Aardrijkskunde
H1 Weer en klimaat
De 8 planeten die om de zon draaien, tientallen manen, kometen en astroïden vormen
samen het zonnestelsel.
De aarde is de enige planeet met een atmosfeer, daarom is er leven mogelijk. De atmosfeer
of dampkring is de lucht om de aarde. De atmosfeer/dampkring is opgedeeld in een aantal
lagen.
In de troposfeer speelt zich het weer af.
De lucht is 78% stikstof, 21% zuurstof en
1% andere gassen waaronder
koolstofdioxide. Koolstofdioxide (Co2) is
een broeikasgas, het houdt de warmte
van de zon vast in de atmosfeer. Het
broeikaseffect.
De ozonlaag, die zich in de stratosfeer bevindt beschermt ons tegen ultraviolette straling en
meteorieten.
De definitie van weer is: de toestand van de atmosfeer op een bepaalde plaats op een
bepaald moment. Het gaat bij weer altijd over de weerselementen: temperatuur, neerslag
en wind.
Het verzamelen van minimaal 30 jaar van de gegevens van het weer, hier het gemiddelde
van noemt men het klimaat. Het klimaat is de gemiddelde toestand van het weer in een
groot gebied over een langere tijd (min 30 jaar).
De aarde draait in 24 uur om haar eigen as, de aardas. Deze draaiing van de aarde is de
aardrotatie. De aarde draait in 365,22 dagen om de zon. De baan die de aarde om de zon
maakt is ellipsvormig. Het gebied waar de zon schijnt verschuift doordat de aarde om haar
eigen as draait. Op de evenaar is het precies 12 uur nacht en 12 uur dag. Doordat de aarde
scheef staat hebben plaatsen ten noorden van de evenaar in juni lange dagen en korte
nachten (zomer). Het zuidelijk halfrond is in deze periode van de zon afgewend, in juni is het
daar winter. Een halfjaar later is de aarde verder gedraaid. Nu is het precies andersom licht.
,Seizoenen ontstaan door de baan die de aarde om de zon draait. Hierdoor verandert de
zoninvalshoek op de aarde. Op 21 maart schijnt de zon loodrecht op de aarde, het begin van
de lente voor ons. 3 maand naar de lente begint de zomer, de zonnestralen vallen nu
loodrecht op de noordelijke keerkring, de Kreeftskeerkring. 3 maand later begint de herfst,
nu schijnen de zonnestralen weer loodrecht op de evenaar. Nog 3 maand later begint voor
ons de winter. De zonnestralen schijnen nu loodrecht op de zuidelijke keerkring, de
Steenbokskeerkring. Als het bij ons op 21 maart lente is, is het op het zuidelijk halfrond
precies een half jaar later lente, op 23 september begint dus op het zuidelijke halfrond de
lente en dan begint bij ons de herfst.
temperatuurfactoren
De temperatuur wordt bepaald door de breedteligging, de hoogteligging, de gesteldheid van
het aardoppervlak en de land-zeeverdeling, de zeestromen en de ligging van gebergten.
De breedteligging is de afstand tot de evenaar. Dicht bij de evenaar is de temperatuur hoog
en ver er vanaf is de temperatuur laag. De reden hierdoor is dat hoe hoger de breedte, hoe
schuiner de zonnestralen op de aarde vallen.
Hoe hoger je bent, hoe kouder het wordt. Dat komt doordat de zonnestralen door de
dampkring gaan en op het aardoppervlak komen. Daarbij wordt het aardoppervlak
verwarmd. De aarde geeft deze warmte af aan de lucht. Hoe dichter bij het aardoppervlak
hoe warmer het is. Hoe hoger je komt, hoe ijler de lucht is. Hoe ijler de lucht, hoe mindere
moleculen koolstofdioxide en hoe minder warm het is. Hoe hoger je komt, des te kouder het
wordt.
Land wordt sneller warm dan water maar koelt ook sneller af. in Europa waaien vooral
westenwinden. Deze aanlandige wind brengt de lucht van de Atlantische oceaan boven
Europa. De westenwind wordt aangevoeld als zacht, dat verklaart de zachte winters in
Nederland. Hoe verder de lucht landinwaarts gaat hoe sneller het afkoelt. Hoe verder
landinwaarts hoe strenger de winters. Als er in de zomer ook een westenwind waait, komt er
koele lucht vanaf de oceaan. Bij aflandige wind komt de wind vanaf het land en stroomt het
naar zee. In de zomer is het dan warmer in Nederland en in de winter kouder. Land wordt
snel warm maar koelt ook snel af. Water wordt langzaam warm maar koelt ook langzaam af.
Aanlandige wind: zomer minder warme zomers, winter zachte winters. Aflandige wind: in de
zomer is het warmer in Nederland en in de winter is het dan koeler.
De zeestromen beïnvloeden de temperatuur op het land. Nederland heeft veel invloed van
de golfstroom vanuit het Caribisch gebied. Door de warme golfstroom richting de
Noordelijke IJszee is er in een stad in Noorwegen een ijsvrije haven. Dit komt door de warme
golfstroom.
Gebergten die aan de kust liggen, oefenen veel invloed uit op de temperatuur op het land.
Wind van zee wordt bij een berg gedwongen om op te stijgen. Daardoor daalt de
temperatuur en ontstaat er neerslag. Als de lucht verder over de berg stroomt daalt de lucht
en warmt het op. De ene kant van de berg heeft een andere temperatuur en
neerslaghoeveelheid dan de andere kant. Dit noem je klimaatscheiding.
, Neerslag
Water verdampt uit zeeen en oceanen. De waterdamp wordt door de luchtmassa verplaatst.
Zo ontstaan wolken. Veel waterdruppels bij elkaar vormen een wolk. Er ontstaat een
waterkringloop. Als de wolken boven land uitrekenen spreken we van de lange
waterkringloop. Het water zal uiteindelijk weer in zee terecht komen. Ook verdampt er een
deel.
Neerslag komt voor in vele vormen. Motregen bestaat uit
kleine waterdruppels en valt meestal uit stratuswolken. Dauw ontstaat als volledig met
waterdamp verzadigde lucht in aanraking komt met koude oppervlakten. Hagel ontstaat als
korrelsneeuw die door een luchtlaag valt met veel onderkoelde waterdruppels. Als er in de
wolken een verticale luchtbeweging plaats vindt, bevriezen ze hoog in de wolk en vallen ze
naar beneden.
Neerslag ontstaat als waterdamp afkoelt en condenseert tot waterdruppels die een wolk
vormen. Lucht kan afkoelen door: stijging door reliëf, sterke verwarming van de aarde en
door botsing van twee soorten lucht. Aan de windkant van de berg (loefzijde) stuwt de lucht
tegen de helling omhoog. Hoe hoger de lucht, hoe verder deze afkoelt, er ontstaat neerslag.
Als neerslag ontstaat doordat lucht stijgt tegen een berg wordt dat stuwingsregen genoemd.
aan de loefzijde valt de meeste neerslag. De lijzijde is de andere kant van de berg.
Stijgingsregen ontstaat doordat de lucht stijgt en boven in de lucht afkoelt. Dit gebeurd veel
in tropische regenwouden.
Regenachtig en winderig weer in West-Europa wordt vaak veroorzaakt door een lagedruk
gebied (depressie). Depressies ontstaan door botsingen van warme en koude lucht. De plek
waar de warme en koude plek elkaar raken heet het front. De koude lucht zorgt ervoor dat
de warme lucht opstijgt en afkoelt. De lijn waarlangs dit gebeurt wordt het koufront
genoemd.
Als warme lucht richting de koude lucht stroomt, gaat dit langzamer. Het grensvlak loopt
geleidelijk omhoog (warmtefront). De neerslag uit deze wolken duurt vaak langdurig.
Neerslag die ontstaat door botsing van warme en koude lucht noem je frontale regens.
Er zijn verschillende soorten wolken: stapelvormig (cumulus), laagvormig (stratus) en
sluiervormig (cirrus).
H1 Weer en klimaat
De 8 planeten die om de zon draaien, tientallen manen, kometen en astroïden vormen
samen het zonnestelsel.
De aarde is de enige planeet met een atmosfeer, daarom is er leven mogelijk. De atmosfeer
of dampkring is de lucht om de aarde. De atmosfeer/dampkring is opgedeeld in een aantal
lagen.
In de troposfeer speelt zich het weer af.
De lucht is 78% stikstof, 21% zuurstof en
1% andere gassen waaronder
koolstofdioxide. Koolstofdioxide (Co2) is
een broeikasgas, het houdt de warmte
van de zon vast in de atmosfeer. Het
broeikaseffect.
De ozonlaag, die zich in de stratosfeer bevindt beschermt ons tegen ultraviolette straling en
meteorieten.
De definitie van weer is: de toestand van de atmosfeer op een bepaalde plaats op een
bepaald moment. Het gaat bij weer altijd over de weerselementen: temperatuur, neerslag
en wind.
Het verzamelen van minimaal 30 jaar van de gegevens van het weer, hier het gemiddelde
van noemt men het klimaat. Het klimaat is de gemiddelde toestand van het weer in een
groot gebied over een langere tijd (min 30 jaar).
De aarde draait in 24 uur om haar eigen as, de aardas. Deze draaiing van de aarde is de
aardrotatie. De aarde draait in 365,22 dagen om de zon. De baan die de aarde om de zon
maakt is ellipsvormig. Het gebied waar de zon schijnt verschuift doordat de aarde om haar
eigen as draait. Op de evenaar is het precies 12 uur nacht en 12 uur dag. Doordat de aarde
scheef staat hebben plaatsen ten noorden van de evenaar in juni lange dagen en korte
nachten (zomer). Het zuidelijk halfrond is in deze periode van de zon afgewend, in juni is het
daar winter. Een halfjaar later is de aarde verder gedraaid. Nu is het precies andersom licht.
,Seizoenen ontstaan door de baan die de aarde om de zon draait. Hierdoor verandert de
zoninvalshoek op de aarde. Op 21 maart schijnt de zon loodrecht op de aarde, het begin van
de lente voor ons. 3 maand naar de lente begint de zomer, de zonnestralen vallen nu
loodrecht op de noordelijke keerkring, de Kreeftskeerkring. 3 maand later begint de herfst,
nu schijnen de zonnestralen weer loodrecht op de evenaar. Nog 3 maand later begint voor
ons de winter. De zonnestralen schijnen nu loodrecht op de zuidelijke keerkring, de
Steenbokskeerkring. Als het bij ons op 21 maart lente is, is het op het zuidelijk halfrond
precies een half jaar later lente, op 23 september begint dus op het zuidelijke halfrond de
lente en dan begint bij ons de herfst.
temperatuurfactoren
De temperatuur wordt bepaald door de breedteligging, de hoogteligging, de gesteldheid van
het aardoppervlak en de land-zeeverdeling, de zeestromen en de ligging van gebergten.
De breedteligging is de afstand tot de evenaar. Dicht bij de evenaar is de temperatuur hoog
en ver er vanaf is de temperatuur laag. De reden hierdoor is dat hoe hoger de breedte, hoe
schuiner de zonnestralen op de aarde vallen.
Hoe hoger je bent, hoe kouder het wordt. Dat komt doordat de zonnestralen door de
dampkring gaan en op het aardoppervlak komen. Daarbij wordt het aardoppervlak
verwarmd. De aarde geeft deze warmte af aan de lucht. Hoe dichter bij het aardoppervlak
hoe warmer het is. Hoe hoger je komt, hoe ijler de lucht is. Hoe ijler de lucht, hoe mindere
moleculen koolstofdioxide en hoe minder warm het is. Hoe hoger je komt, des te kouder het
wordt.
Land wordt sneller warm dan water maar koelt ook sneller af. in Europa waaien vooral
westenwinden. Deze aanlandige wind brengt de lucht van de Atlantische oceaan boven
Europa. De westenwind wordt aangevoeld als zacht, dat verklaart de zachte winters in
Nederland. Hoe verder de lucht landinwaarts gaat hoe sneller het afkoelt. Hoe verder
landinwaarts hoe strenger de winters. Als er in de zomer ook een westenwind waait, komt er
koele lucht vanaf de oceaan. Bij aflandige wind komt de wind vanaf het land en stroomt het
naar zee. In de zomer is het dan warmer in Nederland en in de winter kouder. Land wordt
snel warm maar koelt ook snel af. Water wordt langzaam warm maar koelt ook langzaam af.
Aanlandige wind: zomer minder warme zomers, winter zachte winters. Aflandige wind: in de
zomer is het warmer in Nederland en in de winter is het dan koeler.
De zeestromen beïnvloeden de temperatuur op het land. Nederland heeft veel invloed van
de golfstroom vanuit het Caribisch gebied. Door de warme golfstroom richting de
Noordelijke IJszee is er in een stad in Noorwegen een ijsvrije haven. Dit komt door de warme
golfstroom.
Gebergten die aan de kust liggen, oefenen veel invloed uit op de temperatuur op het land.
Wind van zee wordt bij een berg gedwongen om op te stijgen. Daardoor daalt de
temperatuur en ontstaat er neerslag. Als de lucht verder over de berg stroomt daalt de lucht
en warmt het op. De ene kant van de berg heeft een andere temperatuur en
neerslaghoeveelheid dan de andere kant. Dit noem je klimaatscheiding.
, Neerslag
Water verdampt uit zeeen en oceanen. De waterdamp wordt door de luchtmassa verplaatst.
Zo ontstaan wolken. Veel waterdruppels bij elkaar vormen een wolk. Er ontstaat een
waterkringloop. Als de wolken boven land uitrekenen spreken we van de lange
waterkringloop. Het water zal uiteindelijk weer in zee terecht komen. Ook verdampt er een
deel.
Neerslag komt voor in vele vormen. Motregen bestaat uit
kleine waterdruppels en valt meestal uit stratuswolken. Dauw ontstaat als volledig met
waterdamp verzadigde lucht in aanraking komt met koude oppervlakten. Hagel ontstaat als
korrelsneeuw die door een luchtlaag valt met veel onderkoelde waterdruppels. Als er in de
wolken een verticale luchtbeweging plaats vindt, bevriezen ze hoog in de wolk en vallen ze
naar beneden.
Neerslag ontstaat als waterdamp afkoelt en condenseert tot waterdruppels die een wolk
vormen. Lucht kan afkoelen door: stijging door reliëf, sterke verwarming van de aarde en
door botsing van twee soorten lucht. Aan de windkant van de berg (loefzijde) stuwt de lucht
tegen de helling omhoog. Hoe hoger de lucht, hoe verder deze afkoelt, er ontstaat neerslag.
Als neerslag ontstaat doordat lucht stijgt tegen een berg wordt dat stuwingsregen genoemd.
aan de loefzijde valt de meeste neerslag. De lijzijde is de andere kant van de berg.
Stijgingsregen ontstaat doordat de lucht stijgt en boven in de lucht afkoelt. Dit gebeurd veel
in tropische regenwouden.
Regenachtig en winderig weer in West-Europa wordt vaak veroorzaakt door een lagedruk
gebied (depressie). Depressies ontstaan door botsingen van warme en koude lucht. De plek
waar de warme en koude plek elkaar raken heet het front. De koude lucht zorgt ervoor dat
de warme lucht opstijgt en afkoelt. De lijn waarlangs dit gebeurt wordt het koufront
genoemd.
Als warme lucht richting de koude lucht stroomt, gaat dit langzamer. Het grensvlak loopt
geleidelijk omhoog (warmtefront). De neerslag uit deze wolken duurt vaak langdurig.
Neerslag die ontstaat door botsing van warme en koude lucht noem je frontale regens.
Er zijn verschillende soorten wolken: stapelvormig (cumulus), laagvormig (stratus) en
sluiervormig (cirrus).
