Les 1: Inleiding
Dystoptische visies op technologie en de samenleving
Techno = horror
Poltergeist (1982)
- gevaar dringt via televisie de huiskamer binnen
- gezinseenheid onder druk gezet door ‘invasie’ technologie
- kind(eren) worden letterlijk opgeslorpt door het televisiescherm
The Ring (2002) & Feardotcom (2002)
- viraliteit - nefaste boodschappen verspreiden zich via netwerk of kopie van
mediateksten
- technologie neemt vorm aan van kwaadaardige entiteit die mens bedreigt
Nu: Black Mirror - meisje met punten (cf. China)
Grimcutty (2022):
- gebaseerd op vermeende ‘Momo-challange’ op sociale media
- kinderen en jongeren worden gecontacteerd via sociale media voor
levensbedreigende challenges
- morele paniek
- beeld van Momo was kunstwerk op tentoonstelling van Japanse artiets
Keisuke Aiso
- angst voor de risico’s van een online medialandschap voor jonge kinderen
-> Risk =/= harm - Sonia Livingstone (2015)
Belangrijk onderscheid te maken tussen risico op schade en schade lijden
Voorbeeld verkeer:
- kruispunt oversteken kan risicovol zijn, maar betekent niet dat je automatisch in een
ongeluk terechtkomt
Dat kinderen en jongeren risicovolle content tegenkomen online betekent niet noodzakelijk
dat ze er schade van ondervinden
Belang van gevoeligheid voor ervaringen en betekenisgeving van gebruikers zelf
-> Digital sublime - Vincent Mosco (2005)
Utopische visies op technologie
- ‘cyber utopianism' van de ‘90s Internetpioniers predotcomcrash’
- digitale media zorgen voor
- een definitieve winst voor liberale democratie want iedereen zal digitaal
kunnen meepraten en beslissen
- een overbrugging van tijd en ruimte waardoor iedereen overal deel wordt van
de gemeenschap
- het einde van politieke conflicten want in cyberspace kan alles
, - duikt vandaag op vb.
- ‘smart contracts’ die in de blockchain worden versleuteld waardoor er geen
tussenpersonen meer nodig zijn
- influencer worden met slecht een smartphone
- onderliggende idee dat technologie leidt tot sociale en economische vooruitgang
Les 2: media en digitale technologieën
1. Het digitaal medialandschap
van analoog -> naar digitaal medialandschap
—>
Digitale technologie verandert:
- hoe informatie en kennis verspreid wordt
- hoe we werken en met elkaar omgaan
Die twee niveaus zijn vervat in idee van Mediatisation
Mediatisering =
1) De groeiende aanwezigheid van media in alle aspecten van het leven
2) Dus met gevolgen voor meer dan communicatie en informatie, maar voor bredere
samenleving
Dit concept
- verbreedt onze focus, door niet enkel te onderzoeken hoe digitale media informatie
en communicatie tussen mensen vormen, maar ook andere aspecten van het
dagelijkse leven kleuren
- nodigt uit om te onderzoeken hoe de digitale mediëren van alle facetten van ons
leven onze manier van samenleven (politiek, sociaal, economisch) vormgeeft
- nodigt uit de concepten die we reeds hebben op die manier van samenleving te
begrijpen (democratie, participatie, werk, macht …) te herdenken
Bv. GPS, Applebril, Facetimen …
Mediatisering als theoretische lens
- ondervraagt de interrelaties tussen
- media- en communicatietechnologie enerzijds, en
- cultuur en samenleving anderzijds
- kijkt verder dan enkel
- menselijke communicatie, maar ook naar
- gevolgen voor alle menselijke relaties in de samenleving
- beschouwt media
, - niet als externe krachten die samenleving en cultuur beïnvloeden
- wel als inherent deel van de samenleving
- onderzoekt hoe verschillende domeinen van de samenleving veranderen doordat digitale
media er in doordringen en nieuwe logica’s binnenbrengen
vb. politiek (advertentiecampanges of fb), religie (bv televangelists) …
Digital condition - Felix Stadler
- Toestand waarbij computernetwerken kerninfrastructuur zijn geworden voor zo goed
als alle aspecten van het leven
- winkelen (online shoppen, contactloos betalen, PayPal …)
- overheid (ItsMe, online belastingen …)
- digitaal eigendom en copyrights (TikTok, Memes …)
- groepsvorming, activisme, participatie (Q-Anon, Telegram …)
- Belang om centrale begrippen te herdenken, zoals democratie, participatie, werk,
bezit en macht
Mediatisering kenmerkt ons digitaal medialandschap
1) We leven eerder in dan met media (Media life, Deuze, 2011)
- Samenleving gekenmerkt door alomtegenwoordigheid en doordringbaarheid
van digitale media
- Zo aanwezig dat we het haast niet merken
- We worden blind van de rol van media op de verschillende facetten
van ons dagelijks leven
- Zo gewoon dat we vergeten kritisch te staan over welke impact digitale media
op ons leven kunnen hebben
2) Dat medialandschap wordt gekenmerkt door nieuwe mogelijkheden, maar ook door
uitdagingen, conflicten en controverses cf. mobiliteit
- nieuwe actoren zoals Tesla en ITS aanbieders met eigen agenda, meer of
minder macht, etc. die beroep doen op …
- nieuwe strategieën om hun plaats op te eisen in dat landschap, bv. autopilot
als USP, die vragen om …
- nieuwe invullingen van concepten zoals verantwoordelijkheid bij auto-
ongelukken, die …
- oude actoren dwingen om met deze actoren, strategieën en invullingen om te
gaan
3) Dat medialandschap kan beschouwd worden als een media-ecologie: de studie van
media als een ‘omgeving’ waarin
- verschillende media en actoren in relatie staan tot elkaar (itt media als silo’s
of aparte industrieën)
- de interacties tussen die actoren een (macht)spel vormen die uitkomst
bepaalt
- die uitkomst niet enkel onze communicatie vormgeeft, maar ook andere
sferen van onze cultuur en samenleving
- de uitkomst niet in elk domein dezelfde zal zijn, maar afhankelijk is van de
dynamieken tussen media en actoren in dat domein
4) de interacties tussen die verschillende actoren worden steeds complexer en vereisen
dat we bestaande concepten waarmee we onze samenleving trachten te begrijpen,
herbekijken
, 2. Nieuwe en oude media
nieuwe media = een gecontesteerd begrip
- nieuwe media worden oud
- nieuw verhult eigenlijke kenmerken
- digitale media zijn meer dan ‘nieuw’ (zie verder voor kenmerken)
- ‘nieuwe’ media kunnen heel verschillend zijn
- impliceert lineaire proces van verbetering/vervanging tov ‘oude media’
- ‘oude’ media soms beter geacht dan nieuwe media bv. Vinly als bv. van
zombie-medium
- nieuwe media bouwen verder op format van oude bv. skeuomorphisme van
Steve Jobs
- nieuwe en oude media leven naast elkaar
Media repertoire = een cross-mediaal begrip
Het geheel aan media dat een persoon regelmatig gebruikt.
Deze lens wordt gekenmerkt door:
- niet productie- maar gebruikersperspectief vraagt
- niet ‘welk publiek bereikt een bepaald medium?’ maar
- wel ‘welke media gebruikt een bepaalde persoon gebruikt?
- volledigheid: legt nadruk op
- de verscheidenheid aan media die een persoon regelmatig gebruikt
- en niet op het belang van een enkel medium
- relationaliteit: beschouwt het geheel aan media dat een persoon regelmatig gebruikt
- niet als louter de som van de verschillende media die hij gebruikt
- wel als een zinvol gestructureerde samenstelling van media
(de onderlinge relaties tussen de media heeft betekenis)
Een media repertoire kan veranderen
- verwerving: een media sijpelt het mediarepertoire binnen
- behoud: een medium blijft in het mediarepertoire
Dystoptische visies op technologie en de samenleving
Techno = horror
Poltergeist (1982)
- gevaar dringt via televisie de huiskamer binnen
- gezinseenheid onder druk gezet door ‘invasie’ technologie
- kind(eren) worden letterlijk opgeslorpt door het televisiescherm
The Ring (2002) & Feardotcom (2002)
- viraliteit - nefaste boodschappen verspreiden zich via netwerk of kopie van
mediateksten
- technologie neemt vorm aan van kwaadaardige entiteit die mens bedreigt
Nu: Black Mirror - meisje met punten (cf. China)
Grimcutty (2022):
- gebaseerd op vermeende ‘Momo-challange’ op sociale media
- kinderen en jongeren worden gecontacteerd via sociale media voor
levensbedreigende challenges
- morele paniek
- beeld van Momo was kunstwerk op tentoonstelling van Japanse artiets
Keisuke Aiso
- angst voor de risico’s van een online medialandschap voor jonge kinderen
-> Risk =/= harm - Sonia Livingstone (2015)
Belangrijk onderscheid te maken tussen risico op schade en schade lijden
Voorbeeld verkeer:
- kruispunt oversteken kan risicovol zijn, maar betekent niet dat je automatisch in een
ongeluk terechtkomt
Dat kinderen en jongeren risicovolle content tegenkomen online betekent niet noodzakelijk
dat ze er schade van ondervinden
Belang van gevoeligheid voor ervaringen en betekenisgeving van gebruikers zelf
-> Digital sublime - Vincent Mosco (2005)
Utopische visies op technologie
- ‘cyber utopianism' van de ‘90s Internetpioniers predotcomcrash’
- digitale media zorgen voor
- een definitieve winst voor liberale democratie want iedereen zal digitaal
kunnen meepraten en beslissen
- een overbrugging van tijd en ruimte waardoor iedereen overal deel wordt van
de gemeenschap
- het einde van politieke conflicten want in cyberspace kan alles
, - duikt vandaag op vb.
- ‘smart contracts’ die in de blockchain worden versleuteld waardoor er geen
tussenpersonen meer nodig zijn
- influencer worden met slecht een smartphone
- onderliggende idee dat technologie leidt tot sociale en economische vooruitgang
Les 2: media en digitale technologieën
1. Het digitaal medialandschap
van analoog -> naar digitaal medialandschap
—>
Digitale technologie verandert:
- hoe informatie en kennis verspreid wordt
- hoe we werken en met elkaar omgaan
Die twee niveaus zijn vervat in idee van Mediatisation
Mediatisering =
1) De groeiende aanwezigheid van media in alle aspecten van het leven
2) Dus met gevolgen voor meer dan communicatie en informatie, maar voor bredere
samenleving
Dit concept
- verbreedt onze focus, door niet enkel te onderzoeken hoe digitale media informatie
en communicatie tussen mensen vormen, maar ook andere aspecten van het
dagelijkse leven kleuren
- nodigt uit om te onderzoeken hoe de digitale mediëren van alle facetten van ons
leven onze manier van samenleven (politiek, sociaal, economisch) vormgeeft
- nodigt uit de concepten die we reeds hebben op die manier van samenleving te
begrijpen (democratie, participatie, werk, macht …) te herdenken
Bv. GPS, Applebril, Facetimen …
Mediatisering als theoretische lens
- ondervraagt de interrelaties tussen
- media- en communicatietechnologie enerzijds, en
- cultuur en samenleving anderzijds
- kijkt verder dan enkel
- menselijke communicatie, maar ook naar
- gevolgen voor alle menselijke relaties in de samenleving
- beschouwt media
, - niet als externe krachten die samenleving en cultuur beïnvloeden
- wel als inherent deel van de samenleving
- onderzoekt hoe verschillende domeinen van de samenleving veranderen doordat digitale
media er in doordringen en nieuwe logica’s binnenbrengen
vb. politiek (advertentiecampanges of fb), religie (bv televangelists) …
Digital condition - Felix Stadler
- Toestand waarbij computernetwerken kerninfrastructuur zijn geworden voor zo goed
als alle aspecten van het leven
- winkelen (online shoppen, contactloos betalen, PayPal …)
- overheid (ItsMe, online belastingen …)
- digitaal eigendom en copyrights (TikTok, Memes …)
- groepsvorming, activisme, participatie (Q-Anon, Telegram …)
- Belang om centrale begrippen te herdenken, zoals democratie, participatie, werk,
bezit en macht
Mediatisering kenmerkt ons digitaal medialandschap
1) We leven eerder in dan met media (Media life, Deuze, 2011)
- Samenleving gekenmerkt door alomtegenwoordigheid en doordringbaarheid
van digitale media
- Zo aanwezig dat we het haast niet merken
- We worden blind van de rol van media op de verschillende facetten
van ons dagelijks leven
- Zo gewoon dat we vergeten kritisch te staan over welke impact digitale media
op ons leven kunnen hebben
2) Dat medialandschap wordt gekenmerkt door nieuwe mogelijkheden, maar ook door
uitdagingen, conflicten en controverses cf. mobiliteit
- nieuwe actoren zoals Tesla en ITS aanbieders met eigen agenda, meer of
minder macht, etc. die beroep doen op …
- nieuwe strategieën om hun plaats op te eisen in dat landschap, bv. autopilot
als USP, die vragen om …
- nieuwe invullingen van concepten zoals verantwoordelijkheid bij auto-
ongelukken, die …
- oude actoren dwingen om met deze actoren, strategieën en invullingen om te
gaan
3) Dat medialandschap kan beschouwd worden als een media-ecologie: de studie van
media als een ‘omgeving’ waarin
- verschillende media en actoren in relatie staan tot elkaar (itt media als silo’s
of aparte industrieën)
- de interacties tussen die actoren een (macht)spel vormen die uitkomst
bepaalt
- die uitkomst niet enkel onze communicatie vormgeeft, maar ook andere
sferen van onze cultuur en samenleving
- de uitkomst niet in elk domein dezelfde zal zijn, maar afhankelijk is van de
dynamieken tussen media en actoren in dat domein
4) de interacties tussen die verschillende actoren worden steeds complexer en vereisen
dat we bestaande concepten waarmee we onze samenleving trachten te begrijpen,
herbekijken
, 2. Nieuwe en oude media
nieuwe media = een gecontesteerd begrip
- nieuwe media worden oud
- nieuw verhult eigenlijke kenmerken
- digitale media zijn meer dan ‘nieuw’ (zie verder voor kenmerken)
- ‘nieuwe’ media kunnen heel verschillend zijn
- impliceert lineaire proces van verbetering/vervanging tov ‘oude media’
- ‘oude’ media soms beter geacht dan nieuwe media bv. Vinly als bv. van
zombie-medium
- nieuwe media bouwen verder op format van oude bv. skeuomorphisme van
Steve Jobs
- nieuwe en oude media leven naast elkaar
Media repertoire = een cross-mediaal begrip
Het geheel aan media dat een persoon regelmatig gebruikt.
Deze lens wordt gekenmerkt door:
- niet productie- maar gebruikersperspectief vraagt
- niet ‘welk publiek bereikt een bepaald medium?’ maar
- wel ‘welke media gebruikt een bepaalde persoon gebruikt?
- volledigheid: legt nadruk op
- de verscheidenheid aan media die een persoon regelmatig gebruikt
- en niet op het belang van een enkel medium
- relationaliteit: beschouwt het geheel aan media dat een persoon regelmatig gebruikt
- niet als louter de som van de verschillende media die hij gebruikt
- wel als een zinvol gestructureerde samenstelling van media
(de onderlinge relaties tussen de media heeft betekenis)
Een media repertoire kan veranderen
- verwerving: een media sijpelt het mediarepertoire binnen
- behoud: een medium blijft in het mediarepertoire
