Rechtsmethodiek
Les 2 –C. Jenart (11/02)
Privaatrecht is de relatie tussen burgers onderling (=horizontaal), het
publiekrecht is de verhouding tussen de burgers en Staat/overheid (=verticaal).
Bv. je neemt je professor op, zonder dat hij daar toestemming voor geeft –dit valt
ook binnen het publiekrecht, want je neemt het in beslag als professor van de UA
(een publieke instelling).
Wordt benadrukt omdat de boom van Jura het recht structureert.
Rechtsmethodiek is er om het rechtte structureren. Je moet jezelf bij een
casus altijd de vraag stellen: heb ik hier te maken met publiek- of
privaatrecht?
Belangrijk want bedrijven gaan het ook categoriseren om aan
te tonen dat het bv gaat over een belangrijk arrest binnen het
fiscaal recht.
Publiekrecht:
- Grondwettelijk recht: grondwetten
- Administratief recht: tussen burger en uitvoerende macht (bv. je wil een
bouwvergunning aanvragen of je bent het niet eens met je
studieresultaten).
- Strafrecht: dader wordt vervolgd door de Staat (niet slachtoffer).
- Strafprocesrecht: alle procedures te maken met strafrecht
- Fiscaal recht: belastingen betalen –het is de overheid die deze belastingen
oplegt
Privaatrecht:
- Burgerlijk recht:
- Ondernemingsrecht: recht voor ondernemingen (bv. hoe kan een
onderneming de andere overnemen)
- Privaatrechtelijk procesrecht: het gerechtelijk recht > belangrijk voor
togaberoepen
- Internationaal privaatrecht: privaatrecht op internationaal vlak
Tussen de twee:
- Arbeidsrecht: je hebt het individueel en collectief arbeidsrecht (CAO =
collect. Vs arbeidsovereenkomst = individ) (summa divisio)
- Socialezekerheidsrecht:
- Financieel recht
WETGEVING
1
, - Normenhiërarchie (syn. legaliteitsbeginsel/wettigheidsbeginsel)
Hans KELSEN noemt het de Stufenbau der Rechtsordnung
Lagere norm moet in overeenstemming zijn met de hogere
rechtsnorm
Bij strijdigheid zal de lagere norm geen rechtskracht hebben
Wie kan de strijdigheid vaststellen en sanctioneren?
Tijdens corona werd alles afgevaardigd door ministeriële besluiten, hier rees
natuurlijk het debat dat het strijdig was met hogere rechtsnormen. Waarom zou
een minister zo’n verregaande besluiten mogen opleggen? Als bv een
mondmaskerplicht niet in overeenstemming is met een hogere rechtsnorm, dan
moet je het buiten toepassing laten. (Via artikel 159 –exceptie van onwettigheid)
Zulke normen (Stufenbau) worden gevraagd om te zoeken binnen dit vak.
- Grondwet, bijzondere wetten, bijzondere decreten
o GW in 1994 gecoördineerd en hernummerd
Hoe wijzig je Gw?
2/3 leden aanwezig, 2/3 meerderheid in elke kamer
(niet per taalgroep, dat is enkel voor bijz. wetten) (150
leden in het parlement, 2/3 moet daarbij dus
instemmen (66 van de 150).
Laatste wijziging was in 2024 > art 7bis, dierenwelzijn
10 dagen na Gw wijziging is HvC aan de slag gegaan in
een zaak van GAIA.
- Bijzondere meerderheidswetten
Essentiële zaken over de bevoegdheidsverdeling
Wezenlijke regels m.b.t. de federale staatsvorm
Voorrang op gewone wetten
Aantal aspecten van de staatshervorming is ook bij gewone
wet geregeld
Aangenomen door federale wetgever met bijzondere
meerderheid (meerderheid per taalgroep en 2/3 in geheel)
- Bijzonder decreet
Equivalent van bijzondere wet op deelstatelijk niveau (maar
ligt er wel onder)
Regelt const autonomie v gemeenschap & gewest
2/3 meerderheid
- Wetten, decreten, ordonnanties
Staan allemaal gelijk > je moet kijken naar wie bevoegd is
(dus je kijkt naar de bijzondere wetten/grondwet)
Bv. federaal mag niet regelen op onderwijs, dat is een
Vlaamse bevoegdheid. Federaal = wetten, Gemeenschappen
en Gewesten = decreet, BXL = ordonnanties
Slide 10 (beleidsniveau en wetgeving ervan) (zie ook Bronnen en Beginselen)
“wat voor rechtsnorm is dit’’ > bv. decreet van de GGC of COCOF…
2
, BE is centrifugaal (niet centripetaal), dus de bevoegdheden zijn
overgeheveld.
Ooit lagen al die bevoegdheden samen (Unitair België)
Wetgeving wordt voortdurend gewijzigd. Bepaalde bepalingen worden
geactualiseerd, dus je krijgt langere, complexere nummeringen.
Coördinatie van wetgeving (wetten die zo lang aanslepen en dat de
uitvoerende macht het gewoon wat gaat bundelen om het wat structuur te
geven, gaan ze het deftig bundelen).
Structuur, nummering en bewoordingen worden aangepast
In principe geen inhoudelijke wijziging
Leidt tot gecoördineerde wet of gecoördineerd decreet
- Uitvoeringsbepalingen
Uitvoerende macht (koning, regering) heeft door de grondwet
en door de wetgever opgedragen bevoegdheden
Mogelijkheid om aanvullende regelgeving uit te vaardigen
Deze besluiten zijn verordeningen (niet te verwarren
met verord binnen Unierecht!)
Naam afhankelijk van de auteur > belangrijk om te
weten welke auteur het besluit heeft aangenomen om
de normenhiërarchie te kunnen toepassen (bv. KB staat
hoger dan MB, dus MB moet in overeenstemming zijn
met de KB).
o Koninklijk besluit (KB): ministerieel besluit (MB):
besluit van de Vlaamse, Waalse… regering.
o Ook besluit van ondergeschikte besturen (bv.
gemeenteraad [gemeentereglement])
Uitvoeringsbepalingen > uitvoering van een wet behelst
eveneens de concrete toepassing ervan in specifieke,
individuele gevallen
heel specifieke regels voor specifieke gevallen
= beschikking (denk aan jongens op oudejaarsavond die niet
naar buiten mochten in Antwerpen) (RvS heeft niet ten gronde
een beslissing genomen).
Strikt gezien zit dat niet in de normenhiërarchie, het is niet algemeen, abstract
en bindend –maar het neemt niet weg dat het nog steeds niet strijdig mag zijn
met hogere rechtsnormen.
In bestuurlijke praktijk ook gebruik van instructies vastgesteld
in ministeriele rondzendbrieven (syn. omzendbrieven,
circulaires) >> minister die een aangeeft hoe zijn/haar
kabinet aangeeft hoe een wettelijke bepaling moet worden
gelezen.
3
, In principe enkel verbindend binnen het bestuur zelf
Soms wel verordende kracht (pseudowetgeving) = het
voegt iets toe aan de wet, je maakt dus een norm (dan
kan je het wel aanvechten bij de RvS) (omzendbrieven
nemen prc nieuwe regels aan, je kan niet zomaar uit
interpretatie iets nieuw creëren)
EEN JURIDISCHE VRAAG OF RECHTSVRAAG BEANTWOORDEN ?
Casus: ik ben 17 jaar en wil trouwen
Privaatrecht burgerlijk recht personen- & familierechtbank
Art 145 OBW > kan alleen als ouders instemmen ofwel een van de ouders
ofwel voogd ofwel minderjarige zelf als rechter dit toelaat (alternatieve
voorwaarden want ‘’ofwel’’)
‘’om gewichtige redenen’’ > rechtspraak helpt hierbij (kijk naar
precedenten)
Casus: Ivanov stet vast dat er in zijn huis vochtplekken zijn
1994: bouw van woning in opdracht van Janssens (bouwheer/eigenaar) door
aannemer Peeters
2018: verkoop woning door Janssens aan Ivanov
2021: vochtplekken in huis Ivanov
Je moet naar Janssens stappen als Ivanov omdat er een 10-jarig
aansprakelijkheid is, maar even goed naar Peeters omdat hij het heeft
verkocht etc etc (nog niet echt deftig kennen)
Sommige rechtsregels zijn cumulatief van toepassing
Bv. schadegeval in het buitenland (internationaal privaatrecht (IPR) en
aansprakelijkheidsrecht)
Zie p17 in syllabus (voorbeeld staat hier volledig uitgeschreven)
Bv. enkel schadevergoeding als er schade is, een oorzaak en een
oorzakelijk verband
Conflictregels:
- Lex superior derogat legi inferiori (superioriteitsregel)
Mensenrechten staan hoger dan bv burgerlijke wetten
- Lex posterior derogat legi priori (posterioriteitsregel)
Nieuwste wetgeving gaat voor
- Lex specialis derogat legi generali (specialiteitsregel)
4
Les 2 –C. Jenart (11/02)
Privaatrecht is de relatie tussen burgers onderling (=horizontaal), het
publiekrecht is de verhouding tussen de burgers en Staat/overheid (=verticaal).
Bv. je neemt je professor op, zonder dat hij daar toestemming voor geeft –dit valt
ook binnen het publiekrecht, want je neemt het in beslag als professor van de UA
(een publieke instelling).
Wordt benadrukt omdat de boom van Jura het recht structureert.
Rechtsmethodiek is er om het rechtte structureren. Je moet jezelf bij een
casus altijd de vraag stellen: heb ik hier te maken met publiek- of
privaatrecht?
Belangrijk want bedrijven gaan het ook categoriseren om aan
te tonen dat het bv gaat over een belangrijk arrest binnen het
fiscaal recht.
Publiekrecht:
- Grondwettelijk recht: grondwetten
- Administratief recht: tussen burger en uitvoerende macht (bv. je wil een
bouwvergunning aanvragen of je bent het niet eens met je
studieresultaten).
- Strafrecht: dader wordt vervolgd door de Staat (niet slachtoffer).
- Strafprocesrecht: alle procedures te maken met strafrecht
- Fiscaal recht: belastingen betalen –het is de overheid die deze belastingen
oplegt
Privaatrecht:
- Burgerlijk recht:
- Ondernemingsrecht: recht voor ondernemingen (bv. hoe kan een
onderneming de andere overnemen)
- Privaatrechtelijk procesrecht: het gerechtelijk recht > belangrijk voor
togaberoepen
- Internationaal privaatrecht: privaatrecht op internationaal vlak
Tussen de twee:
- Arbeidsrecht: je hebt het individueel en collectief arbeidsrecht (CAO =
collect. Vs arbeidsovereenkomst = individ) (summa divisio)
- Socialezekerheidsrecht:
- Financieel recht
WETGEVING
1
, - Normenhiërarchie (syn. legaliteitsbeginsel/wettigheidsbeginsel)
Hans KELSEN noemt het de Stufenbau der Rechtsordnung
Lagere norm moet in overeenstemming zijn met de hogere
rechtsnorm
Bij strijdigheid zal de lagere norm geen rechtskracht hebben
Wie kan de strijdigheid vaststellen en sanctioneren?
Tijdens corona werd alles afgevaardigd door ministeriële besluiten, hier rees
natuurlijk het debat dat het strijdig was met hogere rechtsnormen. Waarom zou
een minister zo’n verregaande besluiten mogen opleggen? Als bv een
mondmaskerplicht niet in overeenstemming is met een hogere rechtsnorm, dan
moet je het buiten toepassing laten. (Via artikel 159 –exceptie van onwettigheid)
Zulke normen (Stufenbau) worden gevraagd om te zoeken binnen dit vak.
- Grondwet, bijzondere wetten, bijzondere decreten
o GW in 1994 gecoördineerd en hernummerd
Hoe wijzig je Gw?
2/3 leden aanwezig, 2/3 meerderheid in elke kamer
(niet per taalgroep, dat is enkel voor bijz. wetten) (150
leden in het parlement, 2/3 moet daarbij dus
instemmen (66 van de 150).
Laatste wijziging was in 2024 > art 7bis, dierenwelzijn
10 dagen na Gw wijziging is HvC aan de slag gegaan in
een zaak van GAIA.
- Bijzondere meerderheidswetten
Essentiële zaken over de bevoegdheidsverdeling
Wezenlijke regels m.b.t. de federale staatsvorm
Voorrang op gewone wetten
Aantal aspecten van de staatshervorming is ook bij gewone
wet geregeld
Aangenomen door federale wetgever met bijzondere
meerderheid (meerderheid per taalgroep en 2/3 in geheel)
- Bijzonder decreet
Equivalent van bijzondere wet op deelstatelijk niveau (maar
ligt er wel onder)
Regelt const autonomie v gemeenschap & gewest
2/3 meerderheid
- Wetten, decreten, ordonnanties
Staan allemaal gelijk > je moet kijken naar wie bevoegd is
(dus je kijkt naar de bijzondere wetten/grondwet)
Bv. federaal mag niet regelen op onderwijs, dat is een
Vlaamse bevoegdheid. Federaal = wetten, Gemeenschappen
en Gewesten = decreet, BXL = ordonnanties
Slide 10 (beleidsniveau en wetgeving ervan) (zie ook Bronnen en Beginselen)
“wat voor rechtsnorm is dit’’ > bv. decreet van de GGC of COCOF…
2
, BE is centrifugaal (niet centripetaal), dus de bevoegdheden zijn
overgeheveld.
Ooit lagen al die bevoegdheden samen (Unitair België)
Wetgeving wordt voortdurend gewijzigd. Bepaalde bepalingen worden
geactualiseerd, dus je krijgt langere, complexere nummeringen.
Coördinatie van wetgeving (wetten die zo lang aanslepen en dat de
uitvoerende macht het gewoon wat gaat bundelen om het wat structuur te
geven, gaan ze het deftig bundelen).
Structuur, nummering en bewoordingen worden aangepast
In principe geen inhoudelijke wijziging
Leidt tot gecoördineerde wet of gecoördineerd decreet
- Uitvoeringsbepalingen
Uitvoerende macht (koning, regering) heeft door de grondwet
en door de wetgever opgedragen bevoegdheden
Mogelijkheid om aanvullende regelgeving uit te vaardigen
Deze besluiten zijn verordeningen (niet te verwarren
met verord binnen Unierecht!)
Naam afhankelijk van de auteur > belangrijk om te
weten welke auteur het besluit heeft aangenomen om
de normenhiërarchie te kunnen toepassen (bv. KB staat
hoger dan MB, dus MB moet in overeenstemming zijn
met de KB).
o Koninklijk besluit (KB): ministerieel besluit (MB):
besluit van de Vlaamse, Waalse… regering.
o Ook besluit van ondergeschikte besturen (bv.
gemeenteraad [gemeentereglement])
Uitvoeringsbepalingen > uitvoering van een wet behelst
eveneens de concrete toepassing ervan in specifieke,
individuele gevallen
heel specifieke regels voor specifieke gevallen
= beschikking (denk aan jongens op oudejaarsavond die niet
naar buiten mochten in Antwerpen) (RvS heeft niet ten gronde
een beslissing genomen).
Strikt gezien zit dat niet in de normenhiërarchie, het is niet algemeen, abstract
en bindend –maar het neemt niet weg dat het nog steeds niet strijdig mag zijn
met hogere rechtsnormen.
In bestuurlijke praktijk ook gebruik van instructies vastgesteld
in ministeriele rondzendbrieven (syn. omzendbrieven,
circulaires) >> minister die een aangeeft hoe zijn/haar
kabinet aangeeft hoe een wettelijke bepaling moet worden
gelezen.
3
, In principe enkel verbindend binnen het bestuur zelf
Soms wel verordende kracht (pseudowetgeving) = het
voegt iets toe aan de wet, je maakt dus een norm (dan
kan je het wel aanvechten bij de RvS) (omzendbrieven
nemen prc nieuwe regels aan, je kan niet zomaar uit
interpretatie iets nieuw creëren)
EEN JURIDISCHE VRAAG OF RECHTSVRAAG BEANTWOORDEN ?
Casus: ik ben 17 jaar en wil trouwen
Privaatrecht burgerlijk recht personen- & familierechtbank
Art 145 OBW > kan alleen als ouders instemmen ofwel een van de ouders
ofwel voogd ofwel minderjarige zelf als rechter dit toelaat (alternatieve
voorwaarden want ‘’ofwel’’)
‘’om gewichtige redenen’’ > rechtspraak helpt hierbij (kijk naar
precedenten)
Casus: Ivanov stet vast dat er in zijn huis vochtplekken zijn
1994: bouw van woning in opdracht van Janssens (bouwheer/eigenaar) door
aannemer Peeters
2018: verkoop woning door Janssens aan Ivanov
2021: vochtplekken in huis Ivanov
Je moet naar Janssens stappen als Ivanov omdat er een 10-jarig
aansprakelijkheid is, maar even goed naar Peeters omdat hij het heeft
verkocht etc etc (nog niet echt deftig kennen)
Sommige rechtsregels zijn cumulatief van toepassing
Bv. schadegeval in het buitenland (internationaal privaatrecht (IPR) en
aansprakelijkheidsrecht)
Zie p17 in syllabus (voorbeeld staat hier volledig uitgeschreven)
Bv. enkel schadevergoeding als er schade is, een oorzaak en een
oorzakelijk verband
Conflictregels:
- Lex superior derogat legi inferiori (superioriteitsregel)
Mensenrechten staan hoger dan bv burgerlijke wetten
- Lex posterior derogat legi priori (posterioriteitsregel)
Nieuwste wetgeving gaat voor
- Lex specialis derogat legi generali (specialiteitsregel)
4
