HOORCOLLEGE 2: KIJKEN NAAR EN DENKEN OVER KINDERMISHANDELING EN
VERWAARLOZING
LEERVRAAG 1: WELKE DEFINITIES EN VORMEN VAN KINDERMISHANDELING KUNNEN WE
ONDERSCHEIDEN?
Een aantal stellingen:
- Kindermishandeling heeft als doel om het kind schade te berokkenen.
- Als een jong kind geweld tussen de ouders hoort of ziet, kan het kind een trauma oplopen.
- Een baby kan niet communiceren wanneer die geweld of verwaarlozing meemaakt.
- Naast de ouders, zijn er ook andere zorgfiguren die een essentiële impact kunnen hebben op
de ontwikkeling van het jonge kind.
Voorbeeld hulpverleningsdefinitie van het VK:
- Kindermishandeling- en verwaarlozing is iedere situatie waarin het kind slachtoffer is van
geweld van fysieke, psychische of seksuele aard en dit passief of actief.
VORMEN VAN KINDERMISHANDELING
Actief: iets specifiek doen
- Lichamelijke mishandeling (bv slagen)
- Emotionele mishandeling (bv roepen op het kind)
- Seksueel misbruik
Passief: iets nalaten wat negatief is voor het kind
- Verwaarlozing:
o Lichamelijke
o Emotionele
o Educatieve
Kinderen zijn vaak slachtoffer van meerdere vormen van mishandeling
1
,LEERVRAAG 2: WAT WETEN WE OVER HET ONTSTAAN, DE GEVOLGEN EN DE
BESCHERMENDE FACTOREN VAN KINDERMISHANDELING?
ONTSTAAN:
à Ecologische systeemtheorie van Urie Bronfenbrenner.
Micro:
- Verschillende factoren spelen een rol: Ouders, kind, omgeving, wisselwerking.
- Kind kenmerken: prikkelbare baby, kind met beperking of stoornis
- Ouderkenmerken: vb: eigen opvoedingsgeschiedenis, problematisch middelengebruik (drugs,
alcohol), ernstige psychische stoornis
- Relatie ouder – kind: vb: verzorging niet aangepast aan de behoeften van het kind, ideeën
over disciplinering, opvoedingsvaardigheden – en attitudes
Meso:
- Gezinskenmerken: vb: SES (inkomen, huisvesting...), weinig netwerk, culturele factoren,
wisselende gezinssamenstelling
- Niet enkel kind signalen in kaart brengen, maar ook de context!
Macro:
- Politieke beslissingen
- Regelgeving
- Grote gebeurtenissen: Corona
- Vb: kinderbijslag stijgt, stijgende energieprijzen, legen brooddozen, voedselbank, praten over
de oorlog in Oekraïne met kinderen
Draagkracht versus draaglast staat bij kindermishandeling heel hard onderdruk
- Kind zit onder de tafel, moeder probeer kind te beschermen. Maar als de
draaglast te groot is bijvoorbeeld omwille van Corona, financiële problemen en er
is geen draagkracht, dan gaat de tafel breken. En dan draagt het kind de gevolgen
ervan.
- We moeten gaan kijken hoe kunnen we de draagkracht vergroten
Stelling 1: kindermishandeling heeft als doel om het kind schade te berokken -> deze
stelling klopt niet à Het ontstaat meestal door een samenloop van verschillende
aspecten
2
,GEVOLGEN VAN KINDERMISHANDELING:
Kindermishandeling kan ernstige gevolgen ( op diverse terreinen, en zowel op korte als lange termijn)
hebben op de ontwikkeling van het kind
- 1/3 weinig tot geen gevolgen
- 1/3 hulpverlening nodig en forse gevolgen
- 1/3 tussengroep
Onderzoek (Finkelhorst, ’93): schade neemt toe wanneer
- Kind jonger is
- Misbruik meer vergaand is
- Dader bekend is
- Misbruik langer en/ of frequenter is
- Gebrek aan steun van niet – mishandelende ouders na stopzetten van geweld
Kindermishandeling kan ernstige gevolgen hebben
- Kindermishandeling raakt aan de ontwikkeling van ons brein
o Geweld en/ of verwaarlozing meemaken als kind zorgt ervoor:
Je emotioneel geheugen verandert: je gaat prikkels die lijken op het geweld
of de verwaarlozing als gevaarlijk beschouwen (terwijl ze dat niet zijn)
Je structuur van je hersenen verandert: waardoor je minder goed in staat
bent je emoties en gedrag te reguleren
Je stresshuishouding verandert: waardoor je minder stress en prikkels kan
verdragen. Je gaat sneller en vaak langer overstuur zijn door prikkels waar
andere baby’s of peuters niet met stress op reageren.
o Je stresshuishouding verandert: waardoor je minder stress
en prikkels kan verdragen. Je gaat sneller en vaak langer
overstuur zijn door prikkels waar andere baby’s of peuters
niet met stress op reageren.
Gevolgen op korte termijn
- Letsels, slaapproblemen, bedplassen, angst, concentratieproblemen, negatief zelfbeeld,
moeilijkheden in sociale contacten, agressie
- Bijvoorbeeld: the shaken baby syndrome
Gevolgen op lange termijn
- Hechtingsproblematiek, depressie, angststoornis
- PTSS
- Psychose
- Suïcide
- Transgenerationele kindermishandeling
Stelling 2: als een jong kind geweld tussen de ouders hoort of ziet, kan het kind een trauma oplopen.
à Deze stelling klopt
Stelling 3: een baby kan niet/ moeilijker getraumatiseerd worden à deze stelling klopt niet
- De hersenen gaan op een andere manier vorm krijgen
- Ze gaan heel afhankelijk van ervaringen, zowel positief als negatief
3
, Adverse Childhood Experiences -> groot onderzoek in Amerika
- Abuse = misbruik
- Neglect = verwaarlozen
- Household dysfunction = huishoudelijke disfunctie
- Wanneer een kind meer als 4 ervaringen heeft -> dan heeft het een enorme impact op het
kind. Zoals: gezondheid, middelmisbruik, levensduur…
Stelling 4: als kindermishandeling stopt, stopt ook de stress à deze stelling klopt niet
BESCHERMENDE FACTOREN: PROTECTIVE FACTOR FRAMEWORK
Vanuit de ouders
- Opvoedvaardigheden
- Welzijn
- Positieve invloedrijke andere volwassenen
- Veerkracht
Vanuit de omgeving
- Positieve schoolomgeving
- Stabiele woonsituatie
- Sociale steun
Vanuit het kind
- Gevoel van perspectief
- Beleving eigen effectiviteit
- Oplossingsvermogen
- Sociale vaardigheden
- Veerkracht
Beschermende factoren in geval van kindermishandeling
- Interventie in jeugdjaren
- Terugkeren met gezin naar veilig samenleven
- Steunen van een kind
- Contact houden met leeftijdsgenoten
- Contact houden met veilige, affectieve, zorgende volwassene
- Verantwoordelijkheid opnemen door en erkenning vanuit de dader
Stelling 5: naast ouders, zijn er ook andere zorgfiguren die een essentiële impact kunnen hebben op
de ontwikkeling van het jonge kind à deze stelling is juist
4
VERWAARLOZING
LEERVRAAG 1: WELKE DEFINITIES EN VORMEN VAN KINDERMISHANDELING KUNNEN WE
ONDERSCHEIDEN?
Een aantal stellingen:
- Kindermishandeling heeft als doel om het kind schade te berokkenen.
- Als een jong kind geweld tussen de ouders hoort of ziet, kan het kind een trauma oplopen.
- Een baby kan niet communiceren wanneer die geweld of verwaarlozing meemaakt.
- Naast de ouders, zijn er ook andere zorgfiguren die een essentiële impact kunnen hebben op
de ontwikkeling van het jonge kind.
Voorbeeld hulpverleningsdefinitie van het VK:
- Kindermishandeling- en verwaarlozing is iedere situatie waarin het kind slachtoffer is van
geweld van fysieke, psychische of seksuele aard en dit passief of actief.
VORMEN VAN KINDERMISHANDELING
Actief: iets specifiek doen
- Lichamelijke mishandeling (bv slagen)
- Emotionele mishandeling (bv roepen op het kind)
- Seksueel misbruik
Passief: iets nalaten wat negatief is voor het kind
- Verwaarlozing:
o Lichamelijke
o Emotionele
o Educatieve
Kinderen zijn vaak slachtoffer van meerdere vormen van mishandeling
1
,LEERVRAAG 2: WAT WETEN WE OVER HET ONTSTAAN, DE GEVOLGEN EN DE
BESCHERMENDE FACTOREN VAN KINDERMISHANDELING?
ONTSTAAN:
à Ecologische systeemtheorie van Urie Bronfenbrenner.
Micro:
- Verschillende factoren spelen een rol: Ouders, kind, omgeving, wisselwerking.
- Kind kenmerken: prikkelbare baby, kind met beperking of stoornis
- Ouderkenmerken: vb: eigen opvoedingsgeschiedenis, problematisch middelengebruik (drugs,
alcohol), ernstige psychische stoornis
- Relatie ouder – kind: vb: verzorging niet aangepast aan de behoeften van het kind, ideeën
over disciplinering, opvoedingsvaardigheden – en attitudes
Meso:
- Gezinskenmerken: vb: SES (inkomen, huisvesting...), weinig netwerk, culturele factoren,
wisselende gezinssamenstelling
- Niet enkel kind signalen in kaart brengen, maar ook de context!
Macro:
- Politieke beslissingen
- Regelgeving
- Grote gebeurtenissen: Corona
- Vb: kinderbijslag stijgt, stijgende energieprijzen, legen brooddozen, voedselbank, praten over
de oorlog in Oekraïne met kinderen
Draagkracht versus draaglast staat bij kindermishandeling heel hard onderdruk
- Kind zit onder de tafel, moeder probeer kind te beschermen. Maar als de
draaglast te groot is bijvoorbeeld omwille van Corona, financiële problemen en er
is geen draagkracht, dan gaat de tafel breken. En dan draagt het kind de gevolgen
ervan.
- We moeten gaan kijken hoe kunnen we de draagkracht vergroten
Stelling 1: kindermishandeling heeft als doel om het kind schade te berokken -> deze
stelling klopt niet à Het ontstaat meestal door een samenloop van verschillende
aspecten
2
,GEVOLGEN VAN KINDERMISHANDELING:
Kindermishandeling kan ernstige gevolgen ( op diverse terreinen, en zowel op korte als lange termijn)
hebben op de ontwikkeling van het kind
- 1/3 weinig tot geen gevolgen
- 1/3 hulpverlening nodig en forse gevolgen
- 1/3 tussengroep
Onderzoek (Finkelhorst, ’93): schade neemt toe wanneer
- Kind jonger is
- Misbruik meer vergaand is
- Dader bekend is
- Misbruik langer en/ of frequenter is
- Gebrek aan steun van niet – mishandelende ouders na stopzetten van geweld
Kindermishandeling kan ernstige gevolgen hebben
- Kindermishandeling raakt aan de ontwikkeling van ons brein
o Geweld en/ of verwaarlozing meemaken als kind zorgt ervoor:
Je emotioneel geheugen verandert: je gaat prikkels die lijken op het geweld
of de verwaarlozing als gevaarlijk beschouwen (terwijl ze dat niet zijn)
Je structuur van je hersenen verandert: waardoor je minder goed in staat
bent je emoties en gedrag te reguleren
Je stresshuishouding verandert: waardoor je minder stress en prikkels kan
verdragen. Je gaat sneller en vaak langer overstuur zijn door prikkels waar
andere baby’s of peuters niet met stress op reageren.
o Je stresshuishouding verandert: waardoor je minder stress
en prikkels kan verdragen. Je gaat sneller en vaak langer
overstuur zijn door prikkels waar andere baby’s of peuters
niet met stress op reageren.
Gevolgen op korte termijn
- Letsels, slaapproblemen, bedplassen, angst, concentratieproblemen, negatief zelfbeeld,
moeilijkheden in sociale contacten, agressie
- Bijvoorbeeld: the shaken baby syndrome
Gevolgen op lange termijn
- Hechtingsproblematiek, depressie, angststoornis
- PTSS
- Psychose
- Suïcide
- Transgenerationele kindermishandeling
Stelling 2: als een jong kind geweld tussen de ouders hoort of ziet, kan het kind een trauma oplopen.
à Deze stelling klopt
Stelling 3: een baby kan niet/ moeilijker getraumatiseerd worden à deze stelling klopt niet
- De hersenen gaan op een andere manier vorm krijgen
- Ze gaan heel afhankelijk van ervaringen, zowel positief als negatief
3
, Adverse Childhood Experiences -> groot onderzoek in Amerika
- Abuse = misbruik
- Neglect = verwaarlozen
- Household dysfunction = huishoudelijke disfunctie
- Wanneer een kind meer als 4 ervaringen heeft -> dan heeft het een enorme impact op het
kind. Zoals: gezondheid, middelmisbruik, levensduur…
Stelling 4: als kindermishandeling stopt, stopt ook de stress à deze stelling klopt niet
BESCHERMENDE FACTOREN: PROTECTIVE FACTOR FRAMEWORK
Vanuit de ouders
- Opvoedvaardigheden
- Welzijn
- Positieve invloedrijke andere volwassenen
- Veerkracht
Vanuit de omgeving
- Positieve schoolomgeving
- Stabiele woonsituatie
- Sociale steun
Vanuit het kind
- Gevoel van perspectief
- Beleving eigen effectiviteit
- Oplossingsvermogen
- Sociale vaardigheden
- Veerkracht
Beschermende factoren in geval van kindermishandeling
- Interventie in jeugdjaren
- Terugkeren met gezin naar veilig samenleven
- Steunen van een kind
- Contact houden met leeftijdsgenoten
- Contact houden met veilige, affectieve, zorgende volwassene
- Verantwoordelijkheid opnemen door en erkenning vanuit de dader
Stelling 5: naast ouders, zijn er ook andere zorgfiguren die een essentiële impact kunnen hebben op
de ontwikkeling van het jonge kind à deze stelling is juist
4
