Echografie
Indicaties voor verloskundigen
Huidige opleidingsprofiel
- Verschil kennen tussen functionele en structurele echografie
- Definitie van doel en indicaties kennen
- Functionele echo’s aan kunnen vragen en evt uitvoeren
- Principes van diagnostiek via echo en doppleronderzoek kennen
- Inhoud van echografisch verslag kunnen schrijven, lezen, interpreteren
Wet dec 2006: uitbreiding bevoegdhedenVV: uitvoeren functionele echo
Indicaties
- Lokalisatie en evolutie ZS - Normaliteiten organen 3e trim
- Bepaling aantal embryo’s - Foetale gewixhtsschatting
- Bepaling chorioniciteit bij - Lokalisatie placenta + foetale
meerling ZS positie
- Zwangerschapsduur bepaling - Cervixmeting
1e trim - AFI (vruchtwaterindex)
- NT meting - Biofysisch profiel*
- Normaliteit organen 1e trim - Doppler*
- Biometrie tijdens hele zs
Inleiding
- Echo vind de meeste afw van CV stelsel, daarna ledenmaten
- Hartafw gestegen: vnl VSD: vermoedelijk door stijging obesitas en diabetes
- Hartafwijkingen (vnl septumdefecten), gespleten lip, hypospadie,
transpositie v/d grote vaten
- Aantal trisomie 21 gedaald: mogelijk door NIPT
- Niet alle aandoeningen zijn prenataal diagnosticeerbaar: slechts 38%
prenataal ontdekt
- Diagnostische waarde echografie afh van ZS duur en uitgebreidheid letsel
Fysica en basisbegrippen
1. Echografie of echoscopie
= onderzoekstechniek die gebruik maakt van ultrasone (niet hoorbare)
geluidsgolven om anatomische structuren in beeld te brengen.
Reflecties van ultrageluid worden in beeld gebracht
Geluid
= trilling in gas, vloeistof of vaste stof
- Aantal trillingen/sec: Hertz: Hz
- Ultrageluid: >20.000 Hz
- Ultrageluid voor medische beeldvorming: 2-20 MHz (mega = 1.000.000)
In verloskunde: 2,5-8 MHz
Geluid wordt uitgezonden door transducer
Echo
= geluid dat wordt teruggekaatst door reflectoren in het weefsel
, - Intensiteit: afh van samenstelling weefsel
- Tijdsduur: waarop uitgezonden geluid terug wordt ontvangen (is afh van de
diepte)
Beeld
= via transducer
Piëzo-elektrische kristallen
- Generen trilling: wanneer er een elektrische puls door kristallen gaat wordt
er geluid veroorzaakt
- Genereren elektrische puls: wanneer trilling/geluid terug ontvangen wordt,
vormen kristallen een elektrische puls
Geluid uitgezonden en opgevangen door transducer. Tijdsduur en intensiteit
waarop reflecties hebben plaatsgevonden, bepalen waar in het 2D beeld de
reflector als pixel in het beeld weergegeven wordt.
Wit afgebeeld: structuur kaatst veel geluid terug (hoge intensiteit) = echodens
(bot)
Zwart afgebeeld: structuur laat al het geluid door en weerkaatst
niets = echolucent (water/vocht)
Grijs afgebeeld: afh van structuur van weefsel worden verschillende
grijstinten weergegeven = echogeen (bv lever, longen)
Kwaliteit beeld wordt deels bepaald door resolutie:
- Hogere geluidsfrequentie (Hz): beter echobeeld, minder
goede penetratie
- Lagere geluidsfrequentie (Hz): mindere resolutie echobeeld,
betere penetratie in het weefsel
Balans zoeken tussen penetratie en resolutie: instelling toestel:
keuze frequentie ook afh van diepte (bv bij obesitas)
In de verloskunde
Unidimensionaal beeld: 1 lijn (eerste beelden)
Tweedimensionaal beeld (2D): hoogte, diepte: door piezo-kristallen
op een rij te plaatsen
Driedemensionaalbeeld (3D): hoogte, breedte, diepte: vlakken 2D worden
samengevoegd in een blok of volume (=voxel)
Vierdimensionaal beeld (4D): hoogte, breedte, diepte, tijd (realtime 3D)
Transvaginaal: in 1e trim ZS of cervixbeoordeling (5-10 MHz)
Transabdominaal: in 2e/3e trim (2,5-5 MHz)
Sagittale doorsnede: overlangse doorsnede: in midden (mediane/midsagittale
doorsnede)
Coronale doorsnede: overlangse doorsnede 90 graden op sagitttale doorsnede
Transversale doorsnede:
dwarsdoorsnede
Structuur bekijken vanuit de 3
doorsneden
Specifieke scanvlakken: apicaal (naar
top toe), transfontanellair
, Beeldkwaliteit
Afhankelijke van:
- Gebruiker: beeldoriëntatie (merkteken, beeldscherm en transducer),
transducerhantering, kennis (toestel, anatomie) (vaste volgorde van groot
belang), gebruikte richtlijnen.
- Cliënt: weefselstructuur (ras, obesitas), positie (ligging foetus), verloop ZS
- Toestel: opname mogelijkheden
Prenatale diagnostiek
Algemeen
Elke vrouw heeft risico dat foetus chromosoomafwijking heeft, dit is sterk
gerelateerd aan de lft.
Screening in evolutie: serumalfafoetoproteïne (’88) -> Nu NIPT (’15)
- Echo heeft hierin belangrijke plaats, bij pos screening nog steeds invasieve
techniek noodzakelijk
Eerste trimester screening: Echo
NT-meting = nekplooimeting
- meting vochtophoping in nekregio
- gerelateerd aan CRL (tussen 45-84 mm)
- Verdikt bij merendeel trisomie 21,18,13 + andere erfelijke, chromosomale
en hartafw
- Verdikt: >3mm (hoe dikker hoe meer kans op afwijking maar verdikking
niet altijd een afwijking)
Belang correcte meting:
- CRL tussen 45-84mm
- Sagittale doorsnede
- Neutrale positie hoofd
- Beeld voldoende vergroot: hoofd en thorax in
beeld
- Plaats calipers
- Wijdste deel meten
- Duidelijk onderscheid tussen huid en amnionvlies
- Aantal keren meten
Neusbeentje
- Afwezig of aanwezig
- Bij 70% van down-syndroom afwezig, soms klein botje
- Sagittale doorsnede, is – teken
Eerste trimester screening: NIPT
= niet invasieve prenatale test
- Vanaf 10-11w, is geen diagnose
- Bloedafname: DNA van foetus in bloed van moeder
- Voorwaarden: geen verdikte NT, recente bloedtransfusie
- Positief: invasieve test (VWP, CVS)
- Afname 1e trim screening, NT nog wel belangrijk
IMITAS studie: 13 weken echo
Indicaties voor verloskundigen
Huidige opleidingsprofiel
- Verschil kennen tussen functionele en structurele echografie
- Definitie van doel en indicaties kennen
- Functionele echo’s aan kunnen vragen en evt uitvoeren
- Principes van diagnostiek via echo en doppleronderzoek kennen
- Inhoud van echografisch verslag kunnen schrijven, lezen, interpreteren
Wet dec 2006: uitbreiding bevoegdhedenVV: uitvoeren functionele echo
Indicaties
- Lokalisatie en evolutie ZS - Normaliteiten organen 3e trim
- Bepaling aantal embryo’s - Foetale gewixhtsschatting
- Bepaling chorioniciteit bij - Lokalisatie placenta + foetale
meerling ZS positie
- Zwangerschapsduur bepaling - Cervixmeting
1e trim - AFI (vruchtwaterindex)
- NT meting - Biofysisch profiel*
- Normaliteit organen 1e trim - Doppler*
- Biometrie tijdens hele zs
Inleiding
- Echo vind de meeste afw van CV stelsel, daarna ledenmaten
- Hartafw gestegen: vnl VSD: vermoedelijk door stijging obesitas en diabetes
- Hartafwijkingen (vnl septumdefecten), gespleten lip, hypospadie,
transpositie v/d grote vaten
- Aantal trisomie 21 gedaald: mogelijk door NIPT
- Niet alle aandoeningen zijn prenataal diagnosticeerbaar: slechts 38%
prenataal ontdekt
- Diagnostische waarde echografie afh van ZS duur en uitgebreidheid letsel
Fysica en basisbegrippen
1. Echografie of echoscopie
= onderzoekstechniek die gebruik maakt van ultrasone (niet hoorbare)
geluidsgolven om anatomische structuren in beeld te brengen.
Reflecties van ultrageluid worden in beeld gebracht
Geluid
= trilling in gas, vloeistof of vaste stof
- Aantal trillingen/sec: Hertz: Hz
- Ultrageluid: >20.000 Hz
- Ultrageluid voor medische beeldvorming: 2-20 MHz (mega = 1.000.000)
In verloskunde: 2,5-8 MHz
Geluid wordt uitgezonden door transducer
Echo
= geluid dat wordt teruggekaatst door reflectoren in het weefsel
, - Intensiteit: afh van samenstelling weefsel
- Tijdsduur: waarop uitgezonden geluid terug wordt ontvangen (is afh van de
diepte)
Beeld
= via transducer
Piëzo-elektrische kristallen
- Generen trilling: wanneer er een elektrische puls door kristallen gaat wordt
er geluid veroorzaakt
- Genereren elektrische puls: wanneer trilling/geluid terug ontvangen wordt,
vormen kristallen een elektrische puls
Geluid uitgezonden en opgevangen door transducer. Tijdsduur en intensiteit
waarop reflecties hebben plaatsgevonden, bepalen waar in het 2D beeld de
reflector als pixel in het beeld weergegeven wordt.
Wit afgebeeld: structuur kaatst veel geluid terug (hoge intensiteit) = echodens
(bot)
Zwart afgebeeld: structuur laat al het geluid door en weerkaatst
niets = echolucent (water/vocht)
Grijs afgebeeld: afh van structuur van weefsel worden verschillende
grijstinten weergegeven = echogeen (bv lever, longen)
Kwaliteit beeld wordt deels bepaald door resolutie:
- Hogere geluidsfrequentie (Hz): beter echobeeld, minder
goede penetratie
- Lagere geluidsfrequentie (Hz): mindere resolutie echobeeld,
betere penetratie in het weefsel
Balans zoeken tussen penetratie en resolutie: instelling toestel:
keuze frequentie ook afh van diepte (bv bij obesitas)
In de verloskunde
Unidimensionaal beeld: 1 lijn (eerste beelden)
Tweedimensionaal beeld (2D): hoogte, diepte: door piezo-kristallen
op een rij te plaatsen
Driedemensionaalbeeld (3D): hoogte, breedte, diepte: vlakken 2D worden
samengevoegd in een blok of volume (=voxel)
Vierdimensionaal beeld (4D): hoogte, breedte, diepte, tijd (realtime 3D)
Transvaginaal: in 1e trim ZS of cervixbeoordeling (5-10 MHz)
Transabdominaal: in 2e/3e trim (2,5-5 MHz)
Sagittale doorsnede: overlangse doorsnede: in midden (mediane/midsagittale
doorsnede)
Coronale doorsnede: overlangse doorsnede 90 graden op sagitttale doorsnede
Transversale doorsnede:
dwarsdoorsnede
Structuur bekijken vanuit de 3
doorsneden
Specifieke scanvlakken: apicaal (naar
top toe), transfontanellair
, Beeldkwaliteit
Afhankelijke van:
- Gebruiker: beeldoriëntatie (merkteken, beeldscherm en transducer),
transducerhantering, kennis (toestel, anatomie) (vaste volgorde van groot
belang), gebruikte richtlijnen.
- Cliënt: weefselstructuur (ras, obesitas), positie (ligging foetus), verloop ZS
- Toestel: opname mogelijkheden
Prenatale diagnostiek
Algemeen
Elke vrouw heeft risico dat foetus chromosoomafwijking heeft, dit is sterk
gerelateerd aan de lft.
Screening in evolutie: serumalfafoetoproteïne (’88) -> Nu NIPT (’15)
- Echo heeft hierin belangrijke plaats, bij pos screening nog steeds invasieve
techniek noodzakelijk
Eerste trimester screening: Echo
NT-meting = nekplooimeting
- meting vochtophoping in nekregio
- gerelateerd aan CRL (tussen 45-84 mm)
- Verdikt bij merendeel trisomie 21,18,13 + andere erfelijke, chromosomale
en hartafw
- Verdikt: >3mm (hoe dikker hoe meer kans op afwijking maar verdikking
niet altijd een afwijking)
Belang correcte meting:
- CRL tussen 45-84mm
- Sagittale doorsnede
- Neutrale positie hoofd
- Beeld voldoende vergroot: hoofd en thorax in
beeld
- Plaats calipers
- Wijdste deel meten
- Duidelijk onderscheid tussen huid en amnionvlies
- Aantal keren meten
Neusbeentje
- Afwezig of aanwezig
- Bij 70% van down-syndroom afwezig, soms klein botje
- Sagittale doorsnede, is – teken
Eerste trimester screening: NIPT
= niet invasieve prenatale test
- Vanaf 10-11w, is geen diagnose
- Bloedafname: DNA van foetus in bloed van moeder
- Voorwaarden: geen verdikte NT, recente bloedtransfusie
- Positief: invasieve test (VWP, CVS)
- Afname 1e trim screening, NT nog wel belangrijk
IMITAS studie: 13 weken echo
