Samenvatting: psychologie
HOOFDSTUK 1: psychologie als wetenschap – DIVERSE STROMING
psychie = ziel
logos = rede
Psychologie = studie menselijk gedrag
Het kan zich niet beroepen op een eenheidstheorie. Er zijn verschillende stromingen:
psychoanalyse, behaviorisme, humanistische psychologie, systeemdenken, cognitieve
psychologie, evolutiepsychologie…
stromingen kunnen moeilijk met elkaar communiceren
(soms reactie op elkaar)
Wat?
Diverse stromingen van aanzet 19e eeuw tot nu.
in 1e helft vorige eeuw: 2 categorieën – psychodynamische vs. behaviorisme
einde vorige eeuw: 2 nieuwe stromingen
eeuwenwisseling: evidence-based therapieën
Citaten:
“Men are built, not born.... Give me the baby, and I'll make it climb and use its
hands in constructing buildings of stone or wood.... I'll make it a thief, a gunman or
a dope friend. The possibilities of shaping in any direction are almost endless.”
~ John B. Watson
Psychologische stroming = behaviorisme (gedrag)
Hond van Pavlov – klassieke/operante conditionering (angst, trauma…)
Debat in psychologie – nature nurture (overtuigd dat omgeving belangrijk is voor
wie we worden = nurture – straffen en belonen)
“The mind is like an iceberg, it floats with one-seventh of its bulk above water.”
~ Freud
grondige wetenschap maken van psychologie (seksualiteit – driften en
verlangens, theorieën vormen van onbewuste wie we worden heeft heel te
maken met seksualisme)
(eig niet zo wetenschappelijk, want theorieën gebaseerd op relatie met zijn
moeder)
Freud heeft bakens gezet voor klinische psychologie en de therapieën die we vdg
hebben
“Human nature is complex. Even if we do have inclinations toward violence, we
also have inclination to empathy, to cooperation, to self-control.”
~ Steven Pinker
Stroming = evolutiepsychologie
1
, Als mens zijn wij tot de meest verschrikkelijke dingen in staat, maar we kunnen ook
‘als het moet’ goed samen werken en empathisch zijn
Charles Darwin = grote inspirator (evolutie)
wat zijn de restanten van ons gedrag die nog zijn overgebleven van onze
grootouders (heel controversieel)
“We're blind to our blindness. We have very little idea of how little we know. We're
not designed to know how little we know.”
~ Daniel Kahneman
cognitieve psychologie (ons denken)
Wij zijn niet uitgerust om correct te denken/oordelen, we hebben veel blinde
vlekken, we oordelen veel.
Gedrag wordt gestuurd door facetten die wij niet onder controle houden
1. Kenmerken van de wetenschap
klinische psychologie = via bepaalde methodes achterhalen of een persoon
problemen heeft of niet
Psychologie is een wetenschap: je kunt het eens zijn of niet.
Domein
= onderwerp van een bepaalde wetenschap/discipline
psychologie: domein = mens (innerlijke psyche, gedragingen, interactie met
context)
De behavioristen bestudeerden het observeerbare gedrag.
De cognitieve psychologen probeerden de problemen te verklaren vanuit
hinderlijke denkpatronen die een mens teisteren.
communicatie
Voorbeeld:
Playboy – in tijden van economische crisis, werd het blotevrouwenblad bevolkt
door rondborstige vrouwen, terwijl als economie beter ging, borsten niet zo
groot werden afgebeeld (‘hoe groter de borsten, hoe dieper de crisis’)
Hypothesen en theorieën
= vragen stellen en verbanden zoeken (tussen de 2 variabelen) (is het causaal of
niet?...)
Theorie: opgebouwd uit getoetste stellingen en inzichten (voorkeur causale
verbanden die hiërarchisch zijn).
Hypothese: nog niet bewezen, het is een beginpunt voor een theorie.
deze 2 hangen samen met een bepaald gebied van de werkelijkheid, een
2
, gekozen wetenschappelijk domein
- Behaviorisme theorieën over klassieke en operante conditionering
- Communicatietheoretische richting systeemdenken: 5 axioma’s
- Evolutiepsychologie theorieën van Charles Darwin
- Psychoanalyse hersenspinsels van Freud
overvloed van theorieën ondermijnt de psychologie als ze als ambitie zou
hebben om een solide, eensluidende wetenschap te zijn & biedt ze voor elk
wat wils
Reductie
= werkelijkheid vereenvoudigen (wetenschap is altijd een reductie!)
Elke wetenschap is een vereenvoudiging van de werkelijkheid = reductionistisch.
isoleren van deelsystemen: bv. geluid bel, beweging orkaan, voedingspatroon
olifant…
psychologie: bv. het gehoorzamen van een kind aan de opdrachten van zijn
ouders, ruzie tussen 2 partners, angst om niet door examen te geraken…
het bewustzijn verklaren door het te vertalen naar fundamentele
deelfacetten
Edmund Husserl – boek ‘What’s it like to be a bat?’
- wetenschappelijk kan je vleermuis perfect bestuderen maar we zijn het zelf niet
dus we weten niet alles (wetenschap = reductie!)
- water: in wetenschap gwn H2O, maar vr mensen veel meer (psychologische
betekenis) (kan traumatische gebeurtenis zijn ofz)
Iedere psychologische theorie faalt sowieso!!!
Intersubjectieve overeenstemming
= iets is geldig of iets is waar voor een groep mensen onderling
(inter=tussen - intra=in jezelf, 1 persoon - relationeel=mensen)
voorbeeld:
diverse wereldgodsdiensten: allemaal overtuigd dat God bestaat, maar toch
verschillende groepen met verschillende overtuigingen (christenen geloven in
Jezus en de Bijbel, moslims geloven in Allah en de Koran…) OF ufo’s OF
verzinsels vak en leerkracht …
een grote groep mensen is het er intersubjectief over eens
3
, (wil niet zeggen dat het bestaat!)
Het is belangrijk welke regels je opstelt en nastreeft.
Wetenschap wordt ook beoordeeld op basis van deze regels.
Wetenschap streeft naar intersubjectieve overeenstemming tussen
diegenen die zich aan wetenschappelijke spelregels houden.
Formulering
= vakjargon (elke wetenschap beschikt over een eigen vaktaal/jargon)
Vakjargon psychologie wordt deze tijd niet altijd juist gebruikt, of veel te extreem
gebruikt uitgebreid termenarsenaal
bv. narcistisch zijn, autisme, IQ, oedipuscomplex, neurosen, conditionering…
voordeel hiervan: economische en efficiënte communicatie mogelijk
bv. Intelligentie
Voortgang
= evolutie (wetenschap die geen evolutie doormaakt, is dood)
1) Thomas Kuhn zegt dat de ontwikkeling en evolutie van een wetenschap niet
homogeen verloopt paradigma’s volgen elkaar op en zijn
tijdsgebonden.
paradigma = stelstel van met elkaar samenhangende wetenschappelijke visies,
theorieën, begrippenkaders en onderzoeksmethoden, het is een referentiekader
dat bepaalt welke de belangrijke vragen zijn en hoe oplossing hiervoor vinden
Inclusiegedachte
bv burgerschapsparadigma: iedereen in de samenleving mag deel uitmaken van
de maatschappij dus we kunnen voor een onderzoek geen mensen uit de
samenleving halen
2) Elke wetenschap evolueert door een cyclische voortgang, vertrekkend bij
waargenomen feiten. Daarna formuleren van hypothese en onderzoeksvragen.
bv. experiment objectief toetsen wetenschappelijke grondslag van
theorieën
Kritisch
= afvragen of het verzamelde feitenmateriaal niet geleurd is door subjectieve
vooronderstellingen en verwachtingen
onmogelijk om helemaal objectief te zijn
vgl intersubjectiviteit
Het oordeel van een panel wetenschappers
4
HOOFDSTUK 1: psychologie als wetenschap – DIVERSE STROMING
psychie = ziel
logos = rede
Psychologie = studie menselijk gedrag
Het kan zich niet beroepen op een eenheidstheorie. Er zijn verschillende stromingen:
psychoanalyse, behaviorisme, humanistische psychologie, systeemdenken, cognitieve
psychologie, evolutiepsychologie…
stromingen kunnen moeilijk met elkaar communiceren
(soms reactie op elkaar)
Wat?
Diverse stromingen van aanzet 19e eeuw tot nu.
in 1e helft vorige eeuw: 2 categorieën – psychodynamische vs. behaviorisme
einde vorige eeuw: 2 nieuwe stromingen
eeuwenwisseling: evidence-based therapieën
Citaten:
“Men are built, not born.... Give me the baby, and I'll make it climb and use its
hands in constructing buildings of stone or wood.... I'll make it a thief, a gunman or
a dope friend. The possibilities of shaping in any direction are almost endless.”
~ John B. Watson
Psychologische stroming = behaviorisme (gedrag)
Hond van Pavlov – klassieke/operante conditionering (angst, trauma…)
Debat in psychologie – nature nurture (overtuigd dat omgeving belangrijk is voor
wie we worden = nurture – straffen en belonen)
“The mind is like an iceberg, it floats with one-seventh of its bulk above water.”
~ Freud
grondige wetenschap maken van psychologie (seksualiteit – driften en
verlangens, theorieën vormen van onbewuste wie we worden heeft heel te
maken met seksualisme)
(eig niet zo wetenschappelijk, want theorieën gebaseerd op relatie met zijn
moeder)
Freud heeft bakens gezet voor klinische psychologie en de therapieën die we vdg
hebben
“Human nature is complex. Even if we do have inclinations toward violence, we
also have inclination to empathy, to cooperation, to self-control.”
~ Steven Pinker
Stroming = evolutiepsychologie
1
, Als mens zijn wij tot de meest verschrikkelijke dingen in staat, maar we kunnen ook
‘als het moet’ goed samen werken en empathisch zijn
Charles Darwin = grote inspirator (evolutie)
wat zijn de restanten van ons gedrag die nog zijn overgebleven van onze
grootouders (heel controversieel)
“We're blind to our blindness. We have very little idea of how little we know. We're
not designed to know how little we know.”
~ Daniel Kahneman
cognitieve psychologie (ons denken)
Wij zijn niet uitgerust om correct te denken/oordelen, we hebben veel blinde
vlekken, we oordelen veel.
Gedrag wordt gestuurd door facetten die wij niet onder controle houden
1. Kenmerken van de wetenschap
klinische psychologie = via bepaalde methodes achterhalen of een persoon
problemen heeft of niet
Psychologie is een wetenschap: je kunt het eens zijn of niet.
Domein
= onderwerp van een bepaalde wetenschap/discipline
psychologie: domein = mens (innerlijke psyche, gedragingen, interactie met
context)
De behavioristen bestudeerden het observeerbare gedrag.
De cognitieve psychologen probeerden de problemen te verklaren vanuit
hinderlijke denkpatronen die een mens teisteren.
communicatie
Voorbeeld:
Playboy – in tijden van economische crisis, werd het blotevrouwenblad bevolkt
door rondborstige vrouwen, terwijl als economie beter ging, borsten niet zo
groot werden afgebeeld (‘hoe groter de borsten, hoe dieper de crisis’)
Hypothesen en theorieën
= vragen stellen en verbanden zoeken (tussen de 2 variabelen) (is het causaal of
niet?...)
Theorie: opgebouwd uit getoetste stellingen en inzichten (voorkeur causale
verbanden die hiërarchisch zijn).
Hypothese: nog niet bewezen, het is een beginpunt voor een theorie.
deze 2 hangen samen met een bepaald gebied van de werkelijkheid, een
2
, gekozen wetenschappelijk domein
- Behaviorisme theorieën over klassieke en operante conditionering
- Communicatietheoretische richting systeemdenken: 5 axioma’s
- Evolutiepsychologie theorieën van Charles Darwin
- Psychoanalyse hersenspinsels van Freud
overvloed van theorieën ondermijnt de psychologie als ze als ambitie zou
hebben om een solide, eensluidende wetenschap te zijn & biedt ze voor elk
wat wils
Reductie
= werkelijkheid vereenvoudigen (wetenschap is altijd een reductie!)
Elke wetenschap is een vereenvoudiging van de werkelijkheid = reductionistisch.
isoleren van deelsystemen: bv. geluid bel, beweging orkaan, voedingspatroon
olifant…
psychologie: bv. het gehoorzamen van een kind aan de opdrachten van zijn
ouders, ruzie tussen 2 partners, angst om niet door examen te geraken…
het bewustzijn verklaren door het te vertalen naar fundamentele
deelfacetten
Edmund Husserl – boek ‘What’s it like to be a bat?’
- wetenschappelijk kan je vleermuis perfect bestuderen maar we zijn het zelf niet
dus we weten niet alles (wetenschap = reductie!)
- water: in wetenschap gwn H2O, maar vr mensen veel meer (psychologische
betekenis) (kan traumatische gebeurtenis zijn ofz)
Iedere psychologische theorie faalt sowieso!!!
Intersubjectieve overeenstemming
= iets is geldig of iets is waar voor een groep mensen onderling
(inter=tussen - intra=in jezelf, 1 persoon - relationeel=mensen)
voorbeeld:
diverse wereldgodsdiensten: allemaal overtuigd dat God bestaat, maar toch
verschillende groepen met verschillende overtuigingen (christenen geloven in
Jezus en de Bijbel, moslims geloven in Allah en de Koran…) OF ufo’s OF
verzinsels vak en leerkracht …
een grote groep mensen is het er intersubjectief over eens
3
, (wil niet zeggen dat het bestaat!)
Het is belangrijk welke regels je opstelt en nastreeft.
Wetenschap wordt ook beoordeeld op basis van deze regels.
Wetenschap streeft naar intersubjectieve overeenstemming tussen
diegenen die zich aan wetenschappelijke spelregels houden.
Formulering
= vakjargon (elke wetenschap beschikt over een eigen vaktaal/jargon)
Vakjargon psychologie wordt deze tijd niet altijd juist gebruikt, of veel te extreem
gebruikt uitgebreid termenarsenaal
bv. narcistisch zijn, autisme, IQ, oedipuscomplex, neurosen, conditionering…
voordeel hiervan: economische en efficiënte communicatie mogelijk
bv. Intelligentie
Voortgang
= evolutie (wetenschap die geen evolutie doormaakt, is dood)
1) Thomas Kuhn zegt dat de ontwikkeling en evolutie van een wetenschap niet
homogeen verloopt paradigma’s volgen elkaar op en zijn
tijdsgebonden.
paradigma = stelstel van met elkaar samenhangende wetenschappelijke visies,
theorieën, begrippenkaders en onderzoeksmethoden, het is een referentiekader
dat bepaalt welke de belangrijke vragen zijn en hoe oplossing hiervoor vinden
Inclusiegedachte
bv burgerschapsparadigma: iedereen in de samenleving mag deel uitmaken van
de maatschappij dus we kunnen voor een onderzoek geen mensen uit de
samenleving halen
2) Elke wetenschap evolueert door een cyclische voortgang, vertrekkend bij
waargenomen feiten. Daarna formuleren van hypothese en onderzoeksvragen.
bv. experiment objectief toetsen wetenschappelijke grondslag van
theorieën
Kritisch
= afvragen of het verzamelde feitenmateriaal niet geleurd is door subjectieve
vooronderstellingen en verwachtingen
onmogelijk om helemaal objectief te zijn
vgl intersubjectiviteit
Het oordeel van een panel wetenschappers
4
