op de industriële revolutie en veranderende sociale verhoudingen
• Kunst = mooi én nuttig
• Natuur, kunst en moraal is monument voor nieuwe theorie waarvoor arts & crafts beweging
voor in staat willen terug naar pre industriële periode
• Bv. wandtapijten en behangpapier van William Morris
DE VRAAG VAN HET EIGENTIJDSE
• Modernisering drong de vraag van het ‘eigentijdse’ bouwen op. Onvermijdelijke vraag rond 1900
• Neoclassicisme, neogotiek, neobarok, neorenaissance, eclecticisme, etc. werden als ontoereikend
gezien
o Alle reacties op alle eerdere stijlen werden niet als genoeg gezien
• In verschillende contexten hetzelfde punt op de agenda voor de architectuur: nood aan eigentijdsheid
• In de kunst: afstand van naturalistische weergave
o We komen los van een expliciete weergave van de natuur
2 NAAR ABSTRACTIE IN DE KUSNT
• Monet, Impression, soleil levant, 1874
o Hiervan komt het woord ‘impressionisme’
o Geen directe weergave van de realiteit, eerder zintuigelijk
• Georges Seurat, Circus Sideshow, 1887-1888
o Neo-impressionisme
o Circus parade, nachtelijk tafereel
o Het populaire tafereel
o Ligt een formaliteit en symmetrie in, maar ook mysterieus en sentimenteel
• Paul Cézanne, Montagne Sainte-Victoire, 1904
o Persoonlijke intuïtieve representatie van het landschap
o Eerder het innerlijke van het landschap wat hij wilt tonen
o Laat klassiek perspectief los
o Sterk geometrisch netwerk
o Voorganger picasso en brak, voorloper kubisme
• Paul Gauguin, Spirit of the Dead Watching, 1892
o Jong meisje ligt op buik
o Mystiek, sentiment, emotie
o Achteraan mevrouw/meneer die de dood representeert
o Witte veer elementen zijn geesten die neerkijken op haar en geïnteresseerd zijn in de levende
o Dualiteit dood leven, jeugd oud, licht duisternis
o Meisje kijkt je aan
VERSCHUIVING IN DE KUNSTEN
• Kunst wordt niet figuratief weg van naturalistische weergave
• Moderne kunstenaar wil zich bevrijden van:
o Weergave van ruimte op een plat vlak
o Realistisch kleurgebruik
o Realistische imitatie van mensen en voorwerpen
• Verschillende mogelijkheden
o Zoeken naar een weergave onafhankelijk van zintuiglijke fenomenen
o Naar een persoonlijke beleving. Kunst drukt gevoel uit. Kunst toont innerlijke wereld
• Start bij schilderkunst, dan beeldhouwkunst, dan architectuur
• Kunnen we vrij zijn van het verleden?
o Tegen de geïnstitutionaliseerde smaak van de bourgeoisie
o Nieuwe progressieve stijl van de industriële revolutie.
2
