Hybride organisaties en de dagelijkse praktijk
•Je bent wellicht met trein, bus, tram gekomen(HTM,NS, EBS)
•Je bevindt je in De Haagse Hogeschool(Hogescholen en Universiteiten)
•Je wordt naar het ziekenhuis gebracht(Ziekenhuizen, zorginstellingen)
•Gelukkig herstel je snel en je gaat via Schiphol vier weken naar de Bahamas!(Schiphol)
Belang van hybride organisaties
•Bepalen ons leven in belangrijke mate
•Zijn niet helemaal publiek (overheid) maar ook niet helemaal privaat (markt)
•Hebben kenmerken van zowel publiek als privaat
•30 procent van de beroepsbevolking in Nederland werkt in deze sector: ook veel bedrijfskundigen.
Denk aan logistieke processen in het OV, Schiphol, Haven Rotterdam, maar ook ziekenhuizen .
Wat is openbaar bestuur en wat is markt?
•Gemeente Den Haag is openbaar bestuur (publiek)
•Domino pizza is markt (privaat)
•Een garage is privaat…..
•Tenzij deze garage een APK-keuring uitvoert(Publiek)
Wat is openbaar bestuur?
•Wat is openbaar bestuur? (definitie)
−Het begrip bestuur kan drie betekenissen hebben:
1) De activiteit van besturen
2) Een specifieke groep van personen die samen besturen (bijvoorbeeld een
verenigingsbestuur)
3) Geheel van personen, instellingen, organisaties, activiteiten en procedures van besturing
in de brede zin.
•Het openbaar bestuur kent een beperkte en een ruime opvatting / omschrijving:
−Overheid – politieke instituties en ambtelijk apparaat (beperkte opvatting)
−Overheid en maatschappelijk middenveld / organisaties met een publieke taak (ruimte
opvatting)
,Een belangrijke vraag is natuurlijk wat is dan goed openbaar bestuur / good governance?
Besturen volgens de huidige normen en waarden, het integriteitsbeginsel
De staat, het maatschappelijk
middenveld, de markt
•Een klassieke onderverdeling van organisaties en rechtsvormen is, de staat het maatschappelijk
middenveld en de markt. In deze categorieën vallen de volgende organisaties: (zie tabel 1.1, p.
21)
•De staat: Politiek (Europees Parlement, Tweede Kamer, Provincies etc), Ambtelijk apparaat
(organisaties en functionarissen, ministeries Dienst stedelijke ontwikkelingen) Z.B.O (Haven van
Rotterdam, C.B.S. Onderzoeksraad voor Veiligheid)
•Middenveld: Private organisaties met deels publieke taken (Hogescholen, ziekenhuizen,
Woningcorporaties), private organisaties zonder winstoogmerk (Vakbonden, Greenpeace,, Rode
kruis)
•De Markt: Private sector, alle organisaties met een privaatrechtelijke grondslag, het bedrijfsleven
plus maatschappelijk middenveld, en of Bedrijfsleven Particuliere organisaties met winstoogmerk
(Shell, Google, Philips)
•De grenzen tussen deze categorieën zijn niet altijd even scherp in de werkelijkheid, en organisaties
kunnen van de ene categorie naar de andere verschuiven.
De staat, een wereld van organisaties
•De staat, de overheid bestaat niet alleen uit de eerste en tweede kamer en de regering, er
zijn heel veel organisaties betrokken bij het openbaar bestuur.
•De organisaties van het openbaar bestuur kan je op een beperkte en ruime wijze
classificeren.
•In de ruime zin zijn niet alle bestuurders meer verantwoordelijkheid schuldig via het
democratische proces.
De staat, het huis van Thorbecke
•Een andere wijze om naar de staat te kijken, is op basis van het model van de Grondwet,
die in 1848 door J.R. Thorbecke is geschreven.
,•De Nederlandse staatsvorm is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, het primaat ligt bij de
landelijke overheid maar er zijn taken en verantwoordelijkheden decentraal belegd bij
gemeentes en provincies.
•Het huis van Thorbecke, het model van drie bestuurslagen is door de ontwikkeling van de
E.U. uitgebreid naar vier lagen.
Maatschappelijk middenveld
•Het maatschappelijk middenveld bestaat uit organisaties (met een private grondslag, d.w.z.
ze vallen onder het publiekelijk recht) zonder winstoogmerk, die een publieke taak
uitvoeren en of sociale doelstellingen hebben.
(Ziekenhuizen, Universiteiten, openbare scholen, Greenpeace, Vakbonden, Thuiszorg
etc...)
•Deze organisaties leveren producten en diensten waar een sociale en maatschappelijke
vraag en behoefte naar is, maar waar op de ‘gewone’ markt wellicht geen koopkrachtige
vraag naar is maar wel Publieke waarde heeft.
•In verschillende landen zijn de rollen en taken van organisaties verschillend ontwikkeld /
verdeeld, daarom spreekt Barry Bozeman over de mate van ‘publiekheid’ van organisatie
– de organisaties bevinden zich op een spectrum op basis van de volgende dimensies:
•1) dimensie van eigenaarschap
•2) dimensie van bekostiging (bijv. subsidies aan commerciële bedrijven)
•3) dimensie van publieke controle
, •Een interessant voorbeeld hiervan is de taak van zorgplicht bij financiële instellingen zoals
banken, verzekeraars, hypotheekverstrekkers etc.. Hoe combineer je een publieke taak
met een financiële winstdoelstelling, wat zijn de consequenties van dit spanningsveld?
De markt
De markt betreft alle private organisaties met (bedrijfsleven) en zonder winstoogmerk
(maatschappelijk middenveld).
De markt laat zich kenmerken door:
•Op de markt worden producten en diensten geleverd, die bij een koopkrachtige vraag
voorzien in een (maatschappelijke) behoefte, waarbij het voor de bedrijven het economische
mogelijk is om winst te maken.
•De markt functioneert binnen door de overheid (nationaal en Europees) gestelde
spelregels, wetten en procedures waarvoor er verschillende instanties zijn zoals
autoriteit financiële markten die hierop toezien.
•Soms wordt de markt door de overheid gebruikt om in maatschappelijke behoeftes te
voorzien, door het bij elkaar brengen vraag en aanbod en producten en diensten die
hierin kunnen voorzien.
Publiek, privaat en hybride organisaties
•De doelstelling van een organisatie (organisatie; samenwerken om een gemeenschappelijk doel te
realiseren) verschilt per domein en rechtsvorm
•Publieke organisatie: het uitvoeren en of handhaven van een publieke taak op basis van wetgeving,
beleid en vaste procedures gefinancierd door gemeenschappelijke financiële middelen
(overheidsgelden).
•Private organisatie: het produceren van goederen/producten en diensten om te voorzien in een
economische vraag met als einddoel om winst te maken voor de organisatie.
•Hybride organisatie: het uitvoeren van een publieke taak of sociale doelstellingen, zonder
winstoogmerk (door het leveren van producten en diensten) waarbij die financiering een mix kan
betreffen van overheidsgelden en inkomsten door verkoop van economische goederen.
De verzorgingsstaat – nationalisering en
privatisering van organisaties
•Je bent wellicht met trein, bus, tram gekomen(HTM,NS, EBS)
•Je bevindt je in De Haagse Hogeschool(Hogescholen en Universiteiten)
•Je wordt naar het ziekenhuis gebracht(Ziekenhuizen, zorginstellingen)
•Gelukkig herstel je snel en je gaat via Schiphol vier weken naar de Bahamas!(Schiphol)
Belang van hybride organisaties
•Bepalen ons leven in belangrijke mate
•Zijn niet helemaal publiek (overheid) maar ook niet helemaal privaat (markt)
•Hebben kenmerken van zowel publiek als privaat
•30 procent van de beroepsbevolking in Nederland werkt in deze sector: ook veel bedrijfskundigen.
Denk aan logistieke processen in het OV, Schiphol, Haven Rotterdam, maar ook ziekenhuizen .
Wat is openbaar bestuur en wat is markt?
•Gemeente Den Haag is openbaar bestuur (publiek)
•Domino pizza is markt (privaat)
•Een garage is privaat…..
•Tenzij deze garage een APK-keuring uitvoert(Publiek)
Wat is openbaar bestuur?
•Wat is openbaar bestuur? (definitie)
−Het begrip bestuur kan drie betekenissen hebben:
1) De activiteit van besturen
2) Een specifieke groep van personen die samen besturen (bijvoorbeeld een
verenigingsbestuur)
3) Geheel van personen, instellingen, organisaties, activiteiten en procedures van besturing
in de brede zin.
•Het openbaar bestuur kent een beperkte en een ruime opvatting / omschrijving:
−Overheid – politieke instituties en ambtelijk apparaat (beperkte opvatting)
−Overheid en maatschappelijk middenveld / organisaties met een publieke taak (ruimte
opvatting)
,Een belangrijke vraag is natuurlijk wat is dan goed openbaar bestuur / good governance?
Besturen volgens de huidige normen en waarden, het integriteitsbeginsel
De staat, het maatschappelijk
middenveld, de markt
•Een klassieke onderverdeling van organisaties en rechtsvormen is, de staat het maatschappelijk
middenveld en de markt. In deze categorieën vallen de volgende organisaties: (zie tabel 1.1, p.
21)
•De staat: Politiek (Europees Parlement, Tweede Kamer, Provincies etc), Ambtelijk apparaat
(organisaties en functionarissen, ministeries Dienst stedelijke ontwikkelingen) Z.B.O (Haven van
Rotterdam, C.B.S. Onderzoeksraad voor Veiligheid)
•Middenveld: Private organisaties met deels publieke taken (Hogescholen, ziekenhuizen,
Woningcorporaties), private organisaties zonder winstoogmerk (Vakbonden, Greenpeace,, Rode
kruis)
•De Markt: Private sector, alle organisaties met een privaatrechtelijke grondslag, het bedrijfsleven
plus maatschappelijk middenveld, en of Bedrijfsleven Particuliere organisaties met winstoogmerk
(Shell, Google, Philips)
•De grenzen tussen deze categorieën zijn niet altijd even scherp in de werkelijkheid, en organisaties
kunnen van de ene categorie naar de andere verschuiven.
De staat, een wereld van organisaties
•De staat, de overheid bestaat niet alleen uit de eerste en tweede kamer en de regering, er
zijn heel veel organisaties betrokken bij het openbaar bestuur.
•De organisaties van het openbaar bestuur kan je op een beperkte en ruime wijze
classificeren.
•In de ruime zin zijn niet alle bestuurders meer verantwoordelijkheid schuldig via het
democratische proces.
De staat, het huis van Thorbecke
•Een andere wijze om naar de staat te kijken, is op basis van het model van de Grondwet,
die in 1848 door J.R. Thorbecke is geschreven.
,•De Nederlandse staatsvorm is een gedecentraliseerde eenheidsstaat, het primaat ligt bij de
landelijke overheid maar er zijn taken en verantwoordelijkheden decentraal belegd bij
gemeentes en provincies.
•Het huis van Thorbecke, het model van drie bestuurslagen is door de ontwikkeling van de
E.U. uitgebreid naar vier lagen.
Maatschappelijk middenveld
•Het maatschappelijk middenveld bestaat uit organisaties (met een private grondslag, d.w.z.
ze vallen onder het publiekelijk recht) zonder winstoogmerk, die een publieke taak
uitvoeren en of sociale doelstellingen hebben.
(Ziekenhuizen, Universiteiten, openbare scholen, Greenpeace, Vakbonden, Thuiszorg
etc...)
•Deze organisaties leveren producten en diensten waar een sociale en maatschappelijke
vraag en behoefte naar is, maar waar op de ‘gewone’ markt wellicht geen koopkrachtige
vraag naar is maar wel Publieke waarde heeft.
•In verschillende landen zijn de rollen en taken van organisaties verschillend ontwikkeld /
verdeeld, daarom spreekt Barry Bozeman over de mate van ‘publiekheid’ van organisatie
– de organisaties bevinden zich op een spectrum op basis van de volgende dimensies:
•1) dimensie van eigenaarschap
•2) dimensie van bekostiging (bijv. subsidies aan commerciële bedrijven)
•3) dimensie van publieke controle
, •Een interessant voorbeeld hiervan is de taak van zorgplicht bij financiële instellingen zoals
banken, verzekeraars, hypotheekverstrekkers etc.. Hoe combineer je een publieke taak
met een financiële winstdoelstelling, wat zijn de consequenties van dit spanningsveld?
De markt
De markt betreft alle private organisaties met (bedrijfsleven) en zonder winstoogmerk
(maatschappelijk middenveld).
De markt laat zich kenmerken door:
•Op de markt worden producten en diensten geleverd, die bij een koopkrachtige vraag
voorzien in een (maatschappelijke) behoefte, waarbij het voor de bedrijven het economische
mogelijk is om winst te maken.
•De markt functioneert binnen door de overheid (nationaal en Europees) gestelde
spelregels, wetten en procedures waarvoor er verschillende instanties zijn zoals
autoriteit financiële markten die hierop toezien.
•Soms wordt de markt door de overheid gebruikt om in maatschappelijke behoeftes te
voorzien, door het bij elkaar brengen vraag en aanbod en producten en diensten die
hierin kunnen voorzien.
Publiek, privaat en hybride organisaties
•De doelstelling van een organisatie (organisatie; samenwerken om een gemeenschappelijk doel te
realiseren) verschilt per domein en rechtsvorm
•Publieke organisatie: het uitvoeren en of handhaven van een publieke taak op basis van wetgeving,
beleid en vaste procedures gefinancierd door gemeenschappelijke financiële middelen
(overheidsgelden).
•Private organisatie: het produceren van goederen/producten en diensten om te voorzien in een
economische vraag met als einddoel om winst te maken voor de organisatie.
•Hybride organisatie: het uitvoeren van een publieke taak of sociale doelstellingen, zonder
winstoogmerk (door het leveren van producten en diensten) waarbij die financiering een mix kan
betreffen van overheidsgelden en inkomsten door verkoop van economische goederen.
De verzorgingsstaat – nationalisering en
privatisering van organisaties
