BEVORDEREN VAN
LEERPROCESSEN
Doelstellingen
Per leereenheid in de samenvatting
,1. COMPONENTEN IN DE ONDERWIJSLEEROMGEVING
• de verschillende componenten uit een model voor de onderwijsleeromgeving toe te lichten;
• de relaties tussen de componenten uit een model voor de onderwijsleeromgeving toe te lichten;
• de verschillende modellen met elkaar te vergelijken en gelijkenissen en verschillen te benoemen;
• een concrete leeromgeving te analyseren vanuit een model voor de onderwijsleeromgeving en
problemen met de componenten of met de afstemming tussen de componenten vast te stellen;
• verbetersuggesties formuleren voor onderwijsleersituaties op basis een model voor een
onderwijsleeromgeving.
1.1. Bouwstenen van onderwijzen (Elen et al., 2020)
1.1.1. Wat is onderwijs?
- Onderwijzen: geheel aan maatregelen en interven?es die in een leeromgeving worden genomen
om het leerproces van lerenden te ondersteunen
o Niet noodzakelijk gebonden aan personen
à onderwijzen is een func6e opgenomen door (combina?es van) …
§ Verschillende personen (bv. leraren, medeleerlingen, docenten, stagebegeleiders)
§ Verschillende instan6es (bv. uitgeverijen)
§ Materiële hulpmiddelen (bv. handboek, video, tablet, digitaal schoolbord)
o Ook onderwijzen op verschillende niveaus die elkaar beïnvloeden
à maatregelen en interven?es die situeren op verschillende niveaus
§ Beleidsniveau (macro): bv. onderwijsbeleid
§ Instellingsniveau (meso): bv. schoolniveau
§ Interac6eniveau (micro): bv. handboek en elektronische leeromgeving
• Concrete interac?es tussen onderwijsgevenden en lerenden
- Niet enkel personen maar ook digitale hulpmiddelen of leeromgevingen
- Soorten leren:
o Incidenteel leren: con?nu aanwezig, maar staat niet centraal à unintended curriculum
o Inten6oneel (doelgericht) leren: gericht op het realiseren van meer of minder
geëxpliciteerde doelen (algemene en specifieke doelen)
- Leeromgeving: fysieke of virtuele omgeving waarbinnen het leren plaatsvindt
o Kan overal
o Steeds gesitueerd in specifieke context
o Onderwijzen = nemen van specifieke inspanningen in deze context
à Maatregelen in leeromgeving in onderwijs om kans om doel te bereiken te vergroten
à leeromgeving wordt onderwijsleeromgeving
- Contextgebonden à beginsitua?e
o Materiële infrastructuur
o Organisa?e, schoolbeleid en pedagogische visie
o Kenmerken van lerenden
o Kenmerken van leerkrachten
2
Bevorderen van leerprocessen
,1.1.2. KADER: Bouwstenen van onderwijzen (Elen et al.)
- Op microniveau
o Interac?e tussen onderwijsgevende en lerende
o Staat niet los van andere niveaus
- 3 bouwstenen à onderlinge afstemming van groot belang! (niet zichtbaar in schema)
o Doelen en evalua6e
§ Doelgerichtheid in onderwijs
§ Evalua?e: in welke mate en op welke wijze de doelen gerealiseerd worden
§ Soorten doelen:
• Onderwijsdoelen vs. leerdoelen
• Algemene doelen vs. opera?onele doelen
• ET, ontwikkelingsdoelen, leerplandoelen, lesdoelen
• Formele doelen en feitelijke doelen
• Cogni?eve, psychomotorische en affec?eve doelen à classifica?esystemen
§ Soorten evalua?e:
• Doel van evalua?e: forma?eve en summa?eve evalua?e
• Voorwerp van evalua?e: proces- en productevalua?e
• Uitvoerder van evalua?e: peer-assessment, co-assessment, self-assessment
• Feedback
§ Evalua?e-instrumenten
§ kwaliteitskenmerken
o Leertaken en leerinhouden
§ Selecteren en ordenen
§ Soorten leertaken en leerinhouden
• Leertaken: ac?viteiten op de doelen
• Leerinhouden: voorwerp van leertaak
o Werkvormen
§ Werkvormen: manieren om leertaken (met leerinhouden) aan te bieden
§ Media en technologie: het middel waarmee dit gebeurt
§ Belang van werkvormen en media
§ Soorten werkvormen
§ Onderwijsbenaderingen
3
Bevorderen van leerprocessen
, 1.1.2.1. Doelen en evalua6e
1. Inleiding
- Evalua6e: alle inspanningen die gericht zijn op nagaan of (delen van) doelen bereikt zijn
o Opvolging rapportering en bespreking
o Focus op lerende
o Opera?onaliseert doelen
o Feedback door onderwijsgevende, handboek, medeleerlingen of computerprogramma
- Doelen:
o Bepalen wat er wordt geëvalueerd
o Rich?nggevend voor onderwijs
o Bepalen welke leerac?viteiten func?oneel zijn
- High-stakes tests: toetsen met ingrijpende gevolgen bv. ingangstoetsen
- Teaching-to-the-test: onderwijzen voor de toets
- Assessment-for-learning: feedback om nog sterker op doelen te richten en te ondersteunen
2. DOELEN
- Soorten doelen:
o Onderwijsdoelen vs. leerdoelen:
§ Onderwijsdoelen: waarop onderwijs zich richt, wat onderwijs nastree^
bv. Frans niveau A2
§ Leerdoelen: waarop leren zicht richt, wat lerende nastreef
bv. lln. Frans voldoende te beheersen om converseren met Brusselse vriend
o Algemene vs. opera?onele doelen:
§ Algemene doelen: veel ruimte voor wijze waarop ze kunnen worden nagestreefd
§ Opera6onele doelen: zeer specifieke doelen met domein specifieke
kenniselementen, vaardigheden, competen?es
o Eindtermen, ontwikkelingsdoelen, leerplandoelen, lesdoelen:
§ Eindtermen: door overheid vastgestelde doelen die door onderwijs moet worden
nagestreefd en op popula?eniveau moeten worden gerealiseerd
§ Ontwikkelingsdoelen: door de overheid vastgelegd, met inspanningsverbintenis
maar geen resultaatsverbintenis
§ Leerplandoelen: vertaling door de koepels van de eindtermen en
ontwikkelingsdoelen
§ Lesdoelen: wat in de les wordt nagestreefd, bepaald door vakwerkgroep, individuele
leerkrachten, handleidingen
o Vakgebonden vs. transversale eindtermen:
§ Vakgebonden eindtermen: specifiek en preciseren wat gekend moet zijn voor
specifiek vak
§ Transversale eindtermen: niet gebonden aan een specifiek vak, doorheen of in
samenwerking met verschillende vakken nastreven
o Formele en feitelijke doelen:
§ Formele doelen: doelen die expliciet en kenbaar zijn gemaakt
§ Feitelijke doelen: doelen die feitelijk getoetst worden
§ Hidden curriculum: doelen die niet expliciet zijn gemaakt
- Indeling doelen:
o Cogni6eve doelen: het weten en het denken
o Psychomotorische doelen: het handelen
o Affec6eve doelen: het gevoelsleven
4
Bevorderen van leerprocessen
LEERPROCESSEN
Doelstellingen
Per leereenheid in de samenvatting
,1. COMPONENTEN IN DE ONDERWIJSLEEROMGEVING
• de verschillende componenten uit een model voor de onderwijsleeromgeving toe te lichten;
• de relaties tussen de componenten uit een model voor de onderwijsleeromgeving toe te lichten;
• de verschillende modellen met elkaar te vergelijken en gelijkenissen en verschillen te benoemen;
• een concrete leeromgeving te analyseren vanuit een model voor de onderwijsleeromgeving en
problemen met de componenten of met de afstemming tussen de componenten vast te stellen;
• verbetersuggesties formuleren voor onderwijsleersituaties op basis een model voor een
onderwijsleeromgeving.
1.1. Bouwstenen van onderwijzen (Elen et al., 2020)
1.1.1. Wat is onderwijs?
- Onderwijzen: geheel aan maatregelen en interven?es die in een leeromgeving worden genomen
om het leerproces van lerenden te ondersteunen
o Niet noodzakelijk gebonden aan personen
à onderwijzen is een func6e opgenomen door (combina?es van) …
§ Verschillende personen (bv. leraren, medeleerlingen, docenten, stagebegeleiders)
§ Verschillende instan6es (bv. uitgeverijen)
§ Materiële hulpmiddelen (bv. handboek, video, tablet, digitaal schoolbord)
o Ook onderwijzen op verschillende niveaus die elkaar beïnvloeden
à maatregelen en interven?es die situeren op verschillende niveaus
§ Beleidsniveau (macro): bv. onderwijsbeleid
§ Instellingsniveau (meso): bv. schoolniveau
§ Interac6eniveau (micro): bv. handboek en elektronische leeromgeving
• Concrete interac?es tussen onderwijsgevenden en lerenden
- Niet enkel personen maar ook digitale hulpmiddelen of leeromgevingen
- Soorten leren:
o Incidenteel leren: con?nu aanwezig, maar staat niet centraal à unintended curriculum
o Inten6oneel (doelgericht) leren: gericht op het realiseren van meer of minder
geëxpliciteerde doelen (algemene en specifieke doelen)
- Leeromgeving: fysieke of virtuele omgeving waarbinnen het leren plaatsvindt
o Kan overal
o Steeds gesitueerd in specifieke context
o Onderwijzen = nemen van specifieke inspanningen in deze context
à Maatregelen in leeromgeving in onderwijs om kans om doel te bereiken te vergroten
à leeromgeving wordt onderwijsleeromgeving
- Contextgebonden à beginsitua?e
o Materiële infrastructuur
o Organisa?e, schoolbeleid en pedagogische visie
o Kenmerken van lerenden
o Kenmerken van leerkrachten
2
Bevorderen van leerprocessen
,1.1.2. KADER: Bouwstenen van onderwijzen (Elen et al.)
- Op microniveau
o Interac?e tussen onderwijsgevende en lerende
o Staat niet los van andere niveaus
- 3 bouwstenen à onderlinge afstemming van groot belang! (niet zichtbaar in schema)
o Doelen en evalua6e
§ Doelgerichtheid in onderwijs
§ Evalua?e: in welke mate en op welke wijze de doelen gerealiseerd worden
§ Soorten doelen:
• Onderwijsdoelen vs. leerdoelen
• Algemene doelen vs. opera?onele doelen
• ET, ontwikkelingsdoelen, leerplandoelen, lesdoelen
• Formele doelen en feitelijke doelen
• Cogni?eve, psychomotorische en affec?eve doelen à classifica?esystemen
§ Soorten evalua?e:
• Doel van evalua?e: forma?eve en summa?eve evalua?e
• Voorwerp van evalua?e: proces- en productevalua?e
• Uitvoerder van evalua?e: peer-assessment, co-assessment, self-assessment
• Feedback
§ Evalua?e-instrumenten
§ kwaliteitskenmerken
o Leertaken en leerinhouden
§ Selecteren en ordenen
§ Soorten leertaken en leerinhouden
• Leertaken: ac?viteiten op de doelen
• Leerinhouden: voorwerp van leertaak
o Werkvormen
§ Werkvormen: manieren om leertaken (met leerinhouden) aan te bieden
§ Media en technologie: het middel waarmee dit gebeurt
§ Belang van werkvormen en media
§ Soorten werkvormen
§ Onderwijsbenaderingen
3
Bevorderen van leerprocessen
, 1.1.2.1. Doelen en evalua6e
1. Inleiding
- Evalua6e: alle inspanningen die gericht zijn op nagaan of (delen van) doelen bereikt zijn
o Opvolging rapportering en bespreking
o Focus op lerende
o Opera?onaliseert doelen
o Feedback door onderwijsgevende, handboek, medeleerlingen of computerprogramma
- Doelen:
o Bepalen wat er wordt geëvalueerd
o Rich?nggevend voor onderwijs
o Bepalen welke leerac?viteiten func?oneel zijn
- High-stakes tests: toetsen met ingrijpende gevolgen bv. ingangstoetsen
- Teaching-to-the-test: onderwijzen voor de toets
- Assessment-for-learning: feedback om nog sterker op doelen te richten en te ondersteunen
2. DOELEN
- Soorten doelen:
o Onderwijsdoelen vs. leerdoelen:
§ Onderwijsdoelen: waarop onderwijs zich richt, wat onderwijs nastree^
bv. Frans niveau A2
§ Leerdoelen: waarop leren zicht richt, wat lerende nastreef
bv. lln. Frans voldoende te beheersen om converseren met Brusselse vriend
o Algemene vs. opera?onele doelen:
§ Algemene doelen: veel ruimte voor wijze waarop ze kunnen worden nagestreefd
§ Opera6onele doelen: zeer specifieke doelen met domein specifieke
kenniselementen, vaardigheden, competen?es
o Eindtermen, ontwikkelingsdoelen, leerplandoelen, lesdoelen:
§ Eindtermen: door overheid vastgestelde doelen die door onderwijs moet worden
nagestreefd en op popula?eniveau moeten worden gerealiseerd
§ Ontwikkelingsdoelen: door de overheid vastgelegd, met inspanningsverbintenis
maar geen resultaatsverbintenis
§ Leerplandoelen: vertaling door de koepels van de eindtermen en
ontwikkelingsdoelen
§ Lesdoelen: wat in de les wordt nagestreefd, bepaald door vakwerkgroep, individuele
leerkrachten, handleidingen
o Vakgebonden vs. transversale eindtermen:
§ Vakgebonden eindtermen: specifiek en preciseren wat gekend moet zijn voor
specifiek vak
§ Transversale eindtermen: niet gebonden aan een specifiek vak, doorheen of in
samenwerking met verschillende vakken nastreven
o Formele en feitelijke doelen:
§ Formele doelen: doelen die expliciet en kenbaar zijn gemaakt
§ Feitelijke doelen: doelen die feitelijk getoetst worden
§ Hidden curriculum: doelen die niet expliciet zijn gemaakt
- Indeling doelen:
o Cogni6eve doelen: het weten en het denken
o Psychomotorische doelen: het handelen
o Affec6eve doelen: het gevoelsleven
4
Bevorderen van leerprocessen
