H1. Inleidende bedenkingen
1 WAAR HOUDT DE ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE ZICH MEE BEZIG?
Dia 3
Cartoon van Lector
- De vraag die etiologische criminologen zich stellen is: ‘Wat is normaal?’
- We willen weten waarom sommige mensen niet normaal doen
Dia 4
Etiologie is één van de oudste deeldisciplines van de criminologie
- Centraal: ‘aetia’ (oorzaak/schuld) + ‘logos’ (wetenschap)
o Het is de wetenschap die op zoek gaat naar de oorzaken van criminaliteit
o In dit handboek wordt gesproken over regelovertredend gedrag
§ We moeten ons focussen op het feit dat mensen een regel overtreden,
wetende dat de overtreding een maatschappelijk reactie teweegbrengt
- Criminologie als (normatieve) wetenschap
o In de criminologie gaan we na wat een normaal persoon is
o Etiologische criminologie = criminologisch onderzoek gericht op het vinden van
oorzakelijke verbanden en deze te bundelen in theorieën
- Sutherland: historisch belangrijke (maar verouderde) definitie → 3 componenten
o De sociologische studie van het wetgevende proces
o De sociologie van de criminaliteit en de sociale psychologie van de regelovertreder
o De sociologie van de straf en strafsystemen
- De klassieke sociologische benadering was dominant in de 20e eeuw
o Voordeel: de omgeving is heel belangrijk
o Nadeel: een louter sociologische benadering heeft geen aandacht voor andere
factoren binnen het individu, zoals biologische- en psychologische factoren
Dia 5
De etiologie beïnvloedt de meeste andere disciplines binnen de criminologie
1
, - Je gaat kijken naar praktische- en diepgaande oplossingen
- Definitie van de European Society of Criminology: “The term criminology, refers to all
scholarly, scientific and professional knowledge concerning the explanation, prevention,
control and treatment of crime and delinquency, offenders and victims, including the
measurement and detection of crime, legislation and the practice of criminal law, and law
enforcement, judicial, and correctional systems.” → 8 componenten
o Verklaring van criminaliteit
o Preventie van criminaliteit
o Controle op criminaliteit
o Behandeling van criminaliteit
o De studie van het meten van criminaliteit
o De opheldering van criminaliteit
o De (straf)wetgeving en diens etiologie
o De toepassing van de strafwet en de strafrechtsbedeling, namelijk de systemen van
straftoemeting en strafuitvoering
Dia 6
Waar houdt de etiologische criminologie zich mee bezig?
- Criminologie is dus de wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van het misdrijf,
de dader, het slachtoffer en de maatschappelijke reacties daarop
- Misdrijf (strafrechtelijke definitie) = handeling die door het strafrecht strafbaar is gesteld
2 CRIMINALITEIT ALS BEWEGEND DOELWIT?
Dia 7
Het voorwerp van de criminologie is een moving target
- Wat is een bewegend doelwit?
o Wat criminaliteit is krijgt een andere invuling naargelang het tijdperk waarin we
leven en naargelang de samenleving
o Het is daarom onmogelijk om een perfecte definitie te vormen van wat de
etiologische criminologie precies moet onderzoeken
- Waarom is criminaliteit een bewegend doelwit?
2
, o Hoeft dit problematisch te zijn? Neen, want dit is een belangrijke aanleiding om
vormen van (anti-)sociaal gedrag te bestuderen
Dia 8
Definities naargelang de wetenschappelijke achtergrond van wetenschappers
- Juristen, penologen en historici
o Tot stand komen en afschaffen van (straf)rechtelijke regels
o Hebben aandacht voor inbreuken tegen juridische regels, die gelden in een
specifieke context-gebonden jurisdictie
- Biologen en psychologen
o Genetische, moleculaire en psychologische achtergronden van (individuele) daders
§ Stress, stresshormoonsysteem en persoonlijkheid
o Hebben aandacht voor antisociaal gedrag
§ ≠ Sociaal gedrag = gedrag dat niet altruïstisch is t.a.v. de andere
- Sociologen en culturele antropologen
o Structurele- en culturele condities in samenlevingen, criminaliteit en
maatschappelijke reactie op criminaliteit
o Hebben aandacht voor deviantie of regelovertreding
- Strafrechtjuristen
o Toepassing van (straf)rechtsregels → Code pénal
o Hebben aandacht voor strafbaar gesteld gedrag
- Penologen
o De uitvoering van straffen t.o.v. diegene die de strafwet heeft overtreden
o Hebben aandacht voor strafbaar gesteld gedrag
Dia 9
Evolutionare definitie m.b.t. biologen, - psychologen en - criminologen
- Ze beschouwen criminaliteit als altruïsme- en coöperatiefalen, het gevolg van geëvolueerde
modules en gevolg van maladaptieve kenmerken (= mismatch)
o Dit wijst op adaptieve kenmerken van conformiteit bij onze soort
- Ze stellen zich vragen over hoe niet-adaptieve kenmerken in stand gehouden worden (=
bijproducten en maladaptaties)
o G. Williams en R. Dawkins: zelfzuchtige genentheorie
3
, § Genen repliceren wat leidt tot psychologisch altruïsme en egoïsme
o W. Hamilton: verwantenselectie
§ Men stelt zich sociaal op t.o.v. genetisch verwanten
o R. Trivers: wederkerig altruïsme
§ Men stelt zich sociaal op t.o.v. niet-genetische verwanten
o R. Alexander: indirecte wederkerigheid
§ Men stelt sociaal gedrag o.w.v. de reputatie van anderen
o H. Gintis: indirecte wederkerigheid + straffen
§ Men stelt sociaal gedrag o.w.v. de reputatie van anderen
Dia 10
→ Examenvraag: Wat is het verschil tussen consensusvisie en conflictvisie?
Criminaliteit als bewegend doelwit
- Over definities is al (te) veel inkt gevloeid
o Voordeel: met verschillende wetenschappelijke brillen naar regelovertreding kijken
o Nadeel: verschillende definities van regelovertreding zorgen voor spanningen
- Vele criminaliteitsdefinities werden al gegeven, steeds tussen uitersten:
o Normaal versus abnormaal
§ Statisch, medisch, maatschappelijk aanvaard…
o Consensusvisie versus conflictvisie
§ Is meerderheid + 1 een consensus?
§ Het is een achterhaalde discussie…
• Consensusvisie = regels ontwikkelen zich organisch waardoor er
soms voor delicten een brede consensus is i.t.t. bij andere delicten
o In de maatschappij bestaat consensus over bepaalde zaken
• Conflictvisie = het maatschapelijke conflict ligt aan de basis van
strafrechtelijke regels die in de maatschappij van toepassing zijn
o In de maatschappij stelt men consensus in vraag, omdat elke
samenleving hun eigen waarden en norman hebben
Dia 11
→ Examenvraag: Geef het onderscheid tussen crimineel en antisociaal gedrag.
4
1 WAAR HOUDT DE ETIOLOGISCHE CRIMINOLOGIE ZICH MEE BEZIG?
Dia 3
Cartoon van Lector
- De vraag die etiologische criminologen zich stellen is: ‘Wat is normaal?’
- We willen weten waarom sommige mensen niet normaal doen
Dia 4
Etiologie is één van de oudste deeldisciplines van de criminologie
- Centraal: ‘aetia’ (oorzaak/schuld) + ‘logos’ (wetenschap)
o Het is de wetenschap die op zoek gaat naar de oorzaken van criminaliteit
o In dit handboek wordt gesproken over regelovertredend gedrag
§ We moeten ons focussen op het feit dat mensen een regel overtreden,
wetende dat de overtreding een maatschappelijk reactie teweegbrengt
- Criminologie als (normatieve) wetenschap
o In de criminologie gaan we na wat een normaal persoon is
o Etiologische criminologie = criminologisch onderzoek gericht op het vinden van
oorzakelijke verbanden en deze te bundelen in theorieën
- Sutherland: historisch belangrijke (maar verouderde) definitie → 3 componenten
o De sociologische studie van het wetgevende proces
o De sociologie van de criminaliteit en de sociale psychologie van de regelovertreder
o De sociologie van de straf en strafsystemen
- De klassieke sociologische benadering was dominant in de 20e eeuw
o Voordeel: de omgeving is heel belangrijk
o Nadeel: een louter sociologische benadering heeft geen aandacht voor andere
factoren binnen het individu, zoals biologische- en psychologische factoren
Dia 5
De etiologie beïnvloedt de meeste andere disciplines binnen de criminologie
1
, - Je gaat kijken naar praktische- en diepgaande oplossingen
- Definitie van de European Society of Criminology: “The term criminology, refers to all
scholarly, scientific and professional knowledge concerning the explanation, prevention,
control and treatment of crime and delinquency, offenders and victims, including the
measurement and detection of crime, legislation and the practice of criminal law, and law
enforcement, judicial, and correctional systems.” → 8 componenten
o Verklaring van criminaliteit
o Preventie van criminaliteit
o Controle op criminaliteit
o Behandeling van criminaliteit
o De studie van het meten van criminaliteit
o De opheldering van criminaliteit
o De (straf)wetgeving en diens etiologie
o De toepassing van de strafwet en de strafrechtsbedeling, namelijk de systemen van
straftoemeting en strafuitvoering
Dia 6
Waar houdt de etiologische criminologie zich mee bezig?
- Criminologie is dus de wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van het misdrijf,
de dader, het slachtoffer en de maatschappelijke reacties daarop
- Misdrijf (strafrechtelijke definitie) = handeling die door het strafrecht strafbaar is gesteld
2 CRIMINALITEIT ALS BEWEGEND DOELWIT?
Dia 7
Het voorwerp van de criminologie is een moving target
- Wat is een bewegend doelwit?
o Wat criminaliteit is krijgt een andere invuling naargelang het tijdperk waarin we
leven en naargelang de samenleving
o Het is daarom onmogelijk om een perfecte definitie te vormen van wat de
etiologische criminologie precies moet onderzoeken
- Waarom is criminaliteit een bewegend doelwit?
2
, o Hoeft dit problematisch te zijn? Neen, want dit is een belangrijke aanleiding om
vormen van (anti-)sociaal gedrag te bestuderen
Dia 8
Definities naargelang de wetenschappelijke achtergrond van wetenschappers
- Juristen, penologen en historici
o Tot stand komen en afschaffen van (straf)rechtelijke regels
o Hebben aandacht voor inbreuken tegen juridische regels, die gelden in een
specifieke context-gebonden jurisdictie
- Biologen en psychologen
o Genetische, moleculaire en psychologische achtergronden van (individuele) daders
§ Stress, stresshormoonsysteem en persoonlijkheid
o Hebben aandacht voor antisociaal gedrag
§ ≠ Sociaal gedrag = gedrag dat niet altruïstisch is t.a.v. de andere
- Sociologen en culturele antropologen
o Structurele- en culturele condities in samenlevingen, criminaliteit en
maatschappelijke reactie op criminaliteit
o Hebben aandacht voor deviantie of regelovertreding
- Strafrechtjuristen
o Toepassing van (straf)rechtsregels → Code pénal
o Hebben aandacht voor strafbaar gesteld gedrag
- Penologen
o De uitvoering van straffen t.o.v. diegene die de strafwet heeft overtreden
o Hebben aandacht voor strafbaar gesteld gedrag
Dia 9
Evolutionare definitie m.b.t. biologen, - psychologen en - criminologen
- Ze beschouwen criminaliteit als altruïsme- en coöperatiefalen, het gevolg van geëvolueerde
modules en gevolg van maladaptieve kenmerken (= mismatch)
o Dit wijst op adaptieve kenmerken van conformiteit bij onze soort
- Ze stellen zich vragen over hoe niet-adaptieve kenmerken in stand gehouden worden (=
bijproducten en maladaptaties)
o G. Williams en R. Dawkins: zelfzuchtige genentheorie
3
, § Genen repliceren wat leidt tot psychologisch altruïsme en egoïsme
o W. Hamilton: verwantenselectie
§ Men stelt zich sociaal op t.o.v. genetisch verwanten
o R. Trivers: wederkerig altruïsme
§ Men stelt zich sociaal op t.o.v. niet-genetische verwanten
o R. Alexander: indirecte wederkerigheid
§ Men stelt sociaal gedrag o.w.v. de reputatie van anderen
o H. Gintis: indirecte wederkerigheid + straffen
§ Men stelt sociaal gedrag o.w.v. de reputatie van anderen
Dia 10
→ Examenvraag: Wat is het verschil tussen consensusvisie en conflictvisie?
Criminaliteit als bewegend doelwit
- Over definities is al (te) veel inkt gevloeid
o Voordeel: met verschillende wetenschappelijke brillen naar regelovertreding kijken
o Nadeel: verschillende definities van regelovertreding zorgen voor spanningen
- Vele criminaliteitsdefinities werden al gegeven, steeds tussen uitersten:
o Normaal versus abnormaal
§ Statisch, medisch, maatschappelijk aanvaard…
o Consensusvisie versus conflictvisie
§ Is meerderheid + 1 een consensus?
§ Het is een achterhaalde discussie…
• Consensusvisie = regels ontwikkelen zich organisch waardoor er
soms voor delicten een brede consensus is i.t.t. bij andere delicten
o In de maatschappij bestaat consensus over bepaalde zaken
• Conflictvisie = het maatschapelijke conflict ligt aan de basis van
strafrechtelijke regels die in de maatschappij van toepassing zijn
o In de maatschappij stelt men consensus in vraag, omdat elke
samenleving hun eigen waarden en norman hebben
Dia 11
→ Examenvraag: Geef het onderscheid tussen crimineel en antisociaal gedrag.
4
