Samenvatting - doelgroepen 3 - 18/20

DEEL 1: ACES
Inleiding
 Dé persoon met een handicap/beperking bestaat niet
 Holistisch kijken naar een persoon en zijn context
 Een persoon is meer dan zijn beperking of stoornis
 Orthopedagogisch grondplan helpt om holistisch te kijken
 De manier waarop je kijkt naar hulpverlening, prioriteiten stelt, in dialoog
gaat,… is onder invloed van maatschappelijke tendensen
 Diversiteitsdenken = legt de nadruk op meervoudige identiteiten die een
persoon heeft en hoe deze elkaar doorkruisen
 Doelgroepen zijn geen homogene groepen  elk individu bevindt zich op
kruispunt van meerdere identiteitsassen
 Voorbij labels en categorieën kijken  persoonsgerichte, krachtgerichte en
inclusieve hulpverlening bieden



1) ACEs als overkoepelend kader
ACEs (Adverse Childhood Experiences) = ingrijpende jeugdervaringen met
negatieve gevolgen op korte en lange termijn.
PACEs (Positive Childhood Experiences) = beschermende en ondersteunende
ervaringen die veerkracht van een kind kunnen versterken en negatieve effecten
van ACEs deels kunnen compenseren.
kinderen met veel ACEs: meer kans op psychologische, gedrag-emotionele en
fysieke problemen op latere leeftijd bv. depressie, angst, verslaving,
gezondheidsproblemen
 Hulpverlener als verschilmaker: één persoon kan een grote impact hebben
door positieve ervaringen te bieden.



1.1 Omschrijving
Definiëring ACES
ACEs = ingrijpende jeugdervaringen die een grote impact kunnen hebben op de
fysieke en mentale gezondheid van kinderen, zowel op korte als lange termijn.


Grondleggers van ACEs:
 Vincent Felitti en Robert Anda
 Kaiser onderzoek in 1998  later de ACE-studie
 Onderzoek toonde aan dat negatieve ervaringen in de kindertijd
samenhangen met gezondheidsproblemen op latere leeftijd, zoals
depressie, angst, verslaving en zelfs hartziekten.
Voorbeelden:

1

,  Kindermishandeling (fysiek, emotioneel of seksueel)
 Verwaarlozing (fysiek of emotioneel)
 Opgroeien in een gezin met:
- Huiselijk geweld
- Verslaving (alcohol, drugs)
- Psychiatrische problemen
- Echtscheiding
- Verlies van een ouder
- Crimineel gedrag van een ouder


Later werd de definitie van ACEs uitgebreid met andere negatieve ervaringen,
zoals:
 Pesten
 Gedwongen huwelijken
 Getuige zijn van geweld in de gemeenschap
 Opgroeien in een onveilige buurt
 Ervaren van racisme of andere vormen van discriminatie
 Opgegroeid zijn in pleegzorg


Belang van onderzoek
 Toen de eerste ACE-studies verschenen, was er veel scepsis in de medische
wereld. Maar de nieuwste onderzoeken bevestigen steeds opnieuw dat ACEs een
belangrijke risicofactor zijn voor gezondheidsproblemen op latere leeftijd.


Verschil tussen ACEs, POS en VOS
 POS = kinderen groeien op in een situatie die als uitzichtloos wordt
ervaren, zonder hulp van buitenaf.
 VOS = de ontwikkeling of veiligheid van het kind is bedreigd.
 ACEs = overkoepelend begrip, ingrijpende kind- en jeugdervaringen voor
de leeftijd van 18 die een duidelijke impact hebben op de verdere
ontwikkeling van deze kinderen en jongeren op lange/korte termijn
 POS en VOS zijn dus geen synoniemen van ACEs, maar sommige VOS-
situaties vallen wel onder ACEs.


Tegenover ACEs staan PACEs (Positive Childhood Experiences) = positieve
jeugdervaringen die de negatieve impact van ACEs kunnen verminderen en de
veerkracht van een kind versterken.
Voorbeelden van PACEs:
 Een liefdevolle en ondersteunende familie
 Goede relaties met vrienden en mentoren
 Een veilige en stabiele thuissituatie
 Toegang tot onderwijs en gezondheidszorg
Verschil ACEs en trauma


2

,Trauma = de emotionele, fysieke of psychologische gevolgen die iemand oploopt
ten gevolge van een ingrijpende gebeurtenis ongeacht de leeftijd
 Een trauma komt voort uit ACEs of andere ervaringen
 Bv. natuurrampen, oorlog
 Trauma kan op latere leeftijd plaatsvinden
 Het is de persoonlijke reactie die iemand heeft op een ingrijpende
gebeurtenis.
 Een trauma heeft een effect op hersenontwikkeling
 Chronische stress die een impact heeft op gezondheid, psychisch en
fysisch

= bij trauma op lange termijn een overgevoeligheid van het stressysteem en
ontstaat er een aanhoudende kwetsbaarheid op cognitief, emotionele en
relationele ontwikkeling


Verschillende traumatische gebeurtenissen:
 Enkelvoudig trauma = eenmalig, onverwachte ingrijpende gebeurtenis
met trauma als gevolg bv. verkeersongeval, sterfte van geliefde
 Meervoudig trauma = combinatie van verschillende ingrijpende en
belastende gebeurtenissen in verschillende levensdomeinen met trauma
als gevolg bv. je verliest je broer en daarna wordt je zelf nog ernstig ziek
 Complex trauma = meervoudig trauma én waar ook de zorgfiguren mee
geïntegreerd zijn en waardoor het trauma verweven zit met de
ontwikkelingstaken. De ervaring is dan over een lange periode met een
aanhoudende of herhaalde blootstelling. Bv. kind wordt mishandeld
 Kleine ‘t’ trauma = ervaringen die niet ernstig lijken maar dagelijks
kunnen herhalen en opstapelen = cumulatieve stress bv. uitsluiting,
pesterijen, discriminatie


Ontwikkelingstrauma/hechtingstrauma:
 Gelanceerd door de tastforce complex trauma
 Meerdere, chronische traumatische gebeurtenissen vaak in de vroege
ontwikkeling van interpersoonlijke aard


 ACEs en trauma zijn dus geen synoniemen, een ingrijpende kind- of
jeugdervaring hoeft niet altijd een trauma te zijn. Veel hangt af van de
aanwezige PACEs
 Trauma gaat dus niet over de gebeurtenis zelf maar het is de gebeurtenis
dat dissociatie veroorzaakt, waardoor we in sommige situaties binnen de
DSM-5 kunnen spreken van een stoornis bv. PTSS


Definiëring PACES
PCS = positive childhood experiences
PACES = protective and compensatory experiences
 ervaringen die bijdragen aan een gezonde ontwikkeling en welzijn van
kinderen en jongeren onder 18 jaar en helpen om negatieve effecten van ACES te
verminderen en veerkracht vergroten

3

, 4 categorieën PACES:
 Koesterende en ondersteunende relaties
 Sociale betrokkenheid en verbondenheid
 Veilige, stabiele, beschermende en rechtvaardige omgevingen
 Sociaal en emotioneel leren




1.2 Epidemiologie
Algemeen voorkomen ACES
 55%-65% krijgt in het leven te maken met 1 ACE
 Wanneer meerdere ACEs samen voorkomen  groter verband met ≠
gezondheids- en sociale problemen op langere termijn
 80% van personen die op latere leeftijd een psychose ervaren maakten
één of meerdere ACEs mee
 Belang van intergenerationeel aspect!!
- Kinderen van iemand die een ingrijpende jeugdervaring meemaakte
hebben een verhoogde kans op internaliserende en externaliserende
problemen


ACES bij personen met een VB
 Mensen met een VB hebben een verhoogd risico op trauma en toxische
stress, psychische problemen, extra kwetsbaar
 Verklaring?  verschillende factoren bv. negatieve ervaringen, breuk in
levensloop bv. plaatsing in voorziening, seksueel misbruik, fysiek misbruik,
de VB op zich




1.3 Etiologie
Verklaring ACEs:
 Moet specifiek per ACE bekeken worden bv. gezinnen met meervoudige
problemen, KOPP, KOAP, kindermishandeling
 Algemene verklaring: combinatie van contextfactoren en biologische
reacties


Multicausale visie:
 Alle biologische systemen in het lichaam staan met elkaar in verbinding
 De context waarin een kind opgroeit beïnvloedt hoe systemen zich
aanpassen


Belang van duur, ernst, tijdstip en ondersteuning:
 Niet elke ingrijpende ervaring leidt tot schadelijke gevolgen/trauma
 Schadelijke gevolgen hangen af van:

4