Samenvatting Biologie 2.1
Glucose: brandstof die cellen gebruiken voor bijna alle activiteiten
Moleculen: de kleinste deeltjes van een stof met nog alle eigenschappen van die
stof
Je bloed vervoert insuline van je alvleesklier naar je cellen, en helpt daar
glucosemoleculen uit je bloed te kunnen opnemen
Cellen: functionele basiseenheden van je lichaam
Elk levend wezen of organisme bestaat uit een of meerdere cellen
Organisatieniveaus geven een indeling van biologische structuren, waarbij elk
volgend niveau complexer is en voortbouwt op de onderdelen uit de
onderliggende niveaus
Organellen: onderdelen van de cel met een bepaalde functie
De organisatieniveaus:
molecuul: moleculen bestaan uit twee of meer atomen. Het zijn de kleinste
deeltjes van een stof met nog alle eigenschappen van die stof.
organel: een organel is onderdeel van de cel met een bepaalde taak.
cel: een cel is de functionele basiseenheid van elk organisme. Een cel
bevat cytoplasma en erfelijk materiaal en is omringd door een membraan.
weefsel: een weefsel is een groep cellen met dezelfde bouw en functie.
orgaan: een orgaan bestaat uit verschillende weefsels die samenwerken
aan een bepaalde taak.
orgaanstelsel: een orgaanstelsel omvat diverse organen die samen een
bepaalde taak hebben.
organisme: een organisme is een levend wezen.
, populatie: een populatie bestaat uit een groep organismen van dezelfde
soort in een bepaald gebied. Alle organismen met vergelijkbare
eigenschappen die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare
nakomelingen kunnen krijgen, horen tot dezelfde soort:
levensgemeenschap: een levensgemeenschap omvat alle organismen (die
onderlinge (voedsel)relaties hebben) in een bepaald gebied.
ecosysteem: een ecosysteem is een begrensd gebied waarin organismen
met elkaar en met de levenloze natuur relaties hebben.
systeem Aarde: systeem Aarde bestaat uit alle ecosystemen. De fysische,
chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge
interacties.
Op elk organisatieniveau is er interactie tussen de onderdelen; ze dragen bij aan
het functioneren van een groter geheel/organisatieniveau
Emergente eigenschap: een nieuwe eigenschap op een hoger
organisatieniveau die ontstaat door interactie van delen op een lager
organisatieniveau; de onderdelen apart hebben die eigenschap niet
Levenskenmerken: alle kenmerken, eigenschappen en processen die typisch
zijn voor het leven zoals we dat op aarde kennen:
- Beweging
- Groei en ontwikkeling
- Voortplanting
- Stofwisseling (opnemen, omzetten en afgeven van stoffen)
- Waarnemen van en reageren op prikkels
Stamcellen: cellen die het vermogen hebben zich te blijven delen en kunnen
differentiëren in gespecialiseerde celtypen
Celdifferentiatie: ontstaan van cellen die verschillen in grootte, vorm en functie
Gedifferentieerde cellen onderscheiden zich door de verschillende eiwitten die ze
maken
Eiwitten: organische stoffen, opgebouwd uit aminozuren; ze zijn betrokken bij alle
levensprocessen
Voor hun activiteiten hebben cellen energie nodig
Hoe groter hun volume is, des te groter hun energiebehoefte
Celmembraan: het oppervlak waar stoffen de cel binnen kunnen komen deze
grootte is bepalend voor de hoeveelheid glucose en dioxide die de cel tegelijk
kan opnemen bepalend voor de snelheid van de energieproductie
Kleine cellen hebben relatief een groot oppervlak en een klein volume
Zij kunnen snel voldoende stoffen uit hun omgeving opnemen of eraan afstaan
Oppervlak groeit minder snel dan volume
, Leerdoelen
Je herkent de biologische organisatieniveaus.
Je herkent emergente eigenschappen.
Je herkent de levenskenmerken.
Je legt uit hoe artsen stamcelkweek gebruiken voor medische
toepassingen.
Je legt het verband uit tussen de toename van het oppervlak en het
volume bij een organisme.
De hoofdpunten per leerdoel
De biologie onderscheidt de organisatieniveaus: molecuul, organel, cel,
weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme, populatie, ecosysteem en
systeem Aarde. (1)
Emergente eigenschappen ontstaan door interactie van onderdelen op een
lager organisatieniveau. Emergente eigenschappen zijn niet af te leiden uit
de eigenschappen van de afzonderlijke onderdelen. (2)
De levenskenmerken zijn: beweging, groei en ontwikkeling, voortplanting,
stofwisseling, waarnemen van en reageren op veranderingen in de
omgeving. (3)
Artsen passen stamcelkweek toe door lichaamseigen stamcellen in de
patiënt zelf te laten uitgroeien tot goed werkende weefsels of door weefsel
toe te dienen na kweek in een laboratorium. (4)
Naarmate een organisme groeit, neemt het volume sterker toe dan het
oppervlak van dit organisme. Grotere organismen hebben dus een relatief
kleiner oppervlak dan kleinere organismen. (5)
Glucose: brandstof die cellen gebruiken voor bijna alle activiteiten
Moleculen: de kleinste deeltjes van een stof met nog alle eigenschappen van die
stof
Je bloed vervoert insuline van je alvleesklier naar je cellen, en helpt daar
glucosemoleculen uit je bloed te kunnen opnemen
Cellen: functionele basiseenheden van je lichaam
Elk levend wezen of organisme bestaat uit een of meerdere cellen
Organisatieniveaus geven een indeling van biologische structuren, waarbij elk
volgend niveau complexer is en voortbouwt op de onderdelen uit de
onderliggende niveaus
Organellen: onderdelen van de cel met een bepaalde functie
De organisatieniveaus:
molecuul: moleculen bestaan uit twee of meer atomen. Het zijn de kleinste
deeltjes van een stof met nog alle eigenschappen van die stof.
organel: een organel is onderdeel van de cel met een bepaalde taak.
cel: een cel is de functionele basiseenheid van elk organisme. Een cel
bevat cytoplasma en erfelijk materiaal en is omringd door een membraan.
weefsel: een weefsel is een groep cellen met dezelfde bouw en functie.
orgaan: een orgaan bestaat uit verschillende weefsels die samenwerken
aan een bepaalde taak.
orgaanstelsel: een orgaanstelsel omvat diverse organen die samen een
bepaalde taak hebben.
organisme: een organisme is een levend wezen.
, populatie: een populatie bestaat uit een groep organismen van dezelfde
soort in een bepaald gebied. Alle organismen met vergelijkbare
eigenschappen die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare
nakomelingen kunnen krijgen, horen tot dezelfde soort:
levensgemeenschap: een levensgemeenschap omvat alle organismen (die
onderlinge (voedsel)relaties hebben) in een bepaald gebied.
ecosysteem: een ecosysteem is een begrensd gebied waarin organismen
met elkaar en met de levenloze natuur relaties hebben.
systeem Aarde: systeem Aarde bestaat uit alle ecosystemen. De fysische,
chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge
interacties.
Op elk organisatieniveau is er interactie tussen de onderdelen; ze dragen bij aan
het functioneren van een groter geheel/organisatieniveau
Emergente eigenschap: een nieuwe eigenschap op een hoger
organisatieniveau die ontstaat door interactie van delen op een lager
organisatieniveau; de onderdelen apart hebben die eigenschap niet
Levenskenmerken: alle kenmerken, eigenschappen en processen die typisch
zijn voor het leven zoals we dat op aarde kennen:
- Beweging
- Groei en ontwikkeling
- Voortplanting
- Stofwisseling (opnemen, omzetten en afgeven van stoffen)
- Waarnemen van en reageren op prikkels
Stamcellen: cellen die het vermogen hebben zich te blijven delen en kunnen
differentiëren in gespecialiseerde celtypen
Celdifferentiatie: ontstaan van cellen die verschillen in grootte, vorm en functie
Gedifferentieerde cellen onderscheiden zich door de verschillende eiwitten die ze
maken
Eiwitten: organische stoffen, opgebouwd uit aminozuren; ze zijn betrokken bij alle
levensprocessen
Voor hun activiteiten hebben cellen energie nodig
Hoe groter hun volume is, des te groter hun energiebehoefte
Celmembraan: het oppervlak waar stoffen de cel binnen kunnen komen deze
grootte is bepalend voor de hoeveelheid glucose en dioxide die de cel tegelijk
kan opnemen bepalend voor de snelheid van de energieproductie
Kleine cellen hebben relatief een groot oppervlak en een klein volume
Zij kunnen snel voldoende stoffen uit hun omgeving opnemen of eraan afstaan
Oppervlak groeit minder snel dan volume
, Leerdoelen
Je herkent de biologische organisatieniveaus.
Je herkent emergente eigenschappen.
Je herkent de levenskenmerken.
Je legt uit hoe artsen stamcelkweek gebruiken voor medische
toepassingen.
Je legt het verband uit tussen de toename van het oppervlak en het
volume bij een organisme.
De hoofdpunten per leerdoel
De biologie onderscheidt de organisatieniveaus: molecuul, organel, cel,
weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme, populatie, ecosysteem en
systeem Aarde. (1)
Emergente eigenschappen ontstaan door interactie van onderdelen op een
lager organisatieniveau. Emergente eigenschappen zijn niet af te leiden uit
de eigenschappen van de afzonderlijke onderdelen. (2)
De levenskenmerken zijn: beweging, groei en ontwikkeling, voortplanting,
stofwisseling, waarnemen van en reageren op veranderingen in de
omgeving. (3)
Artsen passen stamcelkweek toe door lichaamseigen stamcellen in de
patiënt zelf te laten uitgroeien tot goed werkende weefsels of door weefsel
toe te dienen na kweek in een laboratorium. (4)
Naarmate een organisme groeit, neemt het volume sterker toe dan het
oppervlak van dit organisme. Grotere organismen hebben dus een relatief
kleiner oppervlak dan kleinere organismen. (5)
