Samenvatting De vijf rollen van de leraar
H1 Gedrag en gedragsverandering
Het is belangrijk dat leraren zich bewust zijn van de vijf rollen. Zo zijn zij namelijk in staat om
te ontwikkelen tot steeds functionerende leraren.
1.1 overtuigingen
Je gedrag wordt sterk beïnvloed door je overtuigingen. Het wordt aangestuurd door wat we
diep van binnen vinden, willen en denken. Hier zijn we echter niet vaak van bewust.
Wanneer je hier wel van bewust bent, versterkt dit je zelfvertrouwen en maakt je minder
kwetsbaar. Als we dit benoemen wordt ons gedrag transparanter.
Wanneer iemand zicht van bewust is van zijn eigen overtuigingen en kennis heeft van wat er
van je verwacht wordt, is het makkelijker om gedrag aan te leren en is je gedrag gefundeerd.
Zorg daarom ervoor dat het duidelijk is, wat er van je verwacht wordt. Zo heeft het een
diepere fundament.
Ervaren leraren, die werken vanuit hun overtuigingen zijn vaak onbewust bezig in de les. Zij
hebben het vermogen om probleemgedrag te identificeren en erop te reageren. Deze
vaardigheden kun je ontwikkelen door vanuit overtuigingen te reageren op nieuwe situaties.
Wanneer je dit doet vanuit ‘trucjes’, is de kans groot dat je door de mand valt. Je gedrag
wordt dan namelijk niet ondersteund door de bijbehorende overtuigingen.
Je kunt je overtuigingen onderzoeken d.m.v. een reflectie. Hierdoor kun je je overtuigingen
en dus je gedrag veranderen. Beginnende leraren krijgen zo meer grip om dit beroep.
1.2 identiteit
Gedragsuitingen vloeien voort uit identiteit en overtuiging. Als er sprake is van optimaal
gedrag en kunnen mensen goed functioneren, dan hebben de identiteit en de overtuigingen
een positieve invloed op het gedrag. Dit kan je ook aanpassen door te zorgen dat je goed
communiceert over de taak die iemand heeft, mits dit goed past bij wie iemand wilt zijn.
Wederzijdse verwachtingen uitspreken is een voorwaarde voor succes. Bijvoorbeeld tussen
de leraar en de school (wat wordt er van ze verwacht?). Een leraar die dan ook van tevoren
bewust is van zijn overtuigingen en van de verwachtingen van de school, is beter voorbereid
op zijn werk. Aangegeven wat de identiteit is en overtuigingen zijn die horen bij de
beroepsgroep, is een kans om helder te maken wat er van de leraar als professional wordt
verwacht.
1.3 vijf rollen
In het onderwijs is het van belang dat de prestaties en ontwikkelingen van leerlingen wordt
geoptimaliseerd. De leraar heeft hier het meest effect op. Het blijft dat succesvolle leraren
goed contact maken met leerlingen, een persoonlijke presentatie hebben en hun vak goed
verstaan. Om deze uitgangspunten beter te duiden, wordt er onderscheidt gemaakt in vijf
rollen de die leraar in de les vervult. Een leraar is echter niet succesvol als hij slechts in één
rol goed functioneert.
, De rollen zijn gebaseerd dop een aantal in de praktijk bewezen uitgangspunten:
Contact, de relatie met de leerlingen.
Leerlingen moeten worden begeleidt in hun ontwikkeling: stimuleren en corrigeren
zijn noodzakelijk.
De lesstof moet worden overgebracht.
Leerlingen moeten worden uitgedaagd om zelfstandig taken uit te voeren en de
lesstof te verwerken.
Leerlingen moeten in vrijheid kunnen leren.
De leraar is een volwassene, die werkt met jongeren.
Het leraarschap in lessituaties wordt opgesplitst in de volgende vijf rollen.
1. De gastheer; de les starten (leerlingen welkom heten)
2. De presentator; aandacht vangen
3. De didacticus; instructie geven en de klas erbij houden
4. De pedagoog; orde houden, positieve feedback
5. De afsluiter; de les afsluiten (wat is er vandaag geleerd?)
Als je veel investeert in de start van de les, het aandacht vangen en een goede instructie,
kun je ordeproblemen voorkomen. Je hebt namelijk nu meteen de toon gezet en duidelijk
hebt gemaakt wat je belangrijk vindt in de omgang met elkaar. Je laat door dat alles merken
dat je je leerlingen begrijpt, je laat zien dat je met respect met hen omgaat en dat je positief
reageert op wenselijk gedrag. Je bent voor de leerlingen voorspelbaar en vertoont
herkenbaar gedrag.
1.4 gedragsverandering
Een van de belangrijkste vaardigheden van succesvolle leraren is dat ze onderkennen wat
hun gedrag oproept. Ze kijken naar het gedrag van de leerlingen dat ontstaat als gevolg van
hun eigen gedrag. Hij moet zich bewust worden van het eigen gedrag en het effect daarvan
op anderen.
Als je weet hoe je overkomt, als je weet wat je gedrag oproept bij de leerlingen, dan kun je
daarover iets zeggen en kun je bepalen of je daarover tevreden bent of niet. Als je dan
ontdekt dat je huidige gedrag niet effectief is en je doelen niet bereikt, kun je besluiten er
iets aan te doen.
Reflecteren is een belangrijk aspect van het leraarschap. Het zorgt ervoor dat je kritisch blijft
kijken naar zijn gedrag en dit zondig kan bijsturen. De leraar leert zo ook sneller. Je kunt
reflecteren op kennis, vaardigheden en attitude. In actie kan betekenen: nieuwe kennis
opdoen, vaardigheden oefenen of werken aan de attitude. Soms is er ondersteuning nodig
bij dit proces, een coach kan je daarbij helpen.
Leraren kunnen ook zelf inzicht krijgen in zijn interactie met leerlingen door zichzelf de
volgende vragen te stellen:
1. Wat wil ik? welke doelen heb ik vooraf gesteld?
2. Wat doe ik? welk concreet waarneembaar gedrag vertoon ik?
3. Wat denk ik? ben ik congruent in mijn overtuigingen en het bijhorende gedrag?
4. Wat voel ik? hoe ervaar ik de interactie?
H1 Gedrag en gedragsverandering
Het is belangrijk dat leraren zich bewust zijn van de vijf rollen. Zo zijn zij namelijk in staat om
te ontwikkelen tot steeds functionerende leraren.
1.1 overtuigingen
Je gedrag wordt sterk beïnvloed door je overtuigingen. Het wordt aangestuurd door wat we
diep van binnen vinden, willen en denken. Hier zijn we echter niet vaak van bewust.
Wanneer je hier wel van bewust bent, versterkt dit je zelfvertrouwen en maakt je minder
kwetsbaar. Als we dit benoemen wordt ons gedrag transparanter.
Wanneer iemand zicht van bewust is van zijn eigen overtuigingen en kennis heeft van wat er
van je verwacht wordt, is het makkelijker om gedrag aan te leren en is je gedrag gefundeerd.
Zorg daarom ervoor dat het duidelijk is, wat er van je verwacht wordt. Zo heeft het een
diepere fundament.
Ervaren leraren, die werken vanuit hun overtuigingen zijn vaak onbewust bezig in de les. Zij
hebben het vermogen om probleemgedrag te identificeren en erop te reageren. Deze
vaardigheden kun je ontwikkelen door vanuit overtuigingen te reageren op nieuwe situaties.
Wanneer je dit doet vanuit ‘trucjes’, is de kans groot dat je door de mand valt. Je gedrag
wordt dan namelijk niet ondersteund door de bijbehorende overtuigingen.
Je kunt je overtuigingen onderzoeken d.m.v. een reflectie. Hierdoor kun je je overtuigingen
en dus je gedrag veranderen. Beginnende leraren krijgen zo meer grip om dit beroep.
1.2 identiteit
Gedragsuitingen vloeien voort uit identiteit en overtuiging. Als er sprake is van optimaal
gedrag en kunnen mensen goed functioneren, dan hebben de identiteit en de overtuigingen
een positieve invloed op het gedrag. Dit kan je ook aanpassen door te zorgen dat je goed
communiceert over de taak die iemand heeft, mits dit goed past bij wie iemand wilt zijn.
Wederzijdse verwachtingen uitspreken is een voorwaarde voor succes. Bijvoorbeeld tussen
de leraar en de school (wat wordt er van ze verwacht?). Een leraar die dan ook van tevoren
bewust is van zijn overtuigingen en van de verwachtingen van de school, is beter voorbereid
op zijn werk. Aangegeven wat de identiteit is en overtuigingen zijn die horen bij de
beroepsgroep, is een kans om helder te maken wat er van de leraar als professional wordt
verwacht.
1.3 vijf rollen
In het onderwijs is het van belang dat de prestaties en ontwikkelingen van leerlingen wordt
geoptimaliseerd. De leraar heeft hier het meest effect op. Het blijft dat succesvolle leraren
goed contact maken met leerlingen, een persoonlijke presentatie hebben en hun vak goed
verstaan. Om deze uitgangspunten beter te duiden, wordt er onderscheidt gemaakt in vijf
rollen de die leraar in de les vervult. Een leraar is echter niet succesvol als hij slechts in één
rol goed functioneert.
, De rollen zijn gebaseerd dop een aantal in de praktijk bewezen uitgangspunten:
Contact, de relatie met de leerlingen.
Leerlingen moeten worden begeleidt in hun ontwikkeling: stimuleren en corrigeren
zijn noodzakelijk.
De lesstof moet worden overgebracht.
Leerlingen moeten worden uitgedaagd om zelfstandig taken uit te voeren en de
lesstof te verwerken.
Leerlingen moeten in vrijheid kunnen leren.
De leraar is een volwassene, die werkt met jongeren.
Het leraarschap in lessituaties wordt opgesplitst in de volgende vijf rollen.
1. De gastheer; de les starten (leerlingen welkom heten)
2. De presentator; aandacht vangen
3. De didacticus; instructie geven en de klas erbij houden
4. De pedagoog; orde houden, positieve feedback
5. De afsluiter; de les afsluiten (wat is er vandaag geleerd?)
Als je veel investeert in de start van de les, het aandacht vangen en een goede instructie,
kun je ordeproblemen voorkomen. Je hebt namelijk nu meteen de toon gezet en duidelijk
hebt gemaakt wat je belangrijk vindt in de omgang met elkaar. Je laat door dat alles merken
dat je je leerlingen begrijpt, je laat zien dat je met respect met hen omgaat en dat je positief
reageert op wenselijk gedrag. Je bent voor de leerlingen voorspelbaar en vertoont
herkenbaar gedrag.
1.4 gedragsverandering
Een van de belangrijkste vaardigheden van succesvolle leraren is dat ze onderkennen wat
hun gedrag oproept. Ze kijken naar het gedrag van de leerlingen dat ontstaat als gevolg van
hun eigen gedrag. Hij moet zich bewust worden van het eigen gedrag en het effect daarvan
op anderen.
Als je weet hoe je overkomt, als je weet wat je gedrag oproept bij de leerlingen, dan kun je
daarover iets zeggen en kun je bepalen of je daarover tevreden bent of niet. Als je dan
ontdekt dat je huidige gedrag niet effectief is en je doelen niet bereikt, kun je besluiten er
iets aan te doen.
Reflecteren is een belangrijk aspect van het leraarschap. Het zorgt ervoor dat je kritisch blijft
kijken naar zijn gedrag en dit zondig kan bijsturen. De leraar leert zo ook sneller. Je kunt
reflecteren op kennis, vaardigheden en attitude. In actie kan betekenen: nieuwe kennis
opdoen, vaardigheden oefenen of werken aan de attitude. Soms is er ondersteuning nodig
bij dit proces, een coach kan je daarbij helpen.
Leraren kunnen ook zelf inzicht krijgen in zijn interactie met leerlingen door zichzelf de
volgende vragen te stellen:
1. Wat wil ik? welke doelen heb ik vooraf gesteld?
2. Wat doe ik? welk concreet waarneembaar gedrag vertoon ik?
3. Wat denk ik? ben ik congruent in mijn overtuigingen en het bijhorende gedrag?
4. Wat voel ik? hoe ervaar ik de interactie?
