Inleiding Boekhouden
Midterm
Hoofdstuk 1 t/m 11: Jaarverslaggeving – Peter Epe
[Hoofdstuk 11 uit de slides, niet het boek, aangezien dit de stof voor de midterm is]
Recap Financial Accounting (jaar 1 BE):
Er zijn 5 basic financial statements:
- Balans
- Verlies en winstrekening / resultatenrekening (income statement / P&L)
- Totaal resultaat (statement of other comprehensive income)
- (Mutatiestaat) eigen vermogen (statement of equity / statement of retained earnings)
- Kasstroom overzicht (statement of cash flow)
De accounting cycle: hierin staan alle overzichten die moeten worden verwerkt bij boekhouding.
Financieel feit = iedere bedrijfsgebeurtenis die leidt tot een in en uitgaande kasstroom.
Journaalpost = geven aan welke grootboekrekeningen we voor welk bedrag debiteren of crediteren.
Om te weten of je een bedrag moet crediteren of debiteren, kun je gebruik maken van de volgende
schema’s:
Bijvoorbeeld:
Als een activa daalt (rekening van bezit), moet je deze dus crediteren.
De beginstand van het eigen vermogen, vermelden we credit, de eindstand komt debet.
Een voorbeeld journaalpost die handig is om te onthouden: Verkoopjournaalpost:
Kas
Debiteuren
@ Verkopen / Netto Omzet
+
1
Inleiding Boekhouden
,Kostprijs verkopen
@ Voorraad
Grootboek = alle balansposten en verlies- en winstrekeningposten veranderingen bijgehouden.
In de kolommenbalans vermelden we de beginbalans, de proefbalans (saldo van debet en credit
apart), de saldibalans (saldo van debet en credit samen: dus debet of credit komt een bedrag), dan
schrijf je de post of bij W/V rekening, of bij eindbalans (afhankelijk van waar deze horen).
Permanence in kosten en opbrengsten:
- Vooruitbetaalde kosten: kosten vooraf zijn betaald, zoals bijv. een verzekering
- Nog te betalen kosten: kosten die naderhand worden betaald: denk aan salaris
- Vooruitontvangen opbrengsten (nog te realiseren): opbrengsten zijn vooraf ontvangen:
denk aan een aanbetaling
- Achteraf ontvangen opbrengsten: opbrengsten worden later ontvangen: debiteuren
Nog te ontvangen en vooruitbetaalde kosten komen debet op de balans, nog te betalen en
vooruitontvangen komen credit. Over deze posten kunnen we voorafgaande journaalposten als
journaalposten opstellen.
Voorbeeld:
Achterafbetaalde (nog te betalen) loonkosten:
Loonkosten
@ Nog te betalen lonen
Als deze zijn betaald krijgen we:
Nog te betalen lonen
@ Kas
Uitgebreider voorbeeld:
Het is 31 december 2016, sinds 1 april 2016 hebben we een premie afgesloten en betaald (12.000€)
voor de komende 12 maanden. Wat is de journaalpost van deze betaling en de voorafgaande
journaalpost?
Journaalpost:
Vooruitbetaalde verzekeringskosten 12.000
@ Kas 12.000
Voorafgaande journaalpost:
Verzekeringskosten HEV 9.000
@Vooruitbetaalde verzekeringskosten 9.000
Correctiejournaalposten: Soms wordt er iets verkeerd geboekt of vergeten, dan maken we een
correctiejournaalpost. Deze maken we in 3 stappen:
1. Wat is er geboekt? (Ist)
2. Wat had er geboekt moeten worden? (Soll)
3. Wat boeken we? (Action)
2
Inleiding Boekhouden
,Eerst boeken we wat er geboekt is terug (om de fout te elimineren), dan schrijf je op wat er geboekt
moet worden, en dan voeg je deze 2 posten samen tot wat we nu moeten boeken.
Hoofdstuk 1: Externe verslaggeving
Hoorcollege 1: 31-8
Er zijn 2 verschillende soorten accounting: management & financial. De verschillen hiertussen zijn:
Intern: management accounting Extern: financial accounting
Wettelijke voorschriften Nee Ja
Frequentie (Vrijwel) doorlopend Periodiek (bijv. per jaar:
jaarverslag)
Detaillering Zeer gedetailleerd (gaat hierdoor Meer globaal
beslissingen nemen)
Tijdstip van berichtgeving Vrij snel na einde van de periode Later
Mogelijkheid tot creative accounting Nee (niet bij de centrale leiding) Ja
Verder gebruikt management accounting informatie uit de bedrijfsadministratie. Financial accounting
maakt daar ook gebruik van, maar die kijkt ook nog naar het ondernemingsrecht.
Kengetallen:
- Rentabiliteit: vermogensopbrengst / gemiddeld vermogen
- Solvabiliteit: EV / Totaal vermogen
- Liquiditeit: vlottende activa / kortlopende schulden (current, quick, cash ratio)
Ontwikkeling boekhouden:
1494 Luca Pacioli: Summa de Arithmetica, Geometria Proportioni e Proportionalita
- Italiaanse monnik uit renaissance
- Eerste beschrijving van Venetiaanse manier van boekhouden: dubbelboekhouden. Hij
introduceerde journalen en grootboeken.
- Zijn systeem wordt nu nog steeds toegepast
Jan Ympyn Christoffels
- Antwerpenaar, hij vertaalde boek van Pacioli in NL (FR en EN): nieuwe instructie.
Simon Stevin
- Sterrenkundige, natuurkundige. Geboren in Brugge. Genie achter stadhouder Maurits.
- Bedacht dat de overheid dubbel boekhouding ging doen.
VOC
- Aanjager van de Nederlandse beurs
- Boekhouding gaf genoeg financiële informatie
Amsterdamse Wisselbank: fraude
- Rutgert Vlieck ontvreemde 300.000 gulden van zijn werknemer, hij was controleur van zijn
eigen werk. In 1673 werd hij beschuldigd van oplichting en verduistering en werd onthoofd.
- Amsterdamse wisselbank wisselde goud en papieren tegen elkaar (1609-1820)
Ontwikkeling externe verslaggeving:
- 1920: aandacht effecten hyperinflatie
- 1928: wettelijke publicatieplicht beurs NV
- 1971: Wet op de jaarrekening
- 1976: hercodificatie Titel 6 boek 2 BW
3
Inleiding Boekhouden
, - 1984: 4e EG richtlijn: enkelvoudige jaarrekening
- 1989: 7e EG richtlijn: geconsolideerde jaarrekening
- 2002: IAS verordening
- IFRS voor Beursgenoteerde ondernemingen: gedetailleerde regels.
3 modellen van verslaggeving over de tijd:
1. Bezitsmodel: geen scheiding tussen leiding en eigendom. Eenmanszaken en VOF’s.
2. Klassieke of gesloten model: 2 partijen: kapitaalverschaffer en -beheerder.
Verantwoordingsfunctie staat centraal.
3. Het moderne of open model: onderneming als coalitie van meerdere partijen, zoals
kapitaalverschaffers, -beheerders, werknemers, overheid, beleggers, zij worden allemaal
geïnformeerd a.h.v. de jaarrekening. Jaarrekening heeft een verantwoordingsfunctie en
informatie- of beslissingsondersteunende functie: het is een hulpmiddel bij keuzes maken.
De jaarrekening is van kwaliteit als deze relevant én betrouwbaar is.
Creative accounting: Cooking the books (ook wel: winststuring of earningsmanagement)
Aanpassing van de cijfers zodat ze leiden tot een door management gewenst effect. Dit is mogelijk
omdat er bepaalde schattingen zijn bij het bepalen van de winst (levensduur activa, betaalgedrag
debiteuren) en meerdere mogelijkheden om een transactie te verwerken. Door een switch van
verslaggevingsalternatief (stelselwijziging) kan de winst worden aangepast.
- Opwaarts of neerwaarts aanpassen van de winst
- Stelselwijziging: komt later terug
- Winstegalisatie: in goede jaren winst naar beneden bijstellen, en in slechte jaren naar boven.
- Taking a bath – strategie: een verlies juist niet egaliseren, maar het vergroten (-10 naar -15),
zodat de komende jaren kan pronken met de winsten, gebeurt vooral als er een nieuw
management komt wat de schuld niet op zich hoeft te nemen.
Creative accounting kan goed of slecht zijn: kan alle belanghebbenden helpen. Maar het is niet
illegaal (i.t.t. accounting fraude). Soms is creative accounting ook handig als gekeken wordt naar het
informatieperspectief i.p.v. werkelijk winstperspectief, want de winst is dan naar de trend (bij
egalisatie) en geeft dus meer info, dan de werkelijke winst.
Limpberg: accounting in wetenschappelijk kader gebracht. Hoogleraar bedrijfshuishoudkunde. Hij
bedacht een methode om vaste en vlottende activa te activeren bij prijsstijgingen.
Regels inzake verslaggeving:
- Verantwoording afleggen: waarborgaspecten en bescherming crediteuren
- Informatieverstrekking
Rol instutioneel kader: om informatiebehoeften en aanbod te matchen d.m.v. politieke
besluitvorming. In de VS is er juist sprake van vrije markt werking i.p.v. een institutioneel kader.
Wetenschappelijk onderzoek:
- Normatieve wetenschap
o Probeert beste winstbepalingssysteem te vinden
o Tot jaren 70
o Discussie over fair value accounting
o Deductief: veronderstelling logisch redeneren conclusie
- Beschrijvend of emperisch onderzoek
o Probeert de verslaggevingspraktijk te verklaren en te voorspellen
4
Inleiding Boekhouden
Midterm
Hoofdstuk 1 t/m 11: Jaarverslaggeving – Peter Epe
[Hoofdstuk 11 uit de slides, niet het boek, aangezien dit de stof voor de midterm is]
Recap Financial Accounting (jaar 1 BE):
Er zijn 5 basic financial statements:
- Balans
- Verlies en winstrekening / resultatenrekening (income statement / P&L)
- Totaal resultaat (statement of other comprehensive income)
- (Mutatiestaat) eigen vermogen (statement of equity / statement of retained earnings)
- Kasstroom overzicht (statement of cash flow)
De accounting cycle: hierin staan alle overzichten die moeten worden verwerkt bij boekhouding.
Financieel feit = iedere bedrijfsgebeurtenis die leidt tot een in en uitgaande kasstroom.
Journaalpost = geven aan welke grootboekrekeningen we voor welk bedrag debiteren of crediteren.
Om te weten of je een bedrag moet crediteren of debiteren, kun je gebruik maken van de volgende
schema’s:
Bijvoorbeeld:
Als een activa daalt (rekening van bezit), moet je deze dus crediteren.
De beginstand van het eigen vermogen, vermelden we credit, de eindstand komt debet.
Een voorbeeld journaalpost die handig is om te onthouden: Verkoopjournaalpost:
Kas
Debiteuren
@ Verkopen / Netto Omzet
+
1
Inleiding Boekhouden
,Kostprijs verkopen
@ Voorraad
Grootboek = alle balansposten en verlies- en winstrekeningposten veranderingen bijgehouden.
In de kolommenbalans vermelden we de beginbalans, de proefbalans (saldo van debet en credit
apart), de saldibalans (saldo van debet en credit samen: dus debet of credit komt een bedrag), dan
schrijf je de post of bij W/V rekening, of bij eindbalans (afhankelijk van waar deze horen).
Permanence in kosten en opbrengsten:
- Vooruitbetaalde kosten: kosten vooraf zijn betaald, zoals bijv. een verzekering
- Nog te betalen kosten: kosten die naderhand worden betaald: denk aan salaris
- Vooruitontvangen opbrengsten (nog te realiseren): opbrengsten zijn vooraf ontvangen:
denk aan een aanbetaling
- Achteraf ontvangen opbrengsten: opbrengsten worden later ontvangen: debiteuren
Nog te ontvangen en vooruitbetaalde kosten komen debet op de balans, nog te betalen en
vooruitontvangen komen credit. Over deze posten kunnen we voorafgaande journaalposten als
journaalposten opstellen.
Voorbeeld:
Achterafbetaalde (nog te betalen) loonkosten:
Loonkosten
@ Nog te betalen lonen
Als deze zijn betaald krijgen we:
Nog te betalen lonen
@ Kas
Uitgebreider voorbeeld:
Het is 31 december 2016, sinds 1 april 2016 hebben we een premie afgesloten en betaald (12.000€)
voor de komende 12 maanden. Wat is de journaalpost van deze betaling en de voorafgaande
journaalpost?
Journaalpost:
Vooruitbetaalde verzekeringskosten 12.000
@ Kas 12.000
Voorafgaande journaalpost:
Verzekeringskosten HEV 9.000
@Vooruitbetaalde verzekeringskosten 9.000
Correctiejournaalposten: Soms wordt er iets verkeerd geboekt of vergeten, dan maken we een
correctiejournaalpost. Deze maken we in 3 stappen:
1. Wat is er geboekt? (Ist)
2. Wat had er geboekt moeten worden? (Soll)
3. Wat boeken we? (Action)
2
Inleiding Boekhouden
,Eerst boeken we wat er geboekt is terug (om de fout te elimineren), dan schrijf je op wat er geboekt
moet worden, en dan voeg je deze 2 posten samen tot wat we nu moeten boeken.
Hoofdstuk 1: Externe verslaggeving
Hoorcollege 1: 31-8
Er zijn 2 verschillende soorten accounting: management & financial. De verschillen hiertussen zijn:
Intern: management accounting Extern: financial accounting
Wettelijke voorschriften Nee Ja
Frequentie (Vrijwel) doorlopend Periodiek (bijv. per jaar:
jaarverslag)
Detaillering Zeer gedetailleerd (gaat hierdoor Meer globaal
beslissingen nemen)
Tijdstip van berichtgeving Vrij snel na einde van de periode Later
Mogelijkheid tot creative accounting Nee (niet bij de centrale leiding) Ja
Verder gebruikt management accounting informatie uit de bedrijfsadministratie. Financial accounting
maakt daar ook gebruik van, maar die kijkt ook nog naar het ondernemingsrecht.
Kengetallen:
- Rentabiliteit: vermogensopbrengst / gemiddeld vermogen
- Solvabiliteit: EV / Totaal vermogen
- Liquiditeit: vlottende activa / kortlopende schulden (current, quick, cash ratio)
Ontwikkeling boekhouden:
1494 Luca Pacioli: Summa de Arithmetica, Geometria Proportioni e Proportionalita
- Italiaanse monnik uit renaissance
- Eerste beschrijving van Venetiaanse manier van boekhouden: dubbelboekhouden. Hij
introduceerde journalen en grootboeken.
- Zijn systeem wordt nu nog steeds toegepast
Jan Ympyn Christoffels
- Antwerpenaar, hij vertaalde boek van Pacioli in NL (FR en EN): nieuwe instructie.
Simon Stevin
- Sterrenkundige, natuurkundige. Geboren in Brugge. Genie achter stadhouder Maurits.
- Bedacht dat de overheid dubbel boekhouding ging doen.
VOC
- Aanjager van de Nederlandse beurs
- Boekhouding gaf genoeg financiële informatie
Amsterdamse Wisselbank: fraude
- Rutgert Vlieck ontvreemde 300.000 gulden van zijn werknemer, hij was controleur van zijn
eigen werk. In 1673 werd hij beschuldigd van oplichting en verduistering en werd onthoofd.
- Amsterdamse wisselbank wisselde goud en papieren tegen elkaar (1609-1820)
Ontwikkeling externe verslaggeving:
- 1920: aandacht effecten hyperinflatie
- 1928: wettelijke publicatieplicht beurs NV
- 1971: Wet op de jaarrekening
- 1976: hercodificatie Titel 6 boek 2 BW
3
Inleiding Boekhouden
, - 1984: 4e EG richtlijn: enkelvoudige jaarrekening
- 1989: 7e EG richtlijn: geconsolideerde jaarrekening
- 2002: IAS verordening
- IFRS voor Beursgenoteerde ondernemingen: gedetailleerde regels.
3 modellen van verslaggeving over de tijd:
1. Bezitsmodel: geen scheiding tussen leiding en eigendom. Eenmanszaken en VOF’s.
2. Klassieke of gesloten model: 2 partijen: kapitaalverschaffer en -beheerder.
Verantwoordingsfunctie staat centraal.
3. Het moderne of open model: onderneming als coalitie van meerdere partijen, zoals
kapitaalverschaffers, -beheerders, werknemers, overheid, beleggers, zij worden allemaal
geïnformeerd a.h.v. de jaarrekening. Jaarrekening heeft een verantwoordingsfunctie en
informatie- of beslissingsondersteunende functie: het is een hulpmiddel bij keuzes maken.
De jaarrekening is van kwaliteit als deze relevant én betrouwbaar is.
Creative accounting: Cooking the books (ook wel: winststuring of earningsmanagement)
Aanpassing van de cijfers zodat ze leiden tot een door management gewenst effect. Dit is mogelijk
omdat er bepaalde schattingen zijn bij het bepalen van de winst (levensduur activa, betaalgedrag
debiteuren) en meerdere mogelijkheden om een transactie te verwerken. Door een switch van
verslaggevingsalternatief (stelselwijziging) kan de winst worden aangepast.
- Opwaarts of neerwaarts aanpassen van de winst
- Stelselwijziging: komt later terug
- Winstegalisatie: in goede jaren winst naar beneden bijstellen, en in slechte jaren naar boven.
- Taking a bath – strategie: een verlies juist niet egaliseren, maar het vergroten (-10 naar -15),
zodat de komende jaren kan pronken met de winsten, gebeurt vooral als er een nieuw
management komt wat de schuld niet op zich hoeft te nemen.
Creative accounting kan goed of slecht zijn: kan alle belanghebbenden helpen. Maar het is niet
illegaal (i.t.t. accounting fraude). Soms is creative accounting ook handig als gekeken wordt naar het
informatieperspectief i.p.v. werkelijk winstperspectief, want de winst is dan naar de trend (bij
egalisatie) en geeft dus meer info, dan de werkelijke winst.
Limpberg: accounting in wetenschappelijk kader gebracht. Hoogleraar bedrijfshuishoudkunde. Hij
bedacht een methode om vaste en vlottende activa te activeren bij prijsstijgingen.
Regels inzake verslaggeving:
- Verantwoording afleggen: waarborgaspecten en bescherming crediteuren
- Informatieverstrekking
Rol instutioneel kader: om informatiebehoeften en aanbod te matchen d.m.v. politieke
besluitvorming. In de VS is er juist sprake van vrije markt werking i.p.v. een institutioneel kader.
Wetenschappelijk onderzoek:
- Normatieve wetenschap
o Probeert beste winstbepalingssysteem te vinden
o Tot jaren 70
o Discussie over fair value accounting
o Deductief: veronderstelling logisch redeneren conclusie
- Beschrijvend of emperisch onderzoek
o Probeert de verslaggevingspraktijk te verklaren en te voorspellen
4
Inleiding Boekhouden
