Samenvatting, conclusies en discussie
Inleiding
Het adolescentenstrafrecht (ASR) is in werking getreden op 1 april 2014. Sinds deze
datum is er voor personen in de leeftijd van 16 tot 23 jaar een flexibele toepassing mogelijk
van sancties uit het jeugd- en volwassenenstrafrecht. Afhankelijk van de condities ‘persoon
van de dader’ en ‘omstandigheden waarin het feit is gepleegd’ kan bij een strafzaak tegen een
jongvolwassene gekozen worden voor de toepassing van een sanctie uit het jeugdstrafrecht
(JSR) of uit het volwassenenstrafrecht (VSR). Bij personen van 18 tot en met 22 jaar die
verdacht worden van een strafbaar feit is de vraag aan de orde in hoeverre er sprake is van
‘onvoltooide ontwikkeling’. Voor het begrip ‘onvoltooide ontwikkeling’ is geen eenduidige
uitleg waardoor er in de praktijk verwarring hierover ontstaat.
Het concept ‘onvoltooide ontwikkeling’
Resultaten uit literatuurstudie ondersteunen de aanname achter de invoering van het
ASR: de ontwikkeling van adolescenten is op het achttiende levensjaar nog in volle gang.
Veel aspecten van de biologische, cognitieve, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van
adolescenten lopen door tot een jaar of 25. Ook daarna blijven zich nog ontwikkelingen
voordoen, zij het dat de veranderingen minder groot zijn dan in de periode daarvoor. Er zijn
grote individuele verschillen, zowel wat betreft de leeftijd waarop bepaalde niveaus worden
bereikt als ook welke niveaus maximaal bereikbaar zijn.
Een aantal ‘ontwikkelingsdimensies’ zijn te onderscheiden. Ontwikkelingsdimensies
zijn aspecten van psychosociaal functioneren waarbinnen zich bepaalde veranderingen
kunnen voordoen. Deze ‘biopsychosociale’ veranderingen hebben invloed op de gedachten,
de gevoelens en het gedrag van een adolescent in verschillende omstandigheden.
Onvoltooide ontwikkeling is een onjuiste term, er is eerder sprake van een
voortdurende of doorlopende ontwikkeling. Het lijkt beter om te spreken over een
achterstand in ontwikkeling of vertraagde ontwikkeling. Sommige jongvolwassenen lopen in
vergelijking met leeftijdsgenoten achter op ontwikkelingsdomeinen. Bij sommige
adolescenten vinden bepaalde ontwikkelingen wat later plaats, soms is er met betrekking tot
bepaalde aspecten sprake van een lager plafond (mensen met VB/psychiatrische stoornissen).
Bovenstaande bevindingen en conclusies roepen de discussie op of men in het kader
van het ASR moet kijken naar de gemiddelde ontwikkeling van jongvolwassenen of naar
individuele ontwikkelingsachterstand van een jongvolwassene ten opzichte van
leeftijdsgenoten. Jongvolwassenen in de leeftijdsfase van 18-23 jaar zijn nog in ontwikkeling
, en lopen mede hierdoor een verhoogd risico op delinquent gedrag en recidive. Dit zou
betekenen dat in principe bij alle jongvolwassenen het jeugdstrafrecht toegepast zou moeten
worden. Dit sluit aan bij het uitgangspunt ‘jeugdstrafrecht tenzij’. Experts pleitten voor het
kijken naar de mate waarin een jongvolwassene in zijn ontwikkeling achterloopt ten opzichte
van leeftijdgenoten en in hoeverre er mogelijkheden zijn om deze achterstand (gedeeltelijk) in
te lopen. Met betrekking tot het laatste is het van belang om te onderzoeken of de betreffende
jongvolwassene meer kan profiteren van interventies uit het jeugdstrafrecht dan van
interventies uit het volwassenenstrafrecht. Binnen het sanctiestelsel voor jeugdigen zijn er
meer mogelijkheden om de ontwikkeling van de jongvolwassene verder te stimuleren dan
binnen het sanctiestelsel voor volwassenen. Kortom, het is belangrijk rekening te houden met
zowel de gemiddelde ontwikkeling van jongvolwassenen als met individuele
ontwikkelingsachterstanden.
Operationalisatie
Bij het kijken naar de ontwikkeling van adolescenten kunnen er naar verschillende
ontwikkelingsdomeinen en daaronder vallende dimensies gekeken worden;
- Cognitieve en adaptieve vaardigheden;
o Verstandelijk functioneren
o Cognitieve flexibiliteit
o Planning en besluitvorming (gevolgen overzien)
- Sociale vaardigheden;
o Communicatieve vaardigheden
o Weerstand bieden
o Relaties opbouwen en onderhouden
- Morele ontwikkeling;
o Perspectief innemen
o Moreel redeneren (zonder denkfouten)
o Empathie tonen
o Schuld en schaamte
- Zelfcontrole;
o Emotieregulatie
o Impulscontrole
o Controle over sensatie zoeken
Inleiding
Het adolescentenstrafrecht (ASR) is in werking getreden op 1 april 2014. Sinds deze
datum is er voor personen in de leeftijd van 16 tot 23 jaar een flexibele toepassing mogelijk
van sancties uit het jeugd- en volwassenenstrafrecht. Afhankelijk van de condities ‘persoon
van de dader’ en ‘omstandigheden waarin het feit is gepleegd’ kan bij een strafzaak tegen een
jongvolwassene gekozen worden voor de toepassing van een sanctie uit het jeugdstrafrecht
(JSR) of uit het volwassenenstrafrecht (VSR). Bij personen van 18 tot en met 22 jaar die
verdacht worden van een strafbaar feit is de vraag aan de orde in hoeverre er sprake is van
‘onvoltooide ontwikkeling’. Voor het begrip ‘onvoltooide ontwikkeling’ is geen eenduidige
uitleg waardoor er in de praktijk verwarring hierover ontstaat.
Het concept ‘onvoltooide ontwikkeling’
Resultaten uit literatuurstudie ondersteunen de aanname achter de invoering van het
ASR: de ontwikkeling van adolescenten is op het achttiende levensjaar nog in volle gang.
Veel aspecten van de biologische, cognitieve, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van
adolescenten lopen door tot een jaar of 25. Ook daarna blijven zich nog ontwikkelingen
voordoen, zij het dat de veranderingen minder groot zijn dan in de periode daarvoor. Er zijn
grote individuele verschillen, zowel wat betreft de leeftijd waarop bepaalde niveaus worden
bereikt als ook welke niveaus maximaal bereikbaar zijn.
Een aantal ‘ontwikkelingsdimensies’ zijn te onderscheiden. Ontwikkelingsdimensies
zijn aspecten van psychosociaal functioneren waarbinnen zich bepaalde veranderingen
kunnen voordoen. Deze ‘biopsychosociale’ veranderingen hebben invloed op de gedachten,
de gevoelens en het gedrag van een adolescent in verschillende omstandigheden.
Onvoltooide ontwikkeling is een onjuiste term, er is eerder sprake van een
voortdurende of doorlopende ontwikkeling. Het lijkt beter om te spreken over een
achterstand in ontwikkeling of vertraagde ontwikkeling. Sommige jongvolwassenen lopen in
vergelijking met leeftijdsgenoten achter op ontwikkelingsdomeinen. Bij sommige
adolescenten vinden bepaalde ontwikkelingen wat later plaats, soms is er met betrekking tot
bepaalde aspecten sprake van een lager plafond (mensen met VB/psychiatrische stoornissen).
Bovenstaande bevindingen en conclusies roepen de discussie op of men in het kader
van het ASR moet kijken naar de gemiddelde ontwikkeling van jongvolwassenen of naar
individuele ontwikkelingsachterstand van een jongvolwassene ten opzichte van
leeftijdsgenoten. Jongvolwassenen in de leeftijdsfase van 18-23 jaar zijn nog in ontwikkeling
, en lopen mede hierdoor een verhoogd risico op delinquent gedrag en recidive. Dit zou
betekenen dat in principe bij alle jongvolwassenen het jeugdstrafrecht toegepast zou moeten
worden. Dit sluit aan bij het uitgangspunt ‘jeugdstrafrecht tenzij’. Experts pleitten voor het
kijken naar de mate waarin een jongvolwassene in zijn ontwikkeling achterloopt ten opzichte
van leeftijdgenoten en in hoeverre er mogelijkheden zijn om deze achterstand (gedeeltelijk) in
te lopen. Met betrekking tot het laatste is het van belang om te onderzoeken of de betreffende
jongvolwassene meer kan profiteren van interventies uit het jeugdstrafrecht dan van
interventies uit het volwassenenstrafrecht. Binnen het sanctiestelsel voor jeugdigen zijn er
meer mogelijkheden om de ontwikkeling van de jongvolwassene verder te stimuleren dan
binnen het sanctiestelsel voor volwassenen. Kortom, het is belangrijk rekening te houden met
zowel de gemiddelde ontwikkeling van jongvolwassenen als met individuele
ontwikkelingsachterstanden.
Operationalisatie
Bij het kijken naar de ontwikkeling van adolescenten kunnen er naar verschillende
ontwikkelingsdomeinen en daaronder vallende dimensies gekeken worden;
- Cognitieve en adaptieve vaardigheden;
o Verstandelijk functioneren
o Cognitieve flexibiliteit
o Planning en besluitvorming (gevolgen overzien)
- Sociale vaardigheden;
o Communicatieve vaardigheden
o Weerstand bieden
o Relaties opbouwen en onderhouden
- Morele ontwikkeling;
o Perspectief innemen
o Moreel redeneren (zonder denkfouten)
o Empathie tonen
o Schuld en schaamte
- Zelfcontrole;
o Emotieregulatie
o Impulscontrole
o Controle over sensatie zoeken
