Literatuur
Thema 1 - Afstamming en gezag (college 1)
Leerdoelen
H2: De ouders van de jeugdige
H3: Het gezag over de jeugdige
H5: De rechtspositie van de jeugdige (5.2 & 5.8)
H6: De rechtspositie van de jeugdige (6.2)
Thema 2 - Kinderbeschermingsmaatregelen (college 2)
Leerdoelen
H7: Kinderbeschermingsmaatregelen
H8: Beëindigen van het gezag
De Eindevaluatie van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen (p.90-p.108)
Thema 3 - Pleegzorg (college 3)
Leerdoelen
H9: Pleegzorg
Over vormen van pleegzorg
Over het verschil tussen vrijwillige en gedwongen plaatsingen
Thema 4 - Kind en Scheiding (college 4)
Leerdoelen
H4: De jeugdige en de scheiding van zijn ouders
H3: Het gezag over de jeugdige (3.2, 3.4, 3.5 & 3.8)
Informatie over rechtsingang van minderjarigen
De Eindevaluatie van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen (p.250-
p.258)
Thema 5 - Jongeren in het strafrecht (colleges 5 en 6)
Leerdoelen deel A
Leerdoelen deel B
H11: Inleiding strafrecht
H13: Strafproces algemeen
H14: Van strafbaar feit tot veroordeling
H15: Straffen en maatregelen voor jeugdigen
Thema 6 - Beroepsethiek (college 7)
Leerdoelen
H17: Privacy en dossier
H18: Rechtspositie van cliënten in de jeugdhulp
NVO Beroepscode
Thema 1 - Afstamming en gezag (college 1)
Literatuur 1
, Leerdoelen
Wat is afstamming en gezag?
Afstemming is de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn
ouders. De wettelijke regels over de afstamming geven antwoord op de
vraag wie de juridische ouders van een jeugdige zijn.
Als het gezag door een ouder wordt uitgevoerd, heet dit ouderlijk gezag.
Als het door iemand anders wordt uitgevoerd heet het voogdij. Dit gaat
over de vraag wie verantwoordelijk is voor de verzorging en opvoeding en
wie er zeggenschap heeft over de jeugdige. Wie gezag heeft moet
toestemming geven voor jeugdhulp en oefent (dossier)rechten uit voor het
kind.
Hoe / in welke situaties ‘ontstaat’ afstamming en gezag?
Afstamming ontstaat als een een familierechtelijke relatie wordt aangegaan
tussen een jeugdige en diens ouders. Dat kan bij moeders 1) direct bij de
geboorte, omdat het kind geboren wordt uit hun moeder, of 2) via adoptie.
Bij vaders kan het door 1) getrouwd te zijn met de vrouw waaruit het kind
wordt geboren, 2) via erkenning, 3) via het gerechtelijk vaststellen van het
vaderschap, of 4) via adoptie.
Gezag ontstaat vaak automatisch. Gehuwde ouders krijgen automatisch
gezamenlijk gezag, net als bij erkenning (sinds 2023 automatisch, voorheen
met inschrijven. Uitzonderingen: verklaring, moeder geen gezag, erkenning
door toestemming van de rechter, er is al gezamenlijk gezag met iemand
anders). Gezag kan ook bij iemand anders terechtkomen (dit noem je dan
voogdij) bij het overlijden van een gezaghebbende, zoals bij testamentaire
voogdij of datieve voogdij. De rechter kan bij een
kinderbeschermingsmaatregel voogdij toewijzen aan een gecertificeerde
instelling.
Welke rechten en plichten komen voort uit afstamming en gezag?
Bij afstamming zie je het volgende: 1) In veel gevallen hebben de juridische
ouders het gezag over het kind. (2) Ook als een ouder geen gezag heeft,
heeft deze doorgaans recht op omgang (ouder en kind mogen elkaar
regelmatig zien) met zijn kind. (3) Juridische ouders (en de verwekker of
stiefouder) zijn onderhoudsplichtig, en dus verplicht kosten te dragen voor
de verzorging en opvoeding van het kind, als deze een opleiding volgt tot
hun 21e. (4) De jeugdige draagt de familienaam van de juridische ouders,
Literatuur 2
, wie ook zijn voornaam kiezen. (5) De jeugdige is wettelijk erfgenaam en (6)
draagt de nationaliteit van ouders (als één ouder Nederlandse nationaliteit
heeft, krijgt het kind dit ook). (7) In juridische procedures heeft de juridisch
ouder bepaalde rechten en wordt vaak als belanghebbende gezien.
De gezaghebbende heeft de plicht en het recht om (1) de jeugdige te
verzorgen en op te voeden, (2) het vermogen van de jeugdige te beheren,
en (3) de gezaghebbende is wettelijk vertegenwoordiger van de jeugdige.
Wat is voogdij en hoe kan dit ontstaan?
Voogdij is gezag door iemand anders dan de juridische ouders van een
jeugdige. Dit kan ontstaan na het overlijden van gezaghebbende(n)
(testamentaire voogdij of datieve voogdij) of na een
kinderbeschermingsmaatregel. Voogdij kan dan worden uitgevoerd door
een natuurlijk (echt) persoon of een gecertificeerde instelling.
Inzicht krijgen in de rechtspositie van jeugdigen:
handelingsbekwaamheid, aansprakelijkheid en het nemen van
beslissingen.
Minderjarigen zijn handelingsonbekwaam: zij kunnen niet zelfstandig in
juridisch verkeer optreden. Zij kunnen in principe wel een overeenkomst
aangaan, maar deze kan door ouders weer teniet gedaan worden.
Naarmate de jeugdige ouder wordt, mag deze wel zelfstandig meer regelen.
Ook kan de jeugdige een verzoek voor handlichting indienen bij de
kantonrechter (dan krijgt die bepaalde bevoegdheden van meerderjarigen).
Hoofdregel in het BW is dat de ouders aansprakelijk zijn voor de schade
die hun kind aanricht. De regels over aansprakelijkheid gelden ook voor de
voogd.
Tot 14 jaar: ouders moeten in alle gevallen schade van hun kinderen
vergoeden.
14 en 15 jaar: ouders zijn aansprakelijk tenzij zij kunnen aantonen dat ze de
schade niet konden voorkomen, dan is de jeugdige zelf aansprakelijk met
diens eigen vermogen.
16 jaar: alleen de jeugdige zelf is aansprakelijk.
Bij medische behandelingen mogen jeugdigen meebeslissen vanaf 12 jaar.
De gezaghebbenden mogen meebeslissen tot het kind 16 is. In die periode
van 12 tot 16 jaar worden dus beiden om toestemming gevraagd, maar geeft
de jeugdige de doorslag als deze het wel wenst en de ouders niet. Hiervoor
Literatuur 3
, moet de behandeling wel een ernstig nadeel voorkomen. Een jeugdige moet
ook wilsbekwaam (in staat zijn om een weloverwogen beslissing te nemen)
zijn voor die diens mening kan geven. Ook informatie kan niet zomaar
worden gegeven (geheimhoudingsplicht). Bij kinderen onder de 12 bepalen
ouders, daarna de jeugdige zelf. De behandelaar kan zonder toestemming
informatie delen met medebehandelaars, ouders en voogden van kinderen
tot 16 jaar, en Veilig Thuis, Kinderbescherming, of de gezinsvoogd. Zij
kunnen er dan wel voor kiezen bepaalde informatie toch geheim te houden
voor ouders als dit goede zorg bevorderd.
H2: De ouders van de jeugdige
2.1 Inleiding. Het personen- en familierecht is onderdeel van het burgerlijk
recht. Een familierechtelijke relatie is een juridische relatie tussen gezins- of
familieleden waaruit rechten en plichten ontstaan. Afstemming is de
familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders.
2.2 Juridische moeder. De juridische moeder is de vrouw waaruit het kind
geboren is, de biologische moeder dus. Deze regel geldt ook bij het inbrengen
van een bevruchte eicel van een andere vrouw!
Bij draagmoederschap brengt een draagmoeder voor een wensmoeder een
kind ter wereld. In het Burgerlijk Wetboek (BW) staat hier nog niks over
vastgelegd. In een wetsvoorstel uit 2023 is wel vastgesteld hoe het
draagmoederschap wordt geregeld. Als dit wordt goedgekeurd, kunnen
wensouders direct juridisch ouders worden bij de geboorte. Zij moeten hiervoor
wel vóór de conceptie, via een advocaat, een verzoek indienen met de
gemaakte afspraken bij de rechtbank voor het toekennen van het ouderschap
aan de wensouders. Hiervoor moet in principe één van de wensouders
genetisch verwant zijn aan het kind. Het verzoek kan worden afgekeurd
(bijvoorbeeld door twijfels over het belang van het kind). Bij draagmoederschap
in het buitenland moeten hiernaast ook alle afstemmingsgegevens beschikbaar
zijn en een onafhankelijke rechter betrokken worden.
2.3 Juridische vader. De juridische vader is de man die…
Bij de geboorte met de moeder is gehuwd/geregistreerd partner is;
Overlijden. Overlijdt de man tijdens het huwelijk maar brengt de vrouw
binnen 306 dagen een kind ter wereld, dan wordt de overleden man
toch juridische vader (ook als de vrouw opnieuw is getrouwd).
Literatuur 4
Thema 1 - Afstamming en gezag (college 1)
Leerdoelen
H2: De ouders van de jeugdige
H3: Het gezag over de jeugdige
H5: De rechtspositie van de jeugdige (5.2 & 5.8)
H6: De rechtspositie van de jeugdige (6.2)
Thema 2 - Kinderbeschermingsmaatregelen (college 2)
Leerdoelen
H7: Kinderbeschermingsmaatregelen
H8: Beëindigen van het gezag
De Eindevaluatie van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen (p.90-p.108)
Thema 3 - Pleegzorg (college 3)
Leerdoelen
H9: Pleegzorg
Over vormen van pleegzorg
Over het verschil tussen vrijwillige en gedwongen plaatsingen
Thema 4 - Kind en Scheiding (college 4)
Leerdoelen
H4: De jeugdige en de scheiding van zijn ouders
H3: Het gezag over de jeugdige (3.2, 3.4, 3.5 & 3.8)
Informatie over rechtsingang van minderjarigen
De Eindevaluatie van de Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen (p.250-
p.258)
Thema 5 - Jongeren in het strafrecht (colleges 5 en 6)
Leerdoelen deel A
Leerdoelen deel B
H11: Inleiding strafrecht
H13: Strafproces algemeen
H14: Van strafbaar feit tot veroordeling
H15: Straffen en maatregelen voor jeugdigen
Thema 6 - Beroepsethiek (college 7)
Leerdoelen
H17: Privacy en dossier
H18: Rechtspositie van cliënten in de jeugdhulp
NVO Beroepscode
Thema 1 - Afstamming en gezag (college 1)
Literatuur 1
, Leerdoelen
Wat is afstamming en gezag?
Afstemming is de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn
ouders. De wettelijke regels over de afstamming geven antwoord op de
vraag wie de juridische ouders van een jeugdige zijn.
Als het gezag door een ouder wordt uitgevoerd, heet dit ouderlijk gezag.
Als het door iemand anders wordt uitgevoerd heet het voogdij. Dit gaat
over de vraag wie verantwoordelijk is voor de verzorging en opvoeding en
wie er zeggenschap heeft over de jeugdige. Wie gezag heeft moet
toestemming geven voor jeugdhulp en oefent (dossier)rechten uit voor het
kind.
Hoe / in welke situaties ‘ontstaat’ afstamming en gezag?
Afstamming ontstaat als een een familierechtelijke relatie wordt aangegaan
tussen een jeugdige en diens ouders. Dat kan bij moeders 1) direct bij de
geboorte, omdat het kind geboren wordt uit hun moeder, of 2) via adoptie.
Bij vaders kan het door 1) getrouwd te zijn met de vrouw waaruit het kind
wordt geboren, 2) via erkenning, 3) via het gerechtelijk vaststellen van het
vaderschap, of 4) via adoptie.
Gezag ontstaat vaak automatisch. Gehuwde ouders krijgen automatisch
gezamenlijk gezag, net als bij erkenning (sinds 2023 automatisch, voorheen
met inschrijven. Uitzonderingen: verklaring, moeder geen gezag, erkenning
door toestemming van de rechter, er is al gezamenlijk gezag met iemand
anders). Gezag kan ook bij iemand anders terechtkomen (dit noem je dan
voogdij) bij het overlijden van een gezaghebbende, zoals bij testamentaire
voogdij of datieve voogdij. De rechter kan bij een
kinderbeschermingsmaatregel voogdij toewijzen aan een gecertificeerde
instelling.
Welke rechten en plichten komen voort uit afstamming en gezag?
Bij afstamming zie je het volgende: 1) In veel gevallen hebben de juridische
ouders het gezag over het kind. (2) Ook als een ouder geen gezag heeft,
heeft deze doorgaans recht op omgang (ouder en kind mogen elkaar
regelmatig zien) met zijn kind. (3) Juridische ouders (en de verwekker of
stiefouder) zijn onderhoudsplichtig, en dus verplicht kosten te dragen voor
de verzorging en opvoeding van het kind, als deze een opleiding volgt tot
hun 21e. (4) De jeugdige draagt de familienaam van de juridische ouders,
Literatuur 2
, wie ook zijn voornaam kiezen. (5) De jeugdige is wettelijk erfgenaam en (6)
draagt de nationaliteit van ouders (als één ouder Nederlandse nationaliteit
heeft, krijgt het kind dit ook). (7) In juridische procedures heeft de juridisch
ouder bepaalde rechten en wordt vaak als belanghebbende gezien.
De gezaghebbende heeft de plicht en het recht om (1) de jeugdige te
verzorgen en op te voeden, (2) het vermogen van de jeugdige te beheren,
en (3) de gezaghebbende is wettelijk vertegenwoordiger van de jeugdige.
Wat is voogdij en hoe kan dit ontstaan?
Voogdij is gezag door iemand anders dan de juridische ouders van een
jeugdige. Dit kan ontstaan na het overlijden van gezaghebbende(n)
(testamentaire voogdij of datieve voogdij) of na een
kinderbeschermingsmaatregel. Voogdij kan dan worden uitgevoerd door
een natuurlijk (echt) persoon of een gecertificeerde instelling.
Inzicht krijgen in de rechtspositie van jeugdigen:
handelingsbekwaamheid, aansprakelijkheid en het nemen van
beslissingen.
Minderjarigen zijn handelingsonbekwaam: zij kunnen niet zelfstandig in
juridisch verkeer optreden. Zij kunnen in principe wel een overeenkomst
aangaan, maar deze kan door ouders weer teniet gedaan worden.
Naarmate de jeugdige ouder wordt, mag deze wel zelfstandig meer regelen.
Ook kan de jeugdige een verzoek voor handlichting indienen bij de
kantonrechter (dan krijgt die bepaalde bevoegdheden van meerderjarigen).
Hoofdregel in het BW is dat de ouders aansprakelijk zijn voor de schade
die hun kind aanricht. De regels over aansprakelijkheid gelden ook voor de
voogd.
Tot 14 jaar: ouders moeten in alle gevallen schade van hun kinderen
vergoeden.
14 en 15 jaar: ouders zijn aansprakelijk tenzij zij kunnen aantonen dat ze de
schade niet konden voorkomen, dan is de jeugdige zelf aansprakelijk met
diens eigen vermogen.
16 jaar: alleen de jeugdige zelf is aansprakelijk.
Bij medische behandelingen mogen jeugdigen meebeslissen vanaf 12 jaar.
De gezaghebbenden mogen meebeslissen tot het kind 16 is. In die periode
van 12 tot 16 jaar worden dus beiden om toestemming gevraagd, maar geeft
de jeugdige de doorslag als deze het wel wenst en de ouders niet. Hiervoor
Literatuur 3
, moet de behandeling wel een ernstig nadeel voorkomen. Een jeugdige moet
ook wilsbekwaam (in staat zijn om een weloverwogen beslissing te nemen)
zijn voor die diens mening kan geven. Ook informatie kan niet zomaar
worden gegeven (geheimhoudingsplicht). Bij kinderen onder de 12 bepalen
ouders, daarna de jeugdige zelf. De behandelaar kan zonder toestemming
informatie delen met medebehandelaars, ouders en voogden van kinderen
tot 16 jaar, en Veilig Thuis, Kinderbescherming, of de gezinsvoogd. Zij
kunnen er dan wel voor kiezen bepaalde informatie toch geheim te houden
voor ouders als dit goede zorg bevorderd.
H2: De ouders van de jeugdige
2.1 Inleiding. Het personen- en familierecht is onderdeel van het burgerlijk
recht. Een familierechtelijke relatie is een juridische relatie tussen gezins- of
familieleden waaruit rechten en plichten ontstaan. Afstemming is de
familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders.
2.2 Juridische moeder. De juridische moeder is de vrouw waaruit het kind
geboren is, de biologische moeder dus. Deze regel geldt ook bij het inbrengen
van een bevruchte eicel van een andere vrouw!
Bij draagmoederschap brengt een draagmoeder voor een wensmoeder een
kind ter wereld. In het Burgerlijk Wetboek (BW) staat hier nog niks over
vastgelegd. In een wetsvoorstel uit 2023 is wel vastgesteld hoe het
draagmoederschap wordt geregeld. Als dit wordt goedgekeurd, kunnen
wensouders direct juridisch ouders worden bij de geboorte. Zij moeten hiervoor
wel vóór de conceptie, via een advocaat, een verzoek indienen met de
gemaakte afspraken bij de rechtbank voor het toekennen van het ouderschap
aan de wensouders. Hiervoor moet in principe één van de wensouders
genetisch verwant zijn aan het kind. Het verzoek kan worden afgekeurd
(bijvoorbeeld door twijfels over het belang van het kind). Bij draagmoederschap
in het buitenland moeten hiernaast ook alle afstemmingsgegevens beschikbaar
zijn en een onafhankelijke rechter betrokken worden.
2.3 Juridische vader. De juridische vader is de man die…
Bij de geboorte met de moeder is gehuwd/geregistreerd partner is;
Overlijden. Overlijdt de man tijdens het huwelijk maar brengt de vrouw
binnen 306 dagen een kind ter wereld, dan wordt de overleden man
toch juridische vader (ook als de vrouw opnieuw is getrouwd).
Literatuur 4
