Normoverschrijdend-gedragsstoornis (CD)
A. Waarbij grondrechten van anderen, of belangrijk bij de leeftijd passende maatschappelijke
normen of regels worden geschonden, zoals blijkt uit de aanwezigheid van minstens 3
van de volgende 15 symptomen uit 1 van onderstaande 4 categorieën, in het
afgelopen jaar, met tenminste de laatste 6 maanden 1 symptoom aanwezig.
Agressie Pest, dreigt of intimideert vaak anderen
jegens mensen Begint vaak met vechten
en dieren Heeft een wapen gebruikt dat bij anderen ernstig letsel kan
veroorzaken
Heeft mensen/dieren mishandeld
Heeft in een directe confrontatie een slachtoffer bestolen
Heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen
Vernieling van Heeft opzettelijk brand gesticht met de bedoeling ernstige
eigendommen schade te veroorzaken
Heeft opzettelijk eigendommen van anderen vernield
Bedrog of Heeft ingebroken in een huis, gebouw of auto van iemand
diefstal anders
Liegt vaak om goederen of gunsten te verkrijgen of om
verplichtingen te ontlopen
Heeft zonder directe confrontatie met een slachtoffer
waardevolle zaken of geld gestolen
Ernstige Blijft vaak ondanks het verbod van ouders, ’s nachts van
overtredingen huis weg, beginnend voor leeftijd van 13
van regels Is minstens 2x weggelopen van huis waar hij woont met
ouders of andere ouderfiguren of ’s nachts weggebleven of
1x voor een lange periode zonder terug te keren
Spijbelt vaak van school, beginnend voor leeftijd van 13
B. De gedragsstoornis veroorzaakt klinisch significante beperkingen in het
functioneren op sociaal, school- of beroepsmatig gebied
C. In de betrokkene ouder is dan 18, wordt niet voldaan aan de criteria van de
antisociale gedragsstoornis Graden van ernst:
- Licht
bv. Liegen, spijbelen, zonder toestemming buiten blijven als het donker is…
- Matig
bv. Stelen zonder slachtoffer ermee te confronteren, vandalisme…
- Ernstig
bv. Gedwongen seks, fysieke wreedheid, beroven van slachtoffer…
Moment waarop de gedragsproblemen tot uiting komen in de ontwikkeling:
ontwikkeling in de kindertijd – ontwikkeling in de volwassenheid – ontwikkeling
ongespecificeerd
Met beperkte pro-sociale emoties
, Oppositionele-opstandige stoornis (ODD)
A. Een patroon bestaande uit boze/prikkelbare stemming, brutaal/uitdagend gedrag of
wraakzuchtigheid, dat minstens 6 maanden duurt, zoals blijkt uit 4 van de 8
symptomen uit 3 categorieën, en dat wordt vertoond tijdens interacties met minstens
1 persoon die geen broer of zus is.
Boze/ Verliest vaak zijn kalmte
prikkelbare Is vaak lichtgeraakt of snel geërgerd
stemming Is vaak boos en ontevreden
Ruziezoekend/ Maakt vaak ruzie met gezagsfiguren (bij kinderen met
uitdagend volwassenen)
gedrag Verzet zich vaak tegen of weigert te voldoen aan regels of
verzoeken van gezagsfiguren
Ergert anderen vaak opzettelijk
Geeft anderen vaak de schuld van zijn fouten of wangedrag
Wraakzucht Is in de afgelopen 6 maand minstens 2x hatelijk of
wraakzuchtig geweest
B. De verstoring in het gedrag gaat samen met lijdensdruk bij de betrokkene zelf of in zijn
onmiddellijke sociale omgeving of heeft een negatieve invloed op het sociale,
schoolse of beroepsmatige functioneren (bv klasgenoten, collega’s..).
C. Het gedrag treedt niet uitsluitend op in het beloop van een psychotische, depressieve of
bipolaire stemmingsstoornis of een stoornis in het gebruik van een middel. Ook wordt niet
voldaan aan de criteria voor een disruptieve stemmingsregulatiestoornis.
Graden van ernst:
- Licht
symptomen komen uit in 1 setting
bv. Op school, werk, in omgang leeftijdsgenoten…
- Matig
sommige symptomen zijn aanwezig in minstens 2 settings
- Ernstig
sommige of alle symptomen doen zich voor in 3 of meer settings
In de DSM-5 wordt rekening gehouden met de verschillende graden van ernst bij ODD en CD,
maar bij CD is er ook oog voor het moment waarop de gedragsproblemen tot uiting
komen in de ontwikkeling:
- Ontwikkeling in kindertijd
voor 10j minstens 1 symptoom
- Ontwikkeling in adolescentie
voor 10j zijn er geen symptomen
- Ontwikkeling ongespecificeerd
er wordt voldaan aan criteria, maar men weet niet wanneer begonnen
A. Waarbij grondrechten van anderen, of belangrijk bij de leeftijd passende maatschappelijke
normen of regels worden geschonden, zoals blijkt uit de aanwezigheid van minstens 3
van de volgende 15 symptomen uit 1 van onderstaande 4 categorieën, in het
afgelopen jaar, met tenminste de laatste 6 maanden 1 symptoom aanwezig.
Agressie Pest, dreigt of intimideert vaak anderen
jegens mensen Begint vaak met vechten
en dieren Heeft een wapen gebruikt dat bij anderen ernstig letsel kan
veroorzaken
Heeft mensen/dieren mishandeld
Heeft in een directe confrontatie een slachtoffer bestolen
Heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen
Vernieling van Heeft opzettelijk brand gesticht met de bedoeling ernstige
eigendommen schade te veroorzaken
Heeft opzettelijk eigendommen van anderen vernield
Bedrog of Heeft ingebroken in een huis, gebouw of auto van iemand
diefstal anders
Liegt vaak om goederen of gunsten te verkrijgen of om
verplichtingen te ontlopen
Heeft zonder directe confrontatie met een slachtoffer
waardevolle zaken of geld gestolen
Ernstige Blijft vaak ondanks het verbod van ouders, ’s nachts van
overtredingen huis weg, beginnend voor leeftijd van 13
van regels Is minstens 2x weggelopen van huis waar hij woont met
ouders of andere ouderfiguren of ’s nachts weggebleven of
1x voor een lange periode zonder terug te keren
Spijbelt vaak van school, beginnend voor leeftijd van 13
B. De gedragsstoornis veroorzaakt klinisch significante beperkingen in het
functioneren op sociaal, school- of beroepsmatig gebied
C. In de betrokkene ouder is dan 18, wordt niet voldaan aan de criteria van de
antisociale gedragsstoornis Graden van ernst:
- Licht
bv. Liegen, spijbelen, zonder toestemming buiten blijven als het donker is…
- Matig
bv. Stelen zonder slachtoffer ermee te confronteren, vandalisme…
- Ernstig
bv. Gedwongen seks, fysieke wreedheid, beroven van slachtoffer…
Moment waarop de gedragsproblemen tot uiting komen in de ontwikkeling:
ontwikkeling in de kindertijd – ontwikkeling in de volwassenheid – ontwikkeling
ongespecificeerd
Met beperkte pro-sociale emoties
, Oppositionele-opstandige stoornis (ODD)
A. Een patroon bestaande uit boze/prikkelbare stemming, brutaal/uitdagend gedrag of
wraakzuchtigheid, dat minstens 6 maanden duurt, zoals blijkt uit 4 van de 8
symptomen uit 3 categorieën, en dat wordt vertoond tijdens interacties met minstens
1 persoon die geen broer of zus is.
Boze/ Verliest vaak zijn kalmte
prikkelbare Is vaak lichtgeraakt of snel geërgerd
stemming Is vaak boos en ontevreden
Ruziezoekend/ Maakt vaak ruzie met gezagsfiguren (bij kinderen met
uitdagend volwassenen)
gedrag Verzet zich vaak tegen of weigert te voldoen aan regels of
verzoeken van gezagsfiguren
Ergert anderen vaak opzettelijk
Geeft anderen vaak de schuld van zijn fouten of wangedrag
Wraakzucht Is in de afgelopen 6 maand minstens 2x hatelijk of
wraakzuchtig geweest
B. De verstoring in het gedrag gaat samen met lijdensdruk bij de betrokkene zelf of in zijn
onmiddellijke sociale omgeving of heeft een negatieve invloed op het sociale,
schoolse of beroepsmatige functioneren (bv klasgenoten, collega’s..).
C. Het gedrag treedt niet uitsluitend op in het beloop van een psychotische, depressieve of
bipolaire stemmingsstoornis of een stoornis in het gebruik van een middel. Ook wordt niet
voldaan aan de criteria voor een disruptieve stemmingsregulatiestoornis.
Graden van ernst:
- Licht
symptomen komen uit in 1 setting
bv. Op school, werk, in omgang leeftijdsgenoten…
- Matig
sommige symptomen zijn aanwezig in minstens 2 settings
- Ernstig
sommige of alle symptomen doen zich voor in 3 of meer settings
In de DSM-5 wordt rekening gehouden met de verschillende graden van ernst bij ODD en CD,
maar bij CD is er ook oog voor het moment waarop de gedragsproblemen tot uiting
komen in de ontwikkeling:
- Ontwikkeling in kindertijd
voor 10j minstens 1 symptoom
- Ontwikkeling in adolescentie
voor 10j zijn er geen symptomen
- Ontwikkeling ongespecificeerd
er wordt voldaan aan criteria, maar men weet niet wanneer begonnen
