Samenvatting Kijken naar leerlingen 1e semester Lager Onderwijs

KIJKEN NAAR LEERLINGEN
Waarnemen en observeren

DEEL 1: DE BEGINSITUATIE

1. DE BEGINSITUATIE
De beginsituatie: alles wat je weet van het kind: leerling kenmerken, onderwijs
kenmerken, omgevingskenmerken

 Elk kind is uniek  kinderen verschillen van elkaar
 Kinderen dagen de school uit  differentiatie (aanbod aanpassen aan wat ze in
hun mars hebben)  vertrek vanuit vaststellingen dat leerlingen verschillen van
elkaar = beginsituatie in kaart brengen.
 Leerlingen sterker motiveren  eigen mogelijkheden kunnen verwerken (=meer
betrokkenheid, meer motivatie)
 Handelen van leerkracht en leeromgeving  voortdurend afstemmen op wat
leerlingen nodig hebben om te ontwikkelen (proberen door te hebben wat er
omgaat in de leerling, probeer onder hun huid te kruipen)
 Omgeving scheppen waarin leerlingen volop kansen krijgen
 Essentieel voor een goede leerkracht: juiste informatie verzamelen over de
leerlingen

2. BELANG VAN DE BEGINSITUATIE
 Begeleiden van leerprocessen
 Leerling voelt zich goed in zijn vel
 Leerling is gemotiveerd  wanneer ze zich gewaardeerd voelen, sociale
verbondenheid en relatie leerling leerkracht = cruciaal (les 4)
 Zich bekwaam voelen (ik kan iets, ik voel dat ik iets kan)
 Leerling voelt zich competent  hangt samen met de mindset (les 3) (zelf
invloed uitoefenen op wat ze kunnen doen)
 Weten waar het kind staat in zijn ontwikkeling en hoe het leert  daarop verder
bouwen

3. ELEMENTEN VAN DE BEGINSITUATIE
 Leerlingkenmerken
 Voorkennis
 Cognitieve vaardigheden
 Affectieve vaardigheden
 Metacognitieve vaardigheden
 Onderwijskenmerken
 Kenmerken van de leraar
 Kenmerken van de klasgroep
 Omgevingskenmerken
 Gedifferentieerd werken: rekening houden met beginsituatie individuele leerling
(individugerichte focus) en de klasgroep (groepsgerichte focus)
 Zone van de naaste ontwikkeling van de leerling
 Voorbeeldvragen
 Wie is de leerling als mens?
 Hoe denkt, voelt handelt dit kind
 Hoe functioneert het kind?
 Hoe ziet de ontwikkeling eruit met verschillende
ontwikkelingsdomeinen?
 Welke talenten heeft het kind?

,  Welke ontwikkelnoden en – behoeften heeft het kind?

DEEL 2 OBSERVEREN

1. WAARNEMEN
 Waarnemen: resultaat van een (meestal onbewust) subjectief selectieproces
 Selecteren wat je op de voorgrond toelaat
 Meer bewust zijn van nieuwe of opvallende prikkels
 Onbewust = spontaan op basis van voorkennis of context
 Subjectief = vanzelfsprekend
 Waarnemen iets opmerken van 1 of meerdere van je 5 zintuigen
 Horen
 Zien
 Ruiken
 Proeven
 Voelen
 Verschil waarnemen en observeren
 Waarnemen= subjectief en onbewust
 Observeren = bewust uit bepaalde opdrachten

2. OBSERVEREN

2.1) WAT IS OBSERVEREN
 observeren: gaat over verwonderen, openstaan, je laten raken en begrijpen wat
kinderen beweegt
 bijzondere vorm van waarnemen:
 objectief en doelgericht waarnemen van gedrag in context
 vanuit een doel met een plan
 bepaal vooraf:
 wat je te weten wil komen
 wat je daartoe wil waarnemen
 wanneer je dat gaat doen
 hoe je dat organiseert
 hoe en waar je gaat zitten
 hoe je je waarneming het beste kan vastleggen
 observeren doe je nooit toevallig, waarnemen wel
 essentie observeren= eerst gegevens verzamelen , geen interpretaties toelaten
 observeren= manier van gegevens verzamelen door middel van een vraag
waarop je antwoorden wilt
 even in de klas kijken is NIET observeren (het is waarnemen)

2.2) WAAROM OBSERVEERT DE LERAAR
 het is de taak van de leerkracht om een kind goed in beeld te brengen
 2 aspecten spelen hierbij belangrijke rol: (hiermee houdt de leraar
rekening)
 Overeenkomsten tussen de leerlingen
 Verschillen tussen de kinderen
 Elk kind is uniek MAAR de uniciteit (uniek zijn) maakt het niet makkelijker om te
observeren
 Op de verschillen en gelijkenissen van de leerling stemt de leraar het leer
aanbod af
 Kern en doel van observeren:
 Gemeenschappelijke kenmerken signaleren

,  Waarnemen in welke mate er sprake is van afwijkend zijn van de
gangbare ontwikkeling
 Kwaliteit van het onderwijs verhogen: effectiever inspelen op de
onderwijsbehoeften van leerlingen
 Observeren = een vorm van volgen met de bedoeling om gegevens te
verzamelen
 Observeren is doelgericht
 Observeren heeft enkel zin als je weet wat je ziet  vak inhoudelijke en
vakdidactische kennis
 Het gaat systematisch
 Weten hoe te handelen: om invloed op het leren van de leerlingen uit te
oefenen
 Oprecht nieuwsgierigheid als leraar hebben
 Belang observeren:
 Hulpmiddel om iets of iemand beter te leren kennen en als voorbereiding
op latere doeleinden
 Als leraar doe je het voor de begeleiding van elk individueel kind
 Hulpmiddel om zicht te krijgen op eigen talenten en werkpunten

2.3) SOORTEN OBSERVATIE
 Observatie: 2 hoofdvormen
 Open observatie (ongestructureerde observatie)
 Gerichte observatie (gestructureerde observatie)

PARTICIPERENDE OBSERVATIE
 Observator is zelf betrokken binnen de context van de observatie
 Spelen met het kind dat je observeert
 NADEEL: observator kan invloed hebben op gedrag van geobserveerde kind
 Belangrijke vorm van observeren

NIET PARCIPERENDE OBSERVATIE
 Observator gaat niet in interactie met geobserveerde kind
 Staat buiten de geobserveerde situatie
 Onopvallend aanwezig zijn in de klas, speelplaats

WAARNEMEN, SPONTANE OF DAGELIJKSE OBSERVATIE
 Doorheen de dag: voortdurend gedrag, inzet, prestaties van leerlingen
observeren
 Opvallende zaken noteren
 Gewenst of ongewenst gedragingen

GESTRUCTUREERDE OF OPEN OBSERVATIE
 Gedrag leerlingen breed bekijken
 Bepaalde situaties of lange observatieperiode

GESTRUCTUREERD OF GESLOTEN OBSERVATIE
 Bijkomende informatie verzamelen om leerling zo goed mogelijk in kaart te
brengen
 Observatie met een bepaald doel voor ogen
 Vastzetten van welke ontwikkelingsdomeinen in de observatie worden
meegenomen

ZELFOBSERVATIE