SAMENVATTING GEZIN EN RELATIES
MENS EN SAMENLEVING - SEMESTER 2
ARTEVELDE HOGE SCHOOL
2021-2022
,Hoofdstuk 1 – De diversiteit van de gezinnen
Gezin
- Veel onduidelijkheid over wat een gezin is
- Laatste decennia toename van verschillende gezinsvormen die elk een eigen invulling geven
aan dat begrip -> steeds moeilijker te definiëren
Definitie:
- Sommigen zien het als een universele sociale constructie, anderen als een arbitrair
(toevallig, tijds-en plaatsgebonden) en cultureel bepaald gegeven.
- Er is geen universele definitie, omdat elke definitie een ideologisch concept is dat moet
worden begrepen worden binnen een specifieke maatschappelijke en politieke context.
“Een gezin is een systeem dat bestaat uit een groep van mensen, die door geboorte, adoptie,
huwelijk of een commitment van solidariteit, een diepe persoonlijke binding hebben en die op elkaar
mogen en kunnen rekenen voor het geven en ontvangen van steun van welke aard dan ook, voor
zover mogelijk en vooral in tijd van nood.”
- Vroeger: wettelijk, biologische en economische kader
- Nu: subjectief fenomeen met nadruk op persoonlijke binding; een solidariteitsrelatie tussen
individuen met nadruk op zorgband
Gezinnen verdunnen
Gezinsverdunning door:
- Een afname van het aantal gezinnen met kinderen
- Een afname van het aantal kinderen per gezin
- Een toename van het aantal alleenstaanden
De totale bevolking in de periode 1970-2008 is met 10% toegenomen en het aantal huishoudens is
met 41% gestegen. -> gezinsgroottes dalen
Daling geboortecijfer:
- Het aantal vrouwen tussen 20 en 40 jaar neemt af (minder vrouwen op vruchtbare leeftijd)
- Het aantal kinderen dat vrouwen krijgen daalt elk jaar
- Het aantal vrouwen dat kinderen krijgt daalt (20% kinderloos)
Oorzaak:
- De evolutie in het denken over anticonceptie
- De verhoging van de levensstandaard
Aantal alleenstaanden:
40% van de huishoudens bestaat uit 1 of 2 ouders met kinderen.
De verwachting:
- Het aantal alleenstaande vaders of moeders met kinderen toeneemt
- Het aantal kinderen met 2 ouders afneemt
33% van de huishoudens bestaat uit alleenstaanden.
De verwachting:
, - Deze groep zal in de toekomst nog verder groeien (tegen 2060 meer dan de helft)
Oorzaak:
- De vergrijzing: het aantal alleenwonende vrouwen ouder dan 65 of ouder dan 80 zal nog
verder groeien (moeten/willen langer zelfstandig thuis wonen en niet naar rusthuis)
- Singles die graag alleen wonen in bruisende grootsteden
- Alleenstaande mannen tussen 30 en 50 jaar, meestal met echtscheiding achter de rug
Gevolgen:
- Het klassieke gezin (mama + papa + kindjes) is niet meer de dominante groep -> toch nog
altijd de norm!
- Tweeoudergezinnen zijn niet meer per definitie ouders in een eerste huwelijk met eigen
biologische kinderen
- Er is een breder spectrum aan samenlevingsvormen en een toename aan niet geregistreerde
woonvormen (bv. Latrelatie, holebi gezinnen,...)
- Het aantal gescheiden ouders met kinderen stijgt -> aantal singles neemt toe en aantal
alleenstaande vaders en moeders met kinderen neemt toe
- Het aantal alleenwonende ouderen stijgt
- Armoede neemt toe
Verouderen gezinnen
- We verouderen (levensverwachting neemt toe)
o Babyboom na WOII -> wordt oud
o Stijging in levensverwachting door verbeteringen in algemene
levensomstandigheden, volksgezondheid, geneeskunde, voeding en scholingsgraad
o Verhouding aantal ouderen en jongeren stijgt
- We gaan steeds later trouwen -> niet noodzakelijk later een gezin vormen, maar over de
evolutie in de leeftijd waarop mensen gaan samenwonen weten we niet veel
- Op steeds oudere leeftijd kinderen krijgen
o Steeds meer vrouwen langer studeren
o Steeds meer vrouwen werken eerst enkele jaren fulltime om een carrière te maken
en daarna pas aan kinderen te beginnen
Het huwelijk blijft de norm
- Er is een globale daling van het aantal huwelijken, met een aantal pieken na de oorlogen +
1970: optimistisch geloof in de toekomst.
- Het aantal samenlevingscontracten neemt toe, met een piek in 2001 (wetgeving
samenlevingscontracten): naarmate de contracten stijgen, stijgt ook het aantal stopzettingen
van die contracten
Het aantal huwelijken en het aantal samenlevingscontracten:
- Het aantal verklaringen van wettelijke samenwoning vertoont een vrij gestage stijgingsgraad
- Nu jaarlijks ongeveer evenveel nieuwe huwelijksakten als nieuwe verklaringen van
samenwoning afgesloten
- Merk op!
Naast het aantal wettelijk samenwonenden, is er ook nog een (grote) groep samenwonenden
, die geen officiële verklaring van samenwoning onderschreef -> samenwonen is vandaag de
dag populairder dan het huwelijk
Het huwelijk blijft een grote droom van de Vlaming:
- De meeste Vlamingen dromen van een klassiek, traditioneel, normaal tweeoudergezin met 2
ouders en kinderen van die ouders
- De helft van de mensen met een relatie die nog niet samenwonen, denkt aan trouwen
- Een nieuw samengesteld gezin voor wie er de eerste keer niet in slaagde lijkt een second
best-optie
Er ligt meer druk op het huwelijk/gezinsleven dan ooit tevoren -> er wordt zoveel van verwacht dat
het vaak spaak loopt wat leidt tot echtscheidingen.
De traditionele man-vrouw rollen houden stand
De verdeling van de huishoudelijke taken:
- Mannen spenderen gemiddeld genomen meer tijd aan jobs dan vrouwen
- Vrouwen spenderen gemiddeld genomen meer tijd aan huishouden dan mannen
- Tegenwoordig gaan mannen meer taken in het huishouden/kinderen opnemen, maar nog
steeds minder dan de vrouw
Vrouwen Mannen
De dagelijkse taken Occasionele taken: koken als er vrienden of
familie komt (als het zichtbaar is)
Taken die nooit af zijn Taken die uitgesteld kunnen worden
Taken waar maar weinig eer mee valt te halen Taken die voor een andere zichtbaar resultaat
hebben
Caring for = ervoor zorgen dat iemand zich Caring of= taken die moeten gedaan worden
fysiek en mentaal goed voelt
De marital mental load die bij het runnen van een gezin: wie uiteindelijk de verantwoordelijkheid
heeft over het huishouden blijft vooral de vrouw
Motherhood Penalty en Fatherhood Premium: vrouwen blijken minder te werken en dus minder te
verdienen als ze kinderen hebben. Mannen gaan net harder werken en meer overuren presteren en
dus meer verdienen als ze kinderen hebben.
De verdeling van de zorg voor de kinderen:
De zorg voor de kinderen blijkt vooral op de schouders van de moeders te vallen, vaders nemen aak
maar een secundaire rol op (deeltijds werk of loopbaanonderbreking)
De ongelijke schijnbaar natuurlijke taakverdeling:
- Zorgt voor rolaccumulatie en rollenconflicten
- Brengt de paarrelatie onder spanning
Wat koppels ervaren als een hyperindividuele keuze, lijkt onbewust ingegeven door het idee dat
vrouwen nog steeds de primaire zorgfiguur van het kind zijn.
Vrouwen worden veel kwetsbaarder omdat de moederlijke taak nog steeds belangrijker is (kleiner
inkomen -> bij scheiding: grotere kans op armoede).
MENS EN SAMENLEVING - SEMESTER 2
ARTEVELDE HOGE SCHOOL
2021-2022
,Hoofdstuk 1 – De diversiteit van de gezinnen
Gezin
- Veel onduidelijkheid over wat een gezin is
- Laatste decennia toename van verschillende gezinsvormen die elk een eigen invulling geven
aan dat begrip -> steeds moeilijker te definiëren
Definitie:
- Sommigen zien het als een universele sociale constructie, anderen als een arbitrair
(toevallig, tijds-en plaatsgebonden) en cultureel bepaald gegeven.
- Er is geen universele definitie, omdat elke definitie een ideologisch concept is dat moet
worden begrepen worden binnen een specifieke maatschappelijke en politieke context.
“Een gezin is een systeem dat bestaat uit een groep van mensen, die door geboorte, adoptie,
huwelijk of een commitment van solidariteit, een diepe persoonlijke binding hebben en die op elkaar
mogen en kunnen rekenen voor het geven en ontvangen van steun van welke aard dan ook, voor
zover mogelijk en vooral in tijd van nood.”
- Vroeger: wettelijk, biologische en economische kader
- Nu: subjectief fenomeen met nadruk op persoonlijke binding; een solidariteitsrelatie tussen
individuen met nadruk op zorgband
Gezinnen verdunnen
Gezinsverdunning door:
- Een afname van het aantal gezinnen met kinderen
- Een afname van het aantal kinderen per gezin
- Een toename van het aantal alleenstaanden
De totale bevolking in de periode 1970-2008 is met 10% toegenomen en het aantal huishoudens is
met 41% gestegen. -> gezinsgroottes dalen
Daling geboortecijfer:
- Het aantal vrouwen tussen 20 en 40 jaar neemt af (minder vrouwen op vruchtbare leeftijd)
- Het aantal kinderen dat vrouwen krijgen daalt elk jaar
- Het aantal vrouwen dat kinderen krijgt daalt (20% kinderloos)
Oorzaak:
- De evolutie in het denken over anticonceptie
- De verhoging van de levensstandaard
Aantal alleenstaanden:
40% van de huishoudens bestaat uit 1 of 2 ouders met kinderen.
De verwachting:
- Het aantal alleenstaande vaders of moeders met kinderen toeneemt
- Het aantal kinderen met 2 ouders afneemt
33% van de huishoudens bestaat uit alleenstaanden.
De verwachting:
, - Deze groep zal in de toekomst nog verder groeien (tegen 2060 meer dan de helft)
Oorzaak:
- De vergrijzing: het aantal alleenwonende vrouwen ouder dan 65 of ouder dan 80 zal nog
verder groeien (moeten/willen langer zelfstandig thuis wonen en niet naar rusthuis)
- Singles die graag alleen wonen in bruisende grootsteden
- Alleenstaande mannen tussen 30 en 50 jaar, meestal met echtscheiding achter de rug
Gevolgen:
- Het klassieke gezin (mama + papa + kindjes) is niet meer de dominante groep -> toch nog
altijd de norm!
- Tweeoudergezinnen zijn niet meer per definitie ouders in een eerste huwelijk met eigen
biologische kinderen
- Er is een breder spectrum aan samenlevingsvormen en een toename aan niet geregistreerde
woonvormen (bv. Latrelatie, holebi gezinnen,...)
- Het aantal gescheiden ouders met kinderen stijgt -> aantal singles neemt toe en aantal
alleenstaande vaders en moeders met kinderen neemt toe
- Het aantal alleenwonende ouderen stijgt
- Armoede neemt toe
Verouderen gezinnen
- We verouderen (levensverwachting neemt toe)
o Babyboom na WOII -> wordt oud
o Stijging in levensverwachting door verbeteringen in algemene
levensomstandigheden, volksgezondheid, geneeskunde, voeding en scholingsgraad
o Verhouding aantal ouderen en jongeren stijgt
- We gaan steeds later trouwen -> niet noodzakelijk later een gezin vormen, maar over de
evolutie in de leeftijd waarop mensen gaan samenwonen weten we niet veel
- Op steeds oudere leeftijd kinderen krijgen
o Steeds meer vrouwen langer studeren
o Steeds meer vrouwen werken eerst enkele jaren fulltime om een carrière te maken
en daarna pas aan kinderen te beginnen
Het huwelijk blijft de norm
- Er is een globale daling van het aantal huwelijken, met een aantal pieken na de oorlogen +
1970: optimistisch geloof in de toekomst.
- Het aantal samenlevingscontracten neemt toe, met een piek in 2001 (wetgeving
samenlevingscontracten): naarmate de contracten stijgen, stijgt ook het aantal stopzettingen
van die contracten
Het aantal huwelijken en het aantal samenlevingscontracten:
- Het aantal verklaringen van wettelijke samenwoning vertoont een vrij gestage stijgingsgraad
- Nu jaarlijks ongeveer evenveel nieuwe huwelijksakten als nieuwe verklaringen van
samenwoning afgesloten
- Merk op!
Naast het aantal wettelijk samenwonenden, is er ook nog een (grote) groep samenwonenden
, die geen officiële verklaring van samenwoning onderschreef -> samenwonen is vandaag de
dag populairder dan het huwelijk
Het huwelijk blijft een grote droom van de Vlaming:
- De meeste Vlamingen dromen van een klassiek, traditioneel, normaal tweeoudergezin met 2
ouders en kinderen van die ouders
- De helft van de mensen met een relatie die nog niet samenwonen, denkt aan trouwen
- Een nieuw samengesteld gezin voor wie er de eerste keer niet in slaagde lijkt een second
best-optie
Er ligt meer druk op het huwelijk/gezinsleven dan ooit tevoren -> er wordt zoveel van verwacht dat
het vaak spaak loopt wat leidt tot echtscheidingen.
De traditionele man-vrouw rollen houden stand
De verdeling van de huishoudelijke taken:
- Mannen spenderen gemiddeld genomen meer tijd aan jobs dan vrouwen
- Vrouwen spenderen gemiddeld genomen meer tijd aan huishouden dan mannen
- Tegenwoordig gaan mannen meer taken in het huishouden/kinderen opnemen, maar nog
steeds minder dan de vrouw
Vrouwen Mannen
De dagelijkse taken Occasionele taken: koken als er vrienden of
familie komt (als het zichtbaar is)
Taken die nooit af zijn Taken die uitgesteld kunnen worden
Taken waar maar weinig eer mee valt te halen Taken die voor een andere zichtbaar resultaat
hebben
Caring for = ervoor zorgen dat iemand zich Caring of= taken die moeten gedaan worden
fysiek en mentaal goed voelt
De marital mental load die bij het runnen van een gezin: wie uiteindelijk de verantwoordelijkheid
heeft over het huishouden blijft vooral de vrouw
Motherhood Penalty en Fatherhood Premium: vrouwen blijken minder te werken en dus minder te
verdienen als ze kinderen hebben. Mannen gaan net harder werken en meer overuren presteren en
dus meer verdienen als ze kinderen hebben.
De verdeling van de zorg voor de kinderen:
De zorg voor de kinderen blijkt vooral op de schouders van de moeders te vallen, vaders nemen aak
maar een secundaire rol op (deeltijds werk of loopbaanonderbreking)
De ongelijke schijnbaar natuurlijke taakverdeling:
- Zorgt voor rolaccumulatie en rollenconflicten
- Brengt de paarrelatie onder spanning
Wat koppels ervaren als een hyperindividuele keuze, lijkt onbewust ingegeven door het idee dat
vrouwen nog steeds de primaire zorgfiguur van het kind zijn.
Vrouwen worden veel kwetsbaarder omdat de moederlijke taak nog steeds belangrijker is (kleiner
inkomen -> bij scheiding: grotere kans op armoede).
