Strafrecht
Hoofdstuk 1: Juridische situering
Een begripsomschrijving
Strafrecht: Geheel van rechtsregels over misdrijf dader en straf
Of: het geheel aan rechtsregels dat bepaalt:
1. Onder welke voorwaarden een bepaalde actie een misdrijf is (wanneer
is het een misdrijf?)
2. Wie dader is van een misdrijf en de strafrechtelijke verantwoordelijkheid
draagt
3. Welke straffen bestaan en welke toegepast kunnen worden op
misdrijven (welke soort straffen (doodstraf, geldstraf etc.)
4. Onder welke voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd
& uitgevoerd (welke straf op welk misdrijf)
5. Hoe bevoegde instanties (overheidsorganen) oordelen over misdrijf,
dader en straf (hoe doen overheidsorganen het straffen en welke mogen
het)
Misdrijf & straf hangen dicht bij elkaar in het strafrecht:
Misdrijf: een gedraging die afwijkt van de norm en voldoende ernstig
gevonden wordt om een reactie in de vorm van straf toe te dienen
Straf: een vorm van leed die toegebracht wordt aan een dader van een
misdrijf als een sanctie
MAAR:
Beveiligingsmaatregel: een bepaalde maatregel (BV. Internering) die wordt
toepast op een persoon als ze geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid
kunnen dragen door bv
geestenstoornis, minderjarigheid etc. maar wel een ernstig genoeg
feit hebben gepleegd → geen straf, valt wel binnen het strafrecht
Niet alles dat niet mag moet per se met een straf worden op gereageerd →
wie een fout maakt en daardoor iemand anders schade toebrengt stelt niet
noodzakelijk strafbaar gedrag
→ dit kan dan worden opgelost met een niet strafrechtelijke verplichting
(schadevergoeding) → wie dus regels overtreedt pleegt niet noodzakelijk
een misdrijf wat
Wat dus wel een misdrijf is verschild in:
Tijd: in 1900 was homo zijn een misdrijf, nu niet meer
Ruimte: in Iran is homo zijn nog altijd een misdrijf, hier niet
,Strafrecht is dus op twee manieren bezig met misdrijven:
1. Onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven kunnen zijn en wat
de noodzakelijke bestandsdelen zijn voor een misdrijf
2. Maar ook welke gedragingen misdrijven zijn
Strafrecht is ook op twee manieren bezig met straf:
1. Welke straffen bestaan en welke voorwaarden mogen straffen
opgelegd worden aan daders
2. Welke specifieke straffen een aan een misdrijf worden opgelegd
en uitgevoerd
Dader: Iemand die strafrechtelijk verantwoordelijk is voor een misdrijf. Dit
kan een:
1. Natuurlijk rechtspersoon zijn (een fysiek persoon)
2. Rechtspersoon zijn (een bedrijf zoals Apple, Microsoft, etc.)
Procedureregels: De formele regels over hoe bevoegde instanties over
misdrijf, straf en dader oordelen
Strafrecht als publiek recht
Eerst verschil tussen publiek recht en privaatrecht
1. Publiekrecht: recht dat zich bezighoudt met de relatie tussen
staat, overheid en burger (grondwet, strafrecht etc.)
2. Privaatrecht: houdt zich bezig met het recht tussen personen (bv.
Contractenrecht, huurrecht etc.)
• Strafrecht is publiek recht → als iemand dus een misdrijf pleegt
brengt dit een verticale rechtsverhouding tot stand tussen de dader
en de staat
• Doordat strafrecht publiek recht is zijn strafwetten van de
openbare orde → over strafwetten kunnen geen afspraken worden
gemaakt waardoor de inhoud van die wetten zou worden aangepast
Het recht om te straffen is dus totaal voorbehouden aan organen van de
staat → betekent dus ook dat burgers geen bevoegdheden hebben om te
bepalen of een bepaalde gedraging een straf verdient of niet
Scenario voor duidelijkheid:
Logan vraagt aan Sienna anders om hem in elkaar te slaan → dit wordt
gedaan en Logan dient geen klacht in tegen haar → toch is Sienna nog
altijd een dader van een misdrijf aangezien Logan (of welk persoon dan
ook) niet kan beslissen of een actie een misdrijf is
Slachtoffers: slachtoffers hebben geen recht om strafvordering uit te
oefenen en mee te beslissen over straf en zijn dus niet nodig om te
straffen want er zijn geen klachtmisdrijven meer. Het slachtoffer kan
deelnemen aan de strafprocedure en deze in bepaalde gevallen zelf
opstarten via een klacht met stelling burgerlijke partij bij de
,onderzoeksrechter of een rechtstreekse dagvaarding voor de
vonnisrechten.
Het slachtoffer heeft echter niet het recht om strafvordering uit te
oefenen. Er kan enkel gevraagd worden om de strafwet toe te passen en
de misdrijfpleger te veroordelen, maar niet hoe de straf er moet uitzien of
hoe die moet worden uitgevoerd.
Klachtmisdrijf: vroeger konden daders weggeraken met bepaalde daden
(laster, smaad etc.) als het slachtoffer geen officiële klacht indiende, nu is
dit bijna volledig verdwenen
→ Slachtoffers mogen wel deelnemen aan de procedure en mogen ook bv
privaatrechtelijk belang of vordering nastreven (herstel of vergoeding
bekomen voor schade)
Materieel en formeel strafrecht
Materieel strafrecht: betreft de eerste 4 componenten van de jurdische
definitie → rechtsregels die betrekking hebben op omschrijving van
strafbare gedragingen, daderschap, straffen en voorwaarden om straffen
op te leggen en uit te voeren
- De omschrijving van strafbare gedragingen
- Het daderschap
- De straffen
- De voorwaarden om straffen op te leggen en uit te voeren
Formeel strafrecht: gaat over de laatste component van de juridische
definitie van het strafrecht
→ bevat proceduregels over de toepassing van het materieel strafrecht (de
praktijk van het materiele recht → MOETEN WE NIET ECHT KENNEN DIT
JAAR
Strafuitvoeringsrecht: geheel aan rechtsregels die betrekking hebben op
voorwaarden, modaliteiten en procedures m.b.t. de uitvoering van de straf.
Nationaal en internationaal strafrecht
Nationaal strafrecht:
Strafrecht is nationaal recht, er is federaal strafrecht, maar ook:
1. Strafrecht van gemeenschappen
2. Strafrecht van provincies
3. Strafrecht van gewesten
Het kan dus op al deze manieren ingevoerd worden
Het is ook strafrecht dat afzonderlijk per land wordt georganiseerd.
Het federaal parlement heeft de bevoegdheid om via metten materieel
strafrecht toe te passen, maar met andere strafwetgevers.
Voorbeeld: provinciaal niveau: in West-Vlaanderen mag je niet grasmaaien
op zondagavond (dit is niet waar – wel een goed voorbeeld)
Internationaal strafrecht:
Een hybride rechtstak die naast nationaal strafrecht bestaat → het is een
rechtstak die zich op het raakvlak van internationaal recht (recht dat geldt
, tussen staten) en het strafrecht (recht dat geldt tussen de staat en
personen) situeert.
Nationaal materieel strafrecht met internationale achtergrond:
internationale organisaties (den haag, Europese unie etc.) stimuleren
staten om misdrijven en straffen op een homologe manier in hen
respectievelijke wetboeken op te nemen.
(Bv: drugswetten → harddrugs zijn in veel landen verboden door dat een
bepaalde instelling)
Internationale strafbaarstellingen:
Internationale strafrechtbanken hebben eigen regels over misdrijven
daders en straffen → er bestaan steeds meer internationale
strafrechtbanken die oordelen over deze zaken
→ dit zorgt ervoor dat er nu internationale regels komen i.p.v. enkel
nationale → internationaal strafhof van den haag → bevoegd op
internationaal niveau voor zaken als genocide, misdaden etc.
Rechtsmacht recht: heeft betrekking op de bevoegdheid van staten om het
toepassingsbereik van hun strafwet te regelen.
→ Internationaal recht legt staten soms op via verdagen bepaalde
gedragingen die buiten hun grondgebied zijn gebeurd toch onder hun
nationale strafwet te laten vallen. → Dit valt eigenlijk onder nationaal recht
→ want het is vooral nationaal strafrecht dat beslist in welke mate
strafwetten buiten het grondgebied worden toegepast
Algemeen strafrecht
Algemeenstrafrecht: het algemeen strafrecht is voor het grootse deel
terug te vinden in het boek 1 van het nieuw strafwetboek → bevat 7
hoofdstukken (strafwet, misdrijf, dader van het misdrijf, straffen,
burgerrechtelijke bepalingen en beveiligingsmaatregelen, tenietgaan en
verjaring van straffen en van burgerlijke veroordelingen en diverse
bepalingen)
Dit boek wordt wel nog aangevuld met een aantal complementaire wetten:
dit zijn wetten die niet in boek 1 zijn opgenomen en na 1867 tot stand zijn
gekomen en dingen aanvullen uit het boek → bv: interneringmaatregel
Formeel internationaal strafrecht: de procedureregels voor de behandeling
van internationale misdrijven voor internationale hoven en rechtbanken
alsook de internationale rechtshulp in strafzaken. Dat laatste is het geheel
aan afspraken die tussen staten worden gemaakt om de vaststelling,
opsporing, berechting en uitvoering in strafzaken met een internationale
component te vergemakkelijken.
Bijzonder strafrecht
Bijzonder strafrecht: omvat het geheel aan regels waarin specifieke
gedragingen strafbaar gesteld worden en vermeld wordt welk straffen
daarop van toepassing zijn 🡪 gezien worden als een lijst met
omschrijvingen van strafbare daden en toepasselijke straffen
Hoofdstuk 1: Juridische situering
Een begripsomschrijving
Strafrecht: Geheel van rechtsregels over misdrijf dader en straf
Of: het geheel aan rechtsregels dat bepaalt:
1. Onder welke voorwaarden een bepaalde actie een misdrijf is (wanneer
is het een misdrijf?)
2. Wie dader is van een misdrijf en de strafrechtelijke verantwoordelijkheid
draagt
3. Welke straffen bestaan en welke toegepast kunnen worden op
misdrijven (welke soort straffen (doodstraf, geldstraf etc.)
4. Onder welke voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd
& uitgevoerd (welke straf op welk misdrijf)
5. Hoe bevoegde instanties (overheidsorganen) oordelen over misdrijf,
dader en straf (hoe doen overheidsorganen het straffen en welke mogen
het)
Misdrijf & straf hangen dicht bij elkaar in het strafrecht:
Misdrijf: een gedraging die afwijkt van de norm en voldoende ernstig
gevonden wordt om een reactie in de vorm van straf toe te dienen
Straf: een vorm van leed die toegebracht wordt aan een dader van een
misdrijf als een sanctie
MAAR:
Beveiligingsmaatregel: een bepaalde maatregel (BV. Internering) die wordt
toepast op een persoon als ze geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid
kunnen dragen door bv
geestenstoornis, minderjarigheid etc. maar wel een ernstig genoeg
feit hebben gepleegd → geen straf, valt wel binnen het strafrecht
Niet alles dat niet mag moet per se met een straf worden op gereageerd →
wie een fout maakt en daardoor iemand anders schade toebrengt stelt niet
noodzakelijk strafbaar gedrag
→ dit kan dan worden opgelost met een niet strafrechtelijke verplichting
(schadevergoeding) → wie dus regels overtreedt pleegt niet noodzakelijk
een misdrijf wat
Wat dus wel een misdrijf is verschild in:
Tijd: in 1900 was homo zijn een misdrijf, nu niet meer
Ruimte: in Iran is homo zijn nog altijd een misdrijf, hier niet
,Strafrecht is dus op twee manieren bezig met misdrijven:
1. Onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven kunnen zijn en wat
de noodzakelijke bestandsdelen zijn voor een misdrijf
2. Maar ook welke gedragingen misdrijven zijn
Strafrecht is ook op twee manieren bezig met straf:
1. Welke straffen bestaan en welke voorwaarden mogen straffen
opgelegd worden aan daders
2. Welke specifieke straffen een aan een misdrijf worden opgelegd
en uitgevoerd
Dader: Iemand die strafrechtelijk verantwoordelijk is voor een misdrijf. Dit
kan een:
1. Natuurlijk rechtspersoon zijn (een fysiek persoon)
2. Rechtspersoon zijn (een bedrijf zoals Apple, Microsoft, etc.)
Procedureregels: De formele regels over hoe bevoegde instanties over
misdrijf, straf en dader oordelen
Strafrecht als publiek recht
Eerst verschil tussen publiek recht en privaatrecht
1. Publiekrecht: recht dat zich bezighoudt met de relatie tussen
staat, overheid en burger (grondwet, strafrecht etc.)
2. Privaatrecht: houdt zich bezig met het recht tussen personen (bv.
Contractenrecht, huurrecht etc.)
• Strafrecht is publiek recht → als iemand dus een misdrijf pleegt
brengt dit een verticale rechtsverhouding tot stand tussen de dader
en de staat
• Doordat strafrecht publiek recht is zijn strafwetten van de
openbare orde → over strafwetten kunnen geen afspraken worden
gemaakt waardoor de inhoud van die wetten zou worden aangepast
Het recht om te straffen is dus totaal voorbehouden aan organen van de
staat → betekent dus ook dat burgers geen bevoegdheden hebben om te
bepalen of een bepaalde gedraging een straf verdient of niet
Scenario voor duidelijkheid:
Logan vraagt aan Sienna anders om hem in elkaar te slaan → dit wordt
gedaan en Logan dient geen klacht in tegen haar → toch is Sienna nog
altijd een dader van een misdrijf aangezien Logan (of welk persoon dan
ook) niet kan beslissen of een actie een misdrijf is
Slachtoffers: slachtoffers hebben geen recht om strafvordering uit te
oefenen en mee te beslissen over straf en zijn dus niet nodig om te
straffen want er zijn geen klachtmisdrijven meer. Het slachtoffer kan
deelnemen aan de strafprocedure en deze in bepaalde gevallen zelf
opstarten via een klacht met stelling burgerlijke partij bij de
,onderzoeksrechter of een rechtstreekse dagvaarding voor de
vonnisrechten.
Het slachtoffer heeft echter niet het recht om strafvordering uit te
oefenen. Er kan enkel gevraagd worden om de strafwet toe te passen en
de misdrijfpleger te veroordelen, maar niet hoe de straf er moet uitzien of
hoe die moet worden uitgevoerd.
Klachtmisdrijf: vroeger konden daders weggeraken met bepaalde daden
(laster, smaad etc.) als het slachtoffer geen officiële klacht indiende, nu is
dit bijna volledig verdwenen
→ Slachtoffers mogen wel deelnemen aan de procedure en mogen ook bv
privaatrechtelijk belang of vordering nastreven (herstel of vergoeding
bekomen voor schade)
Materieel en formeel strafrecht
Materieel strafrecht: betreft de eerste 4 componenten van de jurdische
definitie → rechtsregels die betrekking hebben op omschrijving van
strafbare gedragingen, daderschap, straffen en voorwaarden om straffen
op te leggen en uit te voeren
- De omschrijving van strafbare gedragingen
- Het daderschap
- De straffen
- De voorwaarden om straffen op te leggen en uit te voeren
Formeel strafrecht: gaat over de laatste component van de juridische
definitie van het strafrecht
→ bevat proceduregels over de toepassing van het materieel strafrecht (de
praktijk van het materiele recht → MOETEN WE NIET ECHT KENNEN DIT
JAAR
Strafuitvoeringsrecht: geheel aan rechtsregels die betrekking hebben op
voorwaarden, modaliteiten en procedures m.b.t. de uitvoering van de straf.
Nationaal en internationaal strafrecht
Nationaal strafrecht:
Strafrecht is nationaal recht, er is federaal strafrecht, maar ook:
1. Strafrecht van gemeenschappen
2. Strafrecht van provincies
3. Strafrecht van gewesten
Het kan dus op al deze manieren ingevoerd worden
Het is ook strafrecht dat afzonderlijk per land wordt georganiseerd.
Het federaal parlement heeft de bevoegdheid om via metten materieel
strafrecht toe te passen, maar met andere strafwetgevers.
Voorbeeld: provinciaal niveau: in West-Vlaanderen mag je niet grasmaaien
op zondagavond (dit is niet waar – wel een goed voorbeeld)
Internationaal strafrecht:
Een hybride rechtstak die naast nationaal strafrecht bestaat → het is een
rechtstak die zich op het raakvlak van internationaal recht (recht dat geldt
, tussen staten) en het strafrecht (recht dat geldt tussen de staat en
personen) situeert.
Nationaal materieel strafrecht met internationale achtergrond:
internationale organisaties (den haag, Europese unie etc.) stimuleren
staten om misdrijven en straffen op een homologe manier in hen
respectievelijke wetboeken op te nemen.
(Bv: drugswetten → harddrugs zijn in veel landen verboden door dat een
bepaalde instelling)
Internationale strafbaarstellingen:
Internationale strafrechtbanken hebben eigen regels over misdrijven
daders en straffen → er bestaan steeds meer internationale
strafrechtbanken die oordelen over deze zaken
→ dit zorgt ervoor dat er nu internationale regels komen i.p.v. enkel
nationale → internationaal strafhof van den haag → bevoegd op
internationaal niveau voor zaken als genocide, misdaden etc.
Rechtsmacht recht: heeft betrekking op de bevoegdheid van staten om het
toepassingsbereik van hun strafwet te regelen.
→ Internationaal recht legt staten soms op via verdagen bepaalde
gedragingen die buiten hun grondgebied zijn gebeurd toch onder hun
nationale strafwet te laten vallen. → Dit valt eigenlijk onder nationaal recht
→ want het is vooral nationaal strafrecht dat beslist in welke mate
strafwetten buiten het grondgebied worden toegepast
Algemeen strafrecht
Algemeenstrafrecht: het algemeen strafrecht is voor het grootse deel
terug te vinden in het boek 1 van het nieuw strafwetboek → bevat 7
hoofdstukken (strafwet, misdrijf, dader van het misdrijf, straffen,
burgerrechtelijke bepalingen en beveiligingsmaatregelen, tenietgaan en
verjaring van straffen en van burgerlijke veroordelingen en diverse
bepalingen)
Dit boek wordt wel nog aangevuld met een aantal complementaire wetten:
dit zijn wetten die niet in boek 1 zijn opgenomen en na 1867 tot stand zijn
gekomen en dingen aanvullen uit het boek → bv: interneringmaatregel
Formeel internationaal strafrecht: de procedureregels voor de behandeling
van internationale misdrijven voor internationale hoven en rechtbanken
alsook de internationale rechtshulp in strafzaken. Dat laatste is het geheel
aan afspraken die tussen staten worden gemaakt om de vaststelling,
opsporing, berechting en uitvoering in strafzaken met een internationale
component te vergemakkelijken.
Bijzonder strafrecht
Bijzonder strafrecht: omvat het geheel aan regels waarin specifieke
gedragingen strafbaar gesteld worden en vermeld wordt welk straffen
daarop van toepassing zijn 🡪 gezien worden als een lijst met
omschrijvingen van strafbare daden en toepasselijke straffen
