Thema 4: Inkomensongelijkheid, inkomensherverdeling en
armoede
Hoofdstuk 1: Inkomensongelijkheid
1. Inkomens van gezinnen
Gezinnen ontvangen inkomens als vergoeding voor het ter beschikking stellen van productiefactoren,
namelijk arbeid (loon), kapitaal (huur, rente, dividend), natuur (pacht) en ondernemerschap (winst).
Deze inkomens worden door de fiscus onderscheiden in onroerende (bijv. huur), roerende (bijv. rente,
dividend), beroepsinkomens (bijv. loon, winst zelfstandigen) en diverse inkomsten (bijv. sociale
uitkeringen).
2. Inkomensverdeling
De inkomensverdeling beschrijft hoe inkomens over de bevolking zijn verdeeld. Dit kan gebeuren via
indeling in inkomensklassen, bijvoorbeeld per €10.000 netto-inkomen. De personele inkomensverdeling
geeft de spreiding van inkomens weer, terwijl de categorale inkomensverdeling kijkt naar het aandeel van
elke inkomenscategorie in het nationaal inkomen.
, 3. Inkomensongelijkheid vaststellen
Er is sprake van inkomensongelijkheid als de inkomens niet gelijk verdeeld zijn.
Om de mate van ongelijkheid te meten, kan men inkomensklassen of decielen gebruiken (groepen van
telkens 10% van de bevolking, geordend van laag naar hoog inkomen). De ongelijkheid wordt vaak
duidelijk doordat de hoogste decielen een zeer groot aandeel van het totale inkomen bezitten, terwijl de
onderste weinig hebben.
Omdat de inkomensverdeling gebaseerd is op de belastingaangiftes, mag je ervan uitgaan dat de
inkomensongelijkheid nog groter is. Hier volgen enkele redenen.
– Mensen zonder inkomen of met een te klein inkomen moeten geen belastingaangifte doen.
– Roerende inkomsten waarop al roerende voorheffing werd ingehouden, moeten niet meer
aangegeven worden.
– Inkomens uit vakantiejobs van studenten moeten onder bepaalde voorwaarden niet aangegeven
worden.
– Belastingontwijking of ontduiking vertekent het beeld. Belastingontwijking is bedoeld om zo weinig
mogelijk belastingen te betalen zonder de wet te overtreden. Bij belastingontduiking wordt
fraude gepleegd en de wet overtreden
4. Grafische voorstelling van inkomensongelijkheid: Lorenz-curve
De Lorenz-curve toont grafisch de inkomensverdeling: op de x-as staat het cumulatief percentage van de
bevolking, op de y-as het cumulatief aandeel in het inkomen. De 45°-lijn stelt perfecte gelijkheid voor, de
Lorenz-curve zelf ligt daar meestal onder, wat ongelijkheid aantoont. Hoe verder de Lorenz-curve van de
bissectrice afwijkt, hoe groter de ongelijkheid.
armoede
Hoofdstuk 1: Inkomensongelijkheid
1. Inkomens van gezinnen
Gezinnen ontvangen inkomens als vergoeding voor het ter beschikking stellen van productiefactoren,
namelijk arbeid (loon), kapitaal (huur, rente, dividend), natuur (pacht) en ondernemerschap (winst).
Deze inkomens worden door de fiscus onderscheiden in onroerende (bijv. huur), roerende (bijv. rente,
dividend), beroepsinkomens (bijv. loon, winst zelfstandigen) en diverse inkomsten (bijv. sociale
uitkeringen).
2. Inkomensverdeling
De inkomensverdeling beschrijft hoe inkomens over de bevolking zijn verdeeld. Dit kan gebeuren via
indeling in inkomensklassen, bijvoorbeeld per €10.000 netto-inkomen. De personele inkomensverdeling
geeft de spreiding van inkomens weer, terwijl de categorale inkomensverdeling kijkt naar het aandeel van
elke inkomenscategorie in het nationaal inkomen.
, 3. Inkomensongelijkheid vaststellen
Er is sprake van inkomensongelijkheid als de inkomens niet gelijk verdeeld zijn.
Om de mate van ongelijkheid te meten, kan men inkomensklassen of decielen gebruiken (groepen van
telkens 10% van de bevolking, geordend van laag naar hoog inkomen). De ongelijkheid wordt vaak
duidelijk doordat de hoogste decielen een zeer groot aandeel van het totale inkomen bezitten, terwijl de
onderste weinig hebben.
Omdat de inkomensverdeling gebaseerd is op de belastingaangiftes, mag je ervan uitgaan dat de
inkomensongelijkheid nog groter is. Hier volgen enkele redenen.
– Mensen zonder inkomen of met een te klein inkomen moeten geen belastingaangifte doen.
– Roerende inkomsten waarop al roerende voorheffing werd ingehouden, moeten niet meer
aangegeven worden.
– Inkomens uit vakantiejobs van studenten moeten onder bepaalde voorwaarden niet aangegeven
worden.
– Belastingontwijking of ontduiking vertekent het beeld. Belastingontwijking is bedoeld om zo weinig
mogelijk belastingen te betalen zonder de wet te overtreden. Bij belastingontduiking wordt
fraude gepleegd en de wet overtreden
4. Grafische voorstelling van inkomensongelijkheid: Lorenz-curve
De Lorenz-curve toont grafisch de inkomensverdeling: op de x-as staat het cumulatief percentage van de
bevolking, op de y-as het cumulatief aandeel in het inkomen. De 45°-lijn stelt perfecte gelijkheid voor, de
Lorenz-curve zelf ligt daar meestal onder, wat ongelijkheid aantoont. Hoe verder de Lorenz-curve van de
bissectrice afwijkt, hoe groter de ongelijkheid.
