Hoofdstuk 6: Evenwichten
§1 Evenwichtsreacties
Veel reacties kunnen zowel van links naar rechts, als van rechts naar liks plaatsvinden. De
beginstoffen va de ene reactie zijn de reactieproducte van de andere reactie, en andersom. Een
reactie die twee kanten op kan verlopen, wordt een omkeerbare reactie genoemd. Een aflopende
reactie gaat net zolang door tot een van de beginstoffen op is. De reactie is niet omkeerbaar: de
teruglopende reactie kan niet plaats vinden.
Bij een evenwichtsreactie vinden de heengaande en teruggaande reactie allebei tegelijkertijd
plaats. Als de heen- en de teruggaande reactie met dezelfde snelheid verlopen, is er sprake van
een chemisch evenwicht. De concentraties van alle stoffen blijven constant.
§2 Evenwichtsvoorwaarde
Algemeen evenwichtsreactie: m A(g) + n B(g) ⇄ q C(g) + r D(g)
De concentratiebreuk Q geeft de verhouding tussen de concentraties van de beginstoffen en de
concentraties van de reactieproducten weer:
[C]q [D]r
Q=
[A]m [B]n
In een concentratiebreuk komen alleen gassen of opgeloste deeltjes te staan. Als Q niet meer
verandert is er een chemisch evenwicht. Is dit bij een hoge waarde van Q, dan ligt het evenwicht
aan de rechterkant. Is een evenwicht bereikt bij een lage waarde van Q, dan ligt het evenwicht aan
de linkerkant.
Als zich bij een bepaalde temperatuur een chemische evenwicht is, veranderen de concentratie
niet meer. Q heeft dan een constante waarde bereikt, deze wordt de evenwichtsconstante K
genoemd. K kan alleen veranderen als de temperatuur verandert. Tijdens het instellen van een
evenwicht verandert de concentratiebreuk net zolang tot hij de waarde van de
evenwichtsconstante heeft bereikt. Alleen als Q = K is er evenwicht, dat heet de evenwichts-
voorwaarde. Er zijn drie mogelijkheden als je Q vergelijkt met K:
● Q = K. Het reactiemengsel is in evenwicht
● Q > K. Er is geen evenwicht. Om Q kleiner te maken, moeten de concentraties in de teller
afnemen en in de noemer toenemen. Dit gaat door totdat Q = K.
● Q < K. Er is geen evenwicht. Om Q groter te maken, moeten de concentraties in de teller
toenemen en in de noemer afnemen. Dit gaat door totdat Q = K.
De ligging van het evenwicht heeft te maken met de grootte van de evenwichtsconstante K.
Als K >> 1, dan ligt het evenwicht sterk rechts; is K<< 1, dan ligt het evenwicht sterk links.
De insteltijd ti is de tijd die verloopt totdat evenwicht is bereikt.
§3 Bijzondere evenwichten
Als de maximaal oplosbare hoeveelheid van een stof is bereikt, heb je een verzadigde oplossing
gekregen. Als je dan meer probeert op te lossen, blijft het zout als vaste stof op de bodem liggen.
Op dat moment is het oplossen van het zout een evenwichtsreactie geworden. De
oplosbaarheidsproduct ( K s ) is de evenwichtsconstante van slecht oplosbare zouten.
Ionen kunnen met andere deeltjes complexen vormen in een evenwichtsreactie, deze heten dan
complexe ionen. Vaak vergroot dit de oplosbaarheid van een stof in water.
Een verdelingsevenwicht geeft de verdeling van een stof over twee verschillende fasen aan of de
de verdeling van een stof over twee niet-mengbare vloeistoffen.
§1 Evenwichtsreacties
Veel reacties kunnen zowel van links naar rechts, als van rechts naar liks plaatsvinden. De
beginstoffen va de ene reactie zijn de reactieproducte van de andere reactie, en andersom. Een
reactie die twee kanten op kan verlopen, wordt een omkeerbare reactie genoemd. Een aflopende
reactie gaat net zolang door tot een van de beginstoffen op is. De reactie is niet omkeerbaar: de
teruglopende reactie kan niet plaats vinden.
Bij een evenwichtsreactie vinden de heengaande en teruggaande reactie allebei tegelijkertijd
plaats. Als de heen- en de teruggaande reactie met dezelfde snelheid verlopen, is er sprake van
een chemisch evenwicht. De concentraties van alle stoffen blijven constant.
§2 Evenwichtsvoorwaarde
Algemeen evenwichtsreactie: m A(g) + n B(g) ⇄ q C(g) + r D(g)
De concentratiebreuk Q geeft de verhouding tussen de concentraties van de beginstoffen en de
concentraties van de reactieproducten weer:
[C]q [D]r
Q=
[A]m [B]n
In een concentratiebreuk komen alleen gassen of opgeloste deeltjes te staan. Als Q niet meer
verandert is er een chemisch evenwicht. Is dit bij een hoge waarde van Q, dan ligt het evenwicht
aan de rechterkant. Is een evenwicht bereikt bij een lage waarde van Q, dan ligt het evenwicht aan
de linkerkant.
Als zich bij een bepaalde temperatuur een chemische evenwicht is, veranderen de concentratie
niet meer. Q heeft dan een constante waarde bereikt, deze wordt de evenwichtsconstante K
genoemd. K kan alleen veranderen als de temperatuur verandert. Tijdens het instellen van een
evenwicht verandert de concentratiebreuk net zolang tot hij de waarde van de
evenwichtsconstante heeft bereikt. Alleen als Q = K is er evenwicht, dat heet de evenwichts-
voorwaarde. Er zijn drie mogelijkheden als je Q vergelijkt met K:
● Q = K. Het reactiemengsel is in evenwicht
● Q > K. Er is geen evenwicht. Om Q kleiner te maken, moeten de concentraties in de teller
afnemen en in de noemer toenemen. Dit gaat door totdat Q = K.
● Q < K. Er is geen evenwicht. Om Q groter te maken, moeten de concentraties in de teller
toenemen en in de noemer afnemen. Dit gaat door totdat Q = K.
De ligging van het evenwicht heeft te maken met de grootte van de evenwichtsconstante K.
Als K >> 1, dan ligt het evenwicht sterk rechts; is K<< 1, dan ligt het evenwicht sterk links.
De insteltijd ti is de tijd die verloopt totdat evenwicht is bereikt.
§3 Bijzondere evenwichten
Als de maximaal oplosbare hoeveelheid van een stof is bereikt, heb je een verzadigde oplossing
gekregen. Als je dan meer probeert op te lossen, blijft het zout als vaste stof op de bodem liggen.
Op dat moment is het oplossen van het zout een evenwichtsreactie geworden. De
oplosbaarheidsproduct ( K s ) is de evenwichtsconstante van slecht oplosbare zouten.
Ionen kunnen met andere deeltjes complexen vormen in een evenwichtsreactie, deze heten dan
complexe ionen. Vaak vergroot dit de oplosbaarheid van een stof in water.
Een verdelingsevenwicht geeft de verdeling van een stof over twee verschillende fasen aan of de
de verdeling van een stof over twee niet-mengbare vloeistoffen.
