Nieuwe tijd
Hoofdstuk 1: De genese van het moderne Europa
- De soevereiniteit van elk
grondgebied is gegarandeerd door een onderlinge verstandhouding
- Het uitgangspunt is een dynastiek feodaal principe
o Dynastieke families voeren soevereiniteit uit over een bepaald
grondgebied (uitzondering van de Zwitserse boeren)
- Adellijke families regeren
- Frankrijk als belangrijkste land in West-Europa
Situatie aan het einde van de
nieuwe tijd
- Gigantische concentratie van
macht
o Groot vorstendom van
Moskou
o Rusland van omstreeks
1800
o Een Oostenrijkse monarchie -> Habsburgerlijke monarchie
o Franse koninkrijk integreert verder
Einde van de15e eeuw waren er al veel adellijke heren
onderworpen aan gecentraliseerde Franse monarchie
De soevereiniteit wordt belichaamd door 1 kennelijke
familie
1
, o Turks-Ottomaanse rijk: volledige beheersing Zwarte Zee
Doorvoerhaven
Islamitische staat
o Andere belangrijke kleinere staten:
Pruisen
In volle opmars loop van de 18e eeuw
Noordelijke kleine Duitse staten worden
samengevoegd aan de Baltische Zee
Territoria proberen samenbrengen vnl
protestante gebieden
Portugal en Spanje
Eerste helft NT grootmacht geweest
Blijven lang heel groot
STAATSVORMING
- Politieke geschiedenis van vroegmodern Europa staat in teken van
staatkundige ontwikkelingen
o Afname van aantal Europese staten
o Schaalvergroting van staten – verlies van autonomie andere
staten
- Eerste instantie in de grote Europese staten, later in het oosten
o Engeland
o Rusland
o Frankrijk
o Spanje
o Pruisen
VOORBEELD: SNELLE TERRITORIALE EXPANSIE VAN FRANKRIJK
Versnipperd territorium na de 100-jarige oorlog tegen Engeland met paar
onafhankelijke heersers.
- Vorst: diegene die het grondgebied van het koninkrijk beheerd
- Adel: grond gekregen van vorst als beloning van de campagnes
- Centralisatie
- Bourgondië beschouwde zichzelf als rechtmatige opvolgers van de
Franse troon
o Richten eigen staat op om de Franse troon te claimen
1477-1532
- Snelle integratie van onafhankelijke gebieden door huwelijk, erfenis,
dwang en verovering
- Franse dynastie probeert de territoria in te schakelen
2
, - 1532: Onder gezag van kroongebied gebracht
1552-1798
- Begin 16e eeuw: Frankrijk een van de belangrijkste staten in Europa
o Homogeen territoria
o Economische en politieke voordelen
- Proberen nog territoria aan te hechten
o Afwisselend succes tot 19e -20e eeuw
- Lodewijk XIV: deel Habsburg gebied
o Oorlog voorafgegaan door juridische acties om te bepalen welk
gebied vorsten kunnen innemen
VOORBEELD: NIET RECHTLIJNIGE STAATSVORMING VAN POLEN
- Polen-Litouwen: was gedeeld tussen Rusland, Oostenrijk en Rusland
o Verschillende Poolse delingen waarin omringde staten gebied
innemen
- 1772: eerste Poolse deling
o Pruisen slokt een heel stuk op
o Rusland neemt ook een stukje in
- 1793: tweede Poolse deling
o Verdere inname van Pruisen
- 1795: derde Poolse deling
o Polen helemaal verdwenen en ingenomen
GESTALTEN VAN DE STAAT
- Dynastieke staten ipv natiestaat van 19e eeuw
o Belangen van de dynastie zijn belangen van de staat
o Dynastie is erg stabiel
- Dynastiek: bij troonafstand of overlijden zetelende monarch gaan
rechten en titels over op de erfgenaam
o Geen scheiding der machten
- Conglomeraat: dynastieke staten zijn samengestelde staten
(composite state)
o Meerdere territoria onder soevereiniteit van 1 heerser
3
, o Personele unie= persoon van vorst houdt conglomeraat
samen, gebieden hebben onderling niets met elkaar te maken
maar erkennen wel zelfde vorst
Regionale gebieden georganiseerd door eigen wetten
Vorst macht over overkoepelende beslissingen
- Twee types samengestelde staten
1) Aaneengesloten territorium
2) Versnipperd territorium
VOORBEELD: AANEENGESLOTEN TERRITORIUM VAN HET VERNIGD
KONINKRIJK
1541: personele unie Engeland-Ierland na verovering door Hendrik VIII
1603: personele unie Engeland-Ierland-Schotland onder Jacob I
1689-1702: personele unie Engeland-Schotland-Ierland en Nederland
onder Willem III
1707: personele unie Engeland-Schotland omgevormd tot VK van Groot-
Brittannië
1714-1837: personele unie tussen Keurvorstendom Hannover en Groot-
Brittannië-Ierland
- 1719: hertogdom Bremen-Verden bij Hannover gevoegd
VOORBEELD: VERSNIPPERD TERRITORIUM VAN KAREL V
Oostenrijkse erflanden, HRR, Spanje, Nederlanden en Italië
- Verschillende titels in elk gebied
o Keizer in HRR: geen politieke macht
o Hertog Oostenrijk: effectieve macht
o Vorst van Spaanse gebieden
Iberische unie (1580-1640)
- Spanje, Portugal en kolonies
- Polycentrisch: meerdere centra die bijdragen aan staatsvorming
Andere staatsvormen
- Electieve vorstendommen: HRR, Hongarije
- Geestelijke vorstendommen: Pauselijke staten, Prinsdom Luik
- Stadstaten en republieken: Venetië, Nederlandse Republiek
4
Hoofdstuk 1: De genese van het moderne Europa
- De soevereiniteit van elk
grondgebied is gegarandeerd door een onderlinge verstandhouding
- Het uitgangspunt is een dynastiek feodaal principe
o Dynastieke families voeren soevereiniteit uit over een bepaald
grondgebied (uitzondering van de Zwitserse boeren)
- Adellijke families regeren
- Frankrijk als belangrijkste land in West-Europa
Situatie aan het einde van de
nieuwe tijd
- Gigantische concentratie van
macht
o Groot vorstendom van
Moskou
o Rusland van omstreeks
1800
o Een Oostenrijkse monarchie -> Habsburgerlijke monarchie
o Franse koninkrijk integreert verder
Einde van de15e eeuw waren er al veel adellijke heren
onderworpen aan gecentraliseerde Franse monarchie
De soevereiniteit wordt belichaamd door 1 kennelijke
familie
1
, o Turks-Ottomaanse rijk: volledige beheersing Zwarte Zee
Doorvoerhaven
Islamitische staat
o Andere belangrijke kleinere staten:
Pruisen
In volle opmars loop van de 18e eeuw
Noordelijke kleine Duitse staten worden
samengevoegd aan de Baltische Zee
Territoria proberen samenbrengen vnl
protestante gebieden
Portugal en Spanje
Eerste helft NT grootmacht geweest
Blijven lang heel groot
STAATSVORMING
- Politieke geschiedenis van vroegmodern Europa staat in teken van
staatkundige ontwikkelingen
o Afname van aantal Europese staten
o Schaalvergroting van staten – verlies van autonomie andere
staten
- Eerste instantie in de grote Europese staten, later in het oosten
o Engeland
o Rusland
o Frankrijk
o Spanje
o Pruisen
VOORBEELD: SNELLE TERRITORIALE EXPANSIE VAN FRANKRIJK
Versnipperd territorium na de 100-jarige oorlog tegen Engeland met paar
onafhankelijke heersers.
- Vorst: diegene die het grondgebied van het koninkrijk beheerd
- Adel: grond gekregen van vorst als beloning van de campagnes
- Centralisatie
- Bourgondië beschouwde zichzelf als rechtmatige opvolgers van de
Franse troon
o Richten eigen staat op om de Franse troon te claimen
1477-1532
- Snelle integratie van onafhankelijke gebieden door huwelijk, erfenis,
dwang en verovering
- Franse dynastie probeert de territoria in te schakelen
2
, - 1532: Onder gezag van kroongebied gebracht
1552-1798
- Begin 16e eeuw: Frankrijk een van de belangrijkste staten in Europa
o Homogeen territoria
o Economische en politieke voordelen
- Proberen nog territoria aan te hechten
o Afwisselend succes tot 19e -20e eeuw
- Lodewijk XIV: deel Habsburg gebied
o Oorlog voorafgegaan door juridische acties om te bepalen welk
gebied vorsten kunnen innemen
VOORBEELD: NIET RECHTLIJNIGE STAATSVORMING VAN POLEN
- Polen-Litouwen: was gedeeld tussen Rusland, Oostenrijk en Rusland
o Verschillende Poolse delingen waarin omringde staten gebied
innemen
- 1772: eerste Poolse deling
o Pruisen slokt een heel stuk op
o Rusland neemt ook een stukje in
- 1793: tweede Poolse deling
o Verdere inname van Pruisen
- 1795: derde Poolse deling
o Polen helemaal verdwenen en ingenomen
GESTALTEN VAN DE STAAT
- Dynastieke staten ipv natiestaat van 19e eeuw
o Belangen van de dynastie zijn belangen van de staat
o Dynastie is erg stabiel
- Dynastiek: bij troonafstand of overlijden zetelende monarch gaan
rechten en titels over op de erfgenaam
o Geen scheiding der machten
- Conglomeraat: dynastieke staten zijn samengestelde staten
(composite state)
o Meerdere territoria onder soevereiniteit van 1 heerser
3
, o Personele unie= persoon van vorst houdt conglomeraat
samen, gebieden hebben onderling niets met elkaar te maken
maar erkennen wel zelfde vorst
Regionale gebieden georganiseerd door eigen wetten
Vorst macht over overkoepelende beslissingen
- Twee types samengestelde staten
1) Aaneengesloten territorium
2) Versnipperd territorium
VOORBEELD: AANEENGESLOTEN TERRITORIUM VAN HET VERNIGD
KONINKRIJK
1541: personele unie Engeland-Ierland na verovering door Hendrik VIII
1603: personele unie Engeland-Ierland-Schotland onder Jacob I
1689-1702: personele unie Engeland-Schotland-Ierland en Nederland
onder Willem III
1707: personele unie Engeland-Schotland omgevormd tot VK van Groot-
Brittannië
1714-1837: personele unie tussen Keurvorstendom Hannover en Groot-
Brittannië-Ierland
- 1719: hertogdom Bremen-Verden bij Hannover gevoegd
VOORBEELD: VERSNIPPERD TERRITORIUM VAN KAREL V
Oostenrijkse erflanden, HRR, Spanje, Nederlanden en Italië
- Verschillende titels in elk gebied
o Keizer in HRR: geen politieke macht
o Hertog Oostenrijk: effectieve macht
o Vorst van Spaanse gebieden
Iberische unie (1580-1640)
- Spanje, Portugal en kolonies
- Polycentrisch: meerdere centra die bijdragen aan staatsvorming
Andere staatsvormen
- Electieve vorstendommen: HRR, Hongarije
- Geestelijke vorstendommen: Pauselijke staten, Prinsdom Luik
- Stadstaten en republieken: Venetië, Nederlandse Republiek
4
