SENSORISCH STELSEL
INHOUDSOPGAVE
inleiding ................................................................................................................................................. 2
wat zijn zintuigen? ............................................................................................................................ 3
het oor .................................................................................................................................................... 3
het buitenoor ....................................................................................................................................... 4
oorschelp......................................................................................................................................... 4
uitwendige gehoorgang .................................................................................................................... 4
trommelvlies .................................................................................................................................... 5
het middenoor ..................................................................................................................................... 5
gehoorbeentjes ................................................................................................................................ 6
buis van Eustachius ......................................................................................................................... 6
het binnenoor ...................................................................................................................................... 7
evenwichtsorgaan ............................................................................................................................ 7
het oog ................................................................................................................................................... 7
bouw ................................................................................................................................................... 8
bulbus oculi ......................................................................................................................................... 8
sclera ............................................................................................................................................... 9
choroïdea ........................................................................................................................................ 9
retina ............................................................................................................................................. 11
lens................................................................................................................................................ 14
fysiologie van het zien ........................................................................................................................ 15
breking van de lichtstralen .............................................................................................................. 15
accomoderen................................................................................................................................. 16
gezichtsveld ................................................................................................................................... 16
verloop visuele banen ........................................................................................................................ 17
wat zijn visuele banen?................................................................................................................... 17
letsels visuele banen ...................................................................................................................... 19
hulporganen van het oog .................................................................................................................... 19
oogleden ........................................................................................................................................ 19
oogspieren ..................................................................................................................................... 20
traanapparaat ................................................................................................................................ 21
wenkbrauwen ................................................................................................................................ 22
1
,INLEIDING
Lichaam ontvangt dagelijks meest uiteenlopende prikkels
-> van buitenaf of vanuit lichaam zelf
Prikkels buitenaf = externe prikkels -> druk, geur, smaak, licht, geluid, …
Prikkels binnenuit = interne prikkels -> veranderingen in de spierspanning, stijging van het
koolzuur- of zuurstofgehalte van het bloed, pijn,
Geregistreerd door sensorische receptoren
Sensorische zenuwen of sensorische neuronen informatie vanuit sensorische receptoren naar
ruggenmerg of hersenen
-> gespecialiseerde cellen gevoelig zijn voor en reageren op specifieke prikkels – zorgen ervoor
dat impulsen ontstaan in sensorische zenuwen – verbonden met receptoren
Klassieke zintuigen zijn gezichtsvermogen, het gehoor, het evenwichtsgevoel, …
-> in respectievelijke organen bevinden zich receptoren – gevoelig voor specifieke prikkel
Daarnaast ook sensorische receptoren buiten klassieke zintuigen
We onderscheiden:
I. Zintuigcellen die gevoelig zijn voor prikkels afkomstig v buitenwereld
o Vb. sensorische receptoren of zintuigcellen in huid
o Gevoelig voor pijn, aanraking, warmte, koude
o = somatische zintuigen
II. Zintuigcellen die informatie opvangen v prikkels uit lichaam zelf
o Vb. spieren en gewrichten
o Geven informatie over houding v gewricht of spanning in spieren
▪ Baroreceptoren gevoelig voor druk in BV en betrokken bij
regelen v BD
▪ Chemoreceptoren reageren op verandering v samenstelling ih
bloed en zijn o.a. betrokken bij regelen v AH
We zijn ons niet bewust v deze prikkeling, maar ze zijn wel belangrijk bij talrijke reflexen
2
, Geluid, licht, warmte, … -> vormen v energie die door specifieke receptoren of sensoren kunnen worden
‘ontvangen’ of ‘waargenomen’
Deze sensoren in staat om deze vormen v energie om te zetten in elektrische energie
-> informatie kan onder vorm v actiepotentiaal doorheen ZB worden gestuurd richting hersenen
Iedere sensor gespecialiseerd om 1 vorm v energie om te zetten
Kenmerkend voor zintuigcellen – in bouw en functie zeer gespecialiseerd zijn
-> kunnen 1 type specifieke prikkel waarnemen en doorgeven
-> fotosensorische cellen ih oog geen geluid detecteren en doorgeven aan brein
WAT ZIJN ZINTUIGEN?
Rijk aan receptoren of zintuigcellen – gevoelig voor specifieke prikkel
Vb. licht, geluidsgolven, druk v vloeistof ih binnenoor, smaakstoffen en geurstoffen, de
zuurstofconcentratie ih bloed, spierspanning in spier of de stand ve gewricht
Wanneer receptoren worden geprikkeld – sensorische ZB info door d.m.v. actiepotentialen naar
specifieke delen v hersenen waar prikkels worden geïntegreerd
HET OOR
Kan anatomisch verdeeld worden in 3 structuren:
I. Buitenoor
= uitwendig oor
o Loopt tot aan trommelvlies = membranatympani
o Vangt geluiden uit omgeving op en geleidt geluidsgolven naar trommelvlies
II. Middenoor
= trommelholte
o Tot aan ovale en ronde venster v cochlea (= slakkenhuis)
o + buis v Eustachius = tuba auditiva
o Geluidsgolven worden mechanische trillingen die voortgeleid worden
naar binnenoor
III. Binnenoor
= inwendig oor
o Bevat gehoororgaan en evenwichtsorgaan
o Zet trillingen om in actiepotentialen
3
INHOUDSOPGAVE
inleiding ................................................................................................................................................. 2
wat zijn zintuigen? ............................................................................................................................ 3
het oor .................................................................................................................................................... 3
het buitenoor ....................................................................................................................................... 4
oorschelp......................................................................................................................................... 4
uitwendige gehoorgang .................................................................................................................... 4
trommelvlies .................................................................................................................................... 5
het middenoor ..................................................................................................................................... 5
gehoorbeentjes ................................................................................................................................ 6
buis van Eustachius ......................................................................................................................... 6
het binnenoor ...................................................................................................................................... 7
evenwichtsorgaan ............................................................................................................................ 7
het oog ................................................................................................................................................... 7
bouw ................................................................................................................................................... 8
bulbus oculi ......................................................................................................................................... 8
sclera ............................................................................................................................................... 9
choroïdea ........................................................................................................................................ 9
retina ............................................................................................................................................. 11
lens................................................................................................................................................ 14
fysiologie van het zien ........................................................................................................................ 15
breking van de lichtstralen .............................................................................................................. 15
accomoderen................................................................................................................................. 16
gezichtsveld ................................................................................................................................... 16
verloop visuele banen ........................................................................................................................ 17
wat zijn visuele banen?................................................................................................................... 17
letsels visuele banen ...................................................................................................................... 19
hulporganen van het oog .................................................................................................................... 19
oogleden ........................................................................................................................................ 19
oogspieren ..................................................................................................................................... 20
traanapparaat ................................................................................................................................ 21
wenkbrauwen ................................................................................................................................ 22
1
,INLEIDING
Lichaam ontvangt dagelijks meest uiteenlopende prikkels
-> van buitenaf of vanuit lichaam zelf
Prikkels buitenaf = externe prikkels -> druk, geur, smaak, licht, geluid, …
Prikkels binnenuit = interne prikkels -> veranderingen in de spierspanning, stijging van het
koolzuur- of zuurstofgehalte van het bloed, pijn,
Geregistreerd door sensorische receptoren
Sensorische zenuwen of sensorische neuronen informatie vanuit sensorische receptoren naar
ruggenmerg of hersenen
-> gespecialiseerde cellen gevoelig zijn voor en reageren op specifieke prikkels – zorgen ervoor
dat impulsen ontstaan in sensorische zenuwen – verbonden met receptoren
Klassieke zintuigen zijn gezichtsvermogen, het gehoor, het evenwichtsgevoel, …
-> in respectievelijke organen bevinden zich receptoren – gevoelig voor specifieke prikkel
Daarnaast ook sensorische receptoren buiten klassieke zintuigen
We onderscheiden:
I. Zintuigcellen die gevoelig zijn voor prikkels afkomstig v buitenwereld
o Vb. sensorische receptoren of zintuigcellen in huid
o Gevoelig voor pijn, aanraking, warmte, koude
o = somatische zintuigen
II. Zintuigcellen die informatie opvangen v prikkels uit lichaam zelf
o Vb. spieren en gewrichten
o Geven informatie over houding v gewricht of spanning in spieren
▪ Baroreceptoren gevoelig voor druk in BV en betrokken bij
regelen v BD
▪ Chemoreceptoren reageren op verandering v samenstelling ih
bloed en zijn o.a. betrokken bij regelen v AH
We zijn ons niet bewust v deze prikkeling, maar ze zijn wel belangrijk bij talrijke reflexen
2
, Geluid, licht, warmte, … -> vormen v energie die door specifieke receptoren of sensoren kunnen worden
‘ontvangen’ of ‘waargenomen’
Deze sensoren in staat om deze vormen v energie om te zetten in elektrische energie
-> informatie kan onder vorm v actiepotentiaal doorheen ZB worden gestuurd richting hersenen
Iedere sensor gespecialiseerd om 1 vorm v energie om te zetten
Kenmerkend voor zintuigcellen – in bouw en functie zeer gespecialiseerd zijn
-> kunnen 1 type specifieke prikkel waarnemen en doorgeven
-> fotosensorische cellen ih oog geen geluid detecteren en doorgeven aan brein
WAT ZIJN ZINTUIGEN?
Rijk aan receptoren of zintuigcellen – gevoelig voor specifieke prikkel
Vb. licht, geluidsgolven, druk v vloeistof ih binnenoor, smaakstoffen en geurstoffen, de
zuurstofconcentratie ih bloed, spierspanning in spier of de stand ve gewricht
Wanneer receptoren worden geprikkeld – sensorische ZB info door d.m.v. actiepotentialen naar
specifieke delen v hersenen waar prikkels worden geïntegreerd
HET OOR
Kan anatomisch verdeeld worden in 3 structuren:
I. Buitenoor
= uitwendig oor
o Loopt tot aan trommelvlies = membranatympani
o Vangt geluiden uit omgeving op en geleidt geluidsgolven naar trommelvlies
II. Middenoor
= trommelholte
o Tot aan ovale en ronde venster v cochlea (= slakkenhuis)
o + buis v Eustachius = tuba auditiva
o Geluidsgolven worden mechanische trillingen die voortgeleid worden
naar binnenoor
III. Binnenoor
= inwendig oor
o Bevat gehoororgaan en evenwichtsorgaan
o Zet trillingen om in actiepotentialen
3
