SAMENVATTING THEMA’S
MAATSCHAPPIJLEER
HOOFDSTUK 3 PARLEMENTAIRE
DEMOCRATIE HAVO
§1 WAT IS DEMOCRATIE
Politiek: het nemen van allerlei besluiten om het land te besturen.
Democratie: een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de
politieke besluitvorming.
Referendum: kiesgerechtigde burgers mogen rechtstreeks stemmen over een politiek
vraagstuk of wetsvoorstel.
Indirecte democratie/parlementaire democratie: het volk kiest personen die voor hen
beslissingen maken. (Nederland)
Directe democratie: voor elke beslissing moet het volk stemmen (Athene)
Politieke grondrechten van burgers:
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen en verkozen te worden.
- Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten.
- Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten (recht van vrije
meningsuiting)
Politieke besluitvorming:
- De regering en het parlement maken samen de wetten.
- Wetten gaan pas gelden als een meerderheid van het parlement daartoe besluit.
Persvrijheid: Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier ze dat
doen. Ze hebben dus geen toestemming nodig van de overheid. Het idee hierachter is dat je
als burger pas effectief invloed kan uitoefenen op de politiek als je beschikt over betrouwbare
en onafhankelijke informatie.
Dictatuur: wanneer alle macht in handen is van één persoon of kleine groep mensen.
Fascisten: sterk nationalistisch en wijzen de democratie af. Liever kezen zij voor sterke
leiders die zelfstandig besluiten nemen zonder naar de bevolking te luisteren.
Religieuze dictatuur: als de machtsuitoefening volledig gebaseerd is op geloofsovertuiging.
Militaire dictatuur: als het leger de macht heeft.
Kenmerken dictatuur:
- een machtenscheiding ontbreekt
- de grondrechten worden niet gerespecteerd
- er bestaat geen vrije pers
- oppositiepartijen zijn vaak verboden
, - er is een grote politieke rol voor de militairen
- er is meestal spraken van verkiezingsfraude
- de regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als werkgelegenheid,
onderwijs en gezondheidszorg, want er is niet of nauwelijks oppositie.
Censuur: overheidscontrole van de media
Trias politica: 3 machten scheiding: wetgevende macht, uitvoerende macht en rechterlijke
macht.
§2 POLITIEKE STROMINGEN
Ideologie: Een samenhangend geheel van de denkbeelden over de mens en de gewenste
inrichting van de samenleving.
Een ideologie heeft standpunten over:
1. Waarden en normen
2. Sociaaleconomische verhoudingen. Hierin onderscheiden linkse en rechtse ideologieën
zich.
Midden
Links Rechts
Een actieve overheid Een passieve overheid
Eerlijke verdeling van inkomen Lage belastingen
Een uitgebreide verzorgingsstaat Mensen hebben een eigen
verantwoordelijkheid
Gelijke kansen Economische vrijheid
Liberalisme (belangrijke waarde: vrijheid):
- Economische vrijheid:
- minder regels
- vrijemarkteconomie
- lagere belastingen
- Persoonlijke vrijheid:
bijvoorbeeld ten aanzien van:
- geloofs- en levensovertuiging
- euthanasie
- homohuwelijk
- genotsmiddelen
Socialisme (belangrijke waarde: gelijkwaardigheid):
- Ontstaan in de 19e eeuw als reactie op slechte werkomstandigheden.
- Communisten probeerden revoluties onder arbeid te ontketenen.
- Eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht.
- Tegenwoordig sociaal democratie:
Vrijemarkteconomie is wenselijk, maar wel met uitgebreide verzorgingsstaat
Confessionalisme (belangrijke waarde: christelijk geloof):
- Confessie = geloofsovertuiging
- Tegenwoordig: christendemocraten
- Gespreide verantwoordelijkheid
- Rentmeesterschap
- Naastenliefde
- Maatschappelijk middenveld
MAATSCHAPPIJLEER
HOOFDSTUK 3 PARLEMENTAIRE
DEMOCRATIE HAVO
§1 WAT IS DEMOCRATIE
Politiek: het nemen van allerlei besluiten om het land te besturen.
Democratie: een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de
politieke besluitvorming.
Referendum: kiesgerechtigde burgers mogen rechtstreeks stemmen over een politiek
vraagstuk of wetsvoorstel.
Indirecte democratie/parlementaire democratie: het volk kiest personen die voor hen
beslissingen maken. (Nederland)
Directe democratie: voor elke beslissing moet het volk stemmen (Athene)
Politieke grondrechten van burgers:
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen en verkozen te worden.
- Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten.
- Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten (recht van vrije
meningsuiting)
Politieke besluitvorming:
- De regering en het parlement maken samen de wetten.
- Wetten gaan pas gelden als een meerderheid van het parlement daartoe besluit.
Persvrijheid: Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier ze dat
doen. Ze hebben dus geen toestemming nodig van de overheid. Het idee hierachter is dat je
als burger pas effectief invloed kan uitoefenen op de politiek als je beschikt over betrouwbare
en onafhankelijke informatie.
Dictatuur: wanneer alle macht in handen is van één persoon of kleine groep mensen.
Fascisten: sterk nationalistisch en wijzen de democratie af. Liever kezen zij voor sterke
leiders die zelfstandig besluiten nemen zonder naar de bevolking te luisteren.
Religieuze dictatuur: als de machtsuitoefening volledig gebaseerd is op geloofsovertuiging.
Militaire dictatuur: als het leger de macht heeft.
Kenmerken dictatuur:
- een machtenscheiding ontbreekt
- de grondrechten worden niet gerespecteerd
- er bestaat geen vrije pers
- oppositiepartijen zijn vaak verboden
, - er is een grote politieke rol voor de militairen
- er is meestal spraken van verkiezingsfraude
- de regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken als werkgelegenheid,
onderwijs en gezondheidszorg, want er is niet of nauwelijks oppositie.
Censuur: overheidscontrole van de media
Trias politica: 3 machten scheiding: wetgevende macht, uitvoerende macht en rechterlijke
macht.
§2 POLITIEKE STROMINGEN
Ideologie: Een samenhangend geheel van de denkbeelden over de mens en de gewenste
inrichting van de samenleving.
Een ideologie heeft standpunten over:
1. Waarden en normen
2. Sociaaleconomische verhoudingen. Hierin onderscheiden linkse en rechtse ideologieën
zich.
Midden
Links Rechts
Een actieve overheid Een passieve overheid
Eerlijke verdeling van inkomen Lage belastingen
Een uitgebreide verzorgingsstaat Mensen hebben een eigen
verantwoordelijkheid
Gelijke kansen Economische vrijheid
Liberalisme (belangrijke waarde: vrijheid):
- Economische vrijheid:
- minder regels
- vrijemarkteconomie
- lagere belastingen
- Persoonlijke vrijheid:
bijvoorbeeld ten aanzien van:
- geloofs- en levensovertuiging
- euthanasie
- homohuwelijk
- genotsmiddelen
Socialisme (belangrijke waarde: gelijkwaardigheid):
- Ontstaan in de 19e eeuw als reactie op slechte werkomstandigheden.
- Communisten probeerden revoluties onder arbeid te ontketenen.
- Eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht.
- Tegenwoordig sociaal democratie:
Vrijemarkteconomie is wenselijk, maar wel met uitgebreide verzorgingsstaat
Confessionalisme (belangrijke waarde: christelijk geloof):
- Confessie = geloofsovertuiging
- Tegenwoordig: christendemocraten
- Gespreide verantwoordelijkheid
- Rentmeesterschap
- Naastenliefde
- Maatschappelijk middenveld
