Socialezekerheidsrecht
Examen:
• Mondeling examen
• 20 min schriftelijke voorbereiding
• 3 kleuren aartjes trekken, 1 trekken per kleur: zo komen alle delen van de leerstof +/- aan bod
• Op het einde zegt de prof hoe het is geweest (je krijgt te weten of je geslaagd bent of niet) – als je het niet wil
weten, zeg het dan
• Prof neemt examen op (audio)
THEMA 1: SOCIALE ZEKERHEID EN SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT (p. 5-80, 101-177)
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
AFDELING 1: FOCUS OP ALLEDAAGSE MENSELIJKE NODEN
• Ziekte: iemand ligt in het ziekenhuis en is kwetsbaar en heeft hulp nodig → de zieke man nood aan zorg,
maar gaat kosten moeten maken om die medische zorg te moeken krijgen en zich in een situatie bevindt
dat hij niet kan gaan werken en inkomensverlies lijdt
• Moederschap: nood aan medische begeleiding van de zwangerschap en bevalling, die mensen worden
vergoed voor hun diensten (medische kosten) en tijdens de periode van laatste weken van zwangerschap
en na de bevalling ga je niet werken en krijg je hetzelfde soort van situatie → inkomensverlies lijden indien
er geen bescherming was voorzien
• Arbeidsongeval of beroepsziekte: mensen die een arbeidsongeval/-ziekte lijden, hebben nood aan
medische zorg en maken daardoor medische kosten en bevinden zich zo in het onvermogen te werken
en lijden daardoor inkomensverlies → zelf niet voor isntaan beslist in 1903, daarom arbeidsongevallen-
verzekering betaald door WG
• Handicap: personen hebben een verminderd verdienvermogen en we leven in een samenleving waar de
basis is dat je je inkomen uit arbeid gaat verwerven → gaan we die mensen aan hun lot overlaten? Ze lijden
een verlies aan zelfredzaamheid, waardoor ze vaak ook nood aan bijzondere begeleiding hebben (bv.
hulpstok of verplegers) → gaan we die mensen daar zelf voor laten opdraaien? → socialezekerheidsrecht
om compensatie te bieden
• Werkloosheid: systeem van de maatschappij:
1. Extreem succesvol ben je als je kan voorzien voor je eigen inkomen door kapitaal (zoveel geld
bijeen dat het geld opbrengt zodat je nie!t meer moet arbeiden voor inkomen)
2. Merendeel van ons gaat evenwel moeten werken om inkomen te krijgen omdat het geld dat we
hebben niet genoeg opbrengt om in ons eigen leven te voorzien
vroeger, voordat er sociale zekerheid was, als je geen kapitaal of geen arbeid had, dan zakte je
meteen naar armoede → nu 2 stappen toegevoegd (3 en 4)
3. Sociale verzekering
4. Sociale bijstand (bv. OCMW)
5. Armoede: als je niet in orde bent of niet in aanmerking komt voor sociale bijstand
• Kinderen: kinderen in een staat met een ontwikkeld socialezekerheidssysteem zijn blij, hebben boeken-
tassen en waarschijnlijk ook eten bij, terwijl kinderen in een staat zonder socialezekerheidssysteem:
geen school, uithalen uit de vuilnisbelt wat daar te halen valt, … → zo’n situatie hebben we tot na WO I
ook gekend → het feit dat we geëvolueerd zijn naar de andere situatie is omwille van de socialezekerheid
(bv. kinderbijslag – financiële steun die je krijgt omdat je kinderen hebt)
1
, • Ouderdom: oudere personen hebben vanaf een bepaalde leeftijd recht op en behoefte aan rust → maar
probleem: je hoeft niet meer te gaan arbeiden, maar dan ook geen inkomen meer → pensioensverzekering
dekt inkomensverlies bij pensioen
AFDELING 2: GEBRUIKELIJKE BETEKENIS
Sociale zekerheid (Van Dale) = (a) toestand waarbij voor allen de bezorgdheid voor gebrek wordt uitgesloten (b)
het geheel van instellingen en regelingen die dienen om deze toestand te verzekeren
→ vanuit die twee betekenissen merk je 2 benaderingen: sociale zekerheid in zijn situationele/teleologische
betekenis en sociale zekerheid in zijn instrumentele betekenis
AFDELING 3: SOCIALE ZEKERHEID IN ZIJN SITUATIONELE/TELEOLOGISCHE BETEKENIS
Sociale zekerheid = uitsluiting van bezorgdheid voor gebrek
• Link oudste gebruik van de term:
o Simon Bolivar (1819): drie peilers voor een ideale samenleving: het grootst mogelijke geluk, het
grootst mogelijke sociale zekerheid en grootst mogelijke politieke stabiliteit
o Social Security Act VS (1935): Social Security Act is een wet die een basis van werkloosheids-
verzekering organiseert en een aantal voorzieningen voor ouderdomsbescherming (om de
mensen van gebrek te vrijwaren)
o “Freedom from want” Roosevelt (1941): Roosevelt houdt in 1941 een speech in die terminologie
waarin hij 4 vrijheden vooropstelt voor het tijdperk dat hij wil inleiden: vrijheid van geloof, freedom
of fear, freedom of speech, freedom from want (bevrijding van gebrek) → uit bevrijding van gebrek
‘social security’
• Realiteit vs. ideaal: uitsluiting bezorgdheid gebrek is onvoltooid doel, sociale zekerheid is streven naar
zekerheid
• Basisbehoefte aan “veiligheid”: waarom mensen steven naar toestand van zekerheid op sociaal vlak
o Intrinsieke kwetsbaarheid van de mens: kindertijd, handicap, ziekte, ouderdom
o Maatschappelijke context: nood aan financiële middelen om in levensonderhoud en (medische)
zorg te voorzien, begrensde mogelijkheden om wettig inkomen te vergaren
• Onderscheid psychologische conditie en maatschappelijke dimensie: de vraag of je je zeker voelt in
de samenleving hangt voor een groot deel af van je ingesteldheid
• Specifieke focus op noden met maatschappelijke oorzaak en maatschappelijk belang tot leniging:
o Historisch ontwikkelingspatroon: compenseren van onwenselijke gevolgen door economische
productie en verdeling van de welvaart
o Oude problematiek armoede: leniging middels bijstandsvoorzieningen
o Nieuwe vormen van bestaansonzekerheid sinds industriële revolutie: de leer van de ‘sociale
risico’s’ structureert gaandeweg samenspel van sociale verzekeringen en bijstandsvoor-
zieningen
Traditionele sociale risico’s Prestatie van sociale zekerheid
tegemoetkoming in kost medische zorg
(kosten voor zorg bij) ziekte
(verzekeringstegemoetkoming; medische bijstand)
(inkomensverlies wegens) arbeidsongeschiktheid (en
uitkeringen arbeidsongeschiktheid (en invaliditeit) of
invaliditeit), (bijkomende kosten ter compensatie) verlies
tegemoetkomingen personen met handicap
van zelfredzaamheid
(inkomensverlies door) moederschap(srust) moederschapsuitkeringen
(medische kosten en inkomensverlies door) tegemoetkoming in kost medische zorg, uitkeringen
arbeidsongeval arbeidsongeschiktheid, nabestaandenrenten
tegemoetkoming in kost medische zorg, uitkeringen
(medische kosten en inkomensverlies door) beroepsziekte
arbeidsongeschiktheid, nabestaandenrenten
inkomensvervangende uitkering (werkloosheidsuitkering,
(inkomensverlies door) werkloosheid
overbruggingsrecht, leefloon)
2
, kosten onderhoud & opvoeding kinderen/gezinslast gezinsbijslagen
innkomensvervangende uitkering (Rust- of
(inkomensverlies door) ouderdom of overlijden kostwinner
overlevingspensioenen, inkomensgarantie ouderen)
AFDELING 4: SOCIALE ZEKERHEID IN ZIJN INSTRUMENTELE BETEKENIS
Sociale zekerheid = geheel van instellingen en regelingen erop gericht mensen te vrijwaren van bezorgdheid
voor gebrek
→ modern socialezekerheidssysteem wordt door de staat georganiseerd en geregeld door verschillende
wettelijke regels
→ historisch gezien hebben verschillende vormen bestaan:
• Rol van (solidaire) samenlevingsverbanden: stam, familie, (kern)gezin
→ zie je nu ook nog, bv. als je ziek bent, zal je partner, moeder, vader, … je in eerste instantie verzorgen
(zoals eten geven, medicatie afhalen, …)
• Rol van eigendom (bv. onroerende goederen, spaargeld, beleggingen): het hebben van onroerende
goederen of spaargoederen → als je zoveel hebt, moet je je geen zorg maken voor die sociale risico’s
omdat je wel ergens geld of goederen hebt om die risico’s te dekken
• Rol van liefdadigheid(sinstellingen): begin 19de eeuw en is de voorloper van de sociale bijstand
• Rol van emancipatiestrijd arbeidersbeweging in de 19de eeuw: oorsprong sociale verzekeringen
o Evolutie van landbouweconomie naar industrieel kapitalisme in de 19e eeuw: ontregeling
traditionele samenlevings- en solidariteitsverbanden: wanneer het industrieel kapitalisme in de
19de eeuw tot ontwikkeling komt, krijgen we te maken met een ontregeling van de traditionele
samenlevings- en solidariteitsverbanden → overschakeling waarbij de armoede op het platteland
zo groot wordt en de mensen daar wegtrekken naar de steden waar via machines fabrieken etc.
beginnen ontstaan die groeien als champignons en arbeiders die beginnen werken tegen een
dagloon
o Arbeider (“proletariër”) is aangewezen op verkoop arbeidskracht om in levensonderhoud te
voorzien: genese arbeidsmarkt en sociale risico’s: ontstaan van het proletariaat (een hele
klasse van ongeschoolde boeren die zich aanmelden om te gaan werken in de fabrieken die niet
anders hebben dan hun lichaam om aan te bieden tegen een dagloon) en dat creëert zeer slechte
situaties → in de stad wordt werkloosheid een echt probleem: je kan niet gaan werken, je hebt
geen loon voor die dag, je kan niet eten en je gezin ook niet
o Ontwikkeling van onderlinge verzekeringen: arbeiders denken onderling systemen uit waarbij
de arbeiders zelf zeggen dat ze van het karig loon op het eind van de week een stukje in de pot
leggen met zoveel mogelijk volk samen en het idee is dat als iemand ziek wordt, dat die iets uit
die pot gaat krijgen om die dag toch dat eten te kunnen gaan kopen en als je die dag aan de fabriek
niet gekozen wordt, dan is daar ook een ander potje voor → ontstaan van de onderlinge
verzekringen
• Rol van overheid:
o In opvolging religieuze liefdadigheid: organisatie sociale bijstand → overheid komt redelijk laat
in het systeem van de sociale zekerheid (voor het eerst bij de Franse Revolutie): “wat gaan we
doen met de liefdadigheidsinstellingen van de katholieke kerken” → nationaliseren:
verantwoordelijk-heid die de overheid naar zichzelf terugtrekt
o Na initiële onderdrukking emancipatiestrijd arbeidersklasse (19e eeuw):
§ Beleid van “gesubsidieerde vrijheid” en wettelijke omkadering particuliere initiatieven
(rond jaren 1900): de overheid leert dat de arbeidersklasse niet te onderdrukken valt, de
drang tot verandering blijft aanhouden en groeit zelf en op een bepaald moment wisselen
3
, de machtsverhoudingen → overheid gaat proberen de ‘best pracises’ eruit te halen en te
subsidiëren (systeem van de gesubsidieerde vrijheid)
§ Inrichting verplichte sociale verzekeringen:
• Consolidatie “sociaal pact” overlegd tussen vertegenwoordigers werknemers en
werknemers na WOII: Besluitwet 1944 organiseert sociale zekerheid
werknemers: door WO I en zeker WO II worden die verhoudingen nog erger uit
erlkaar getrokken en na WO II werpt overheid het over een andere boeg en gaat
ervoor zorgen dat de staat de verantwoordelijkheid van de sociale zekerheid voor
de werknemers op zich neemt (Sociaal Pact) → sinds 1944 wordt dat Sociaal Pact
tot Besluitwet verheven
• Komende jaren wordt hetzelfde gedaan met ambtenaren en met zelfstandigen
• Wettelijke omkadering “aanvullende verzekeringen” (eind 20e eeuw): aanvullend
op de sociale verzekeringen die eigenlijk een beetje laag zijn om levensstandaard
te houden
o Basis genese en ontwikkeling van het “socialezekerheidsrecht”
HOOFDSTUK 2: WAT IS SOCIALEZEKERHEIDSRECHT?
Socialezekerheidsrecht (lato sensu) = geheel van rechtsregels die het fundamentele recht op sociale zeker-
heid verankeren en verwezenlijken
• Geheel van regels: wetgeving, regelgeving, rechtspraak
• Verankeren: het recht op sociale zekerheid is sinds midden 20ste eeuw verheven via internationale
verdragen en ook in eigen Gw. tot een fundamenteel recht
• Verwezelijken: al de wetgeving en reglementering die uitvoering geven aan het fundamenteel recht op
sociale zekerheid
o Voorwerp en karakter van het socialezekerheidsrecht (sensu stricto)
o Technieken: sociale verzekering en sociale bijstand
AFDELING 1: VOORWERP EN KARAKTER VAN HET SOCIALEZEKERHEIDSRECHT (SENSU STRICTO)
1. Voorwerp
1. Verleent subjectieve rechten op “prestaties van sociale zekerheid”:
→ prestaties van sociale zekerheid = generieke term voor de prestaties die je kan krijgen via sociale verzekering
en sociale bijstand
• Garanderen in regel een minimum aan, een vervanging van of een aanvulling van een inkomen
• Finaliteit:
o Vergoeding van schade voortvloeiend uit (de realisatie van) een sociaal risico (bv. werk-
loosheidsuitkering)
o Herstel van schade (bv. ihkv de arbeidsongevallenregeling is er een regeling die zegt dat
de kost van een prothese volledig wordt vergoed)
o Schadepreventie: het proberen te voorkomen dat sociale risico’s zich voordoen (bv.
verwijdering arbeidspost i.k.v. beroepsziekte)
• Vorm: in de regel geldelijke prestaties
• Teritoriaal karakter van de dekking: socialezekerheidssystemen zijn een zeer nationaal gerichte
aangelegenheid, de verschillende landen hebben hun eigen socialezekerheidssysteem en
proberen te vermijden dat mensen van het buitenland gebruik komen maken van die systemen,
daarom is er een vereiste van een band met het land (bv. verblijven op de grond van het land of er
werken)
4
Examen:
• Mondeling examen
• 20 min schriftelijke voorbereiding
• 3 kleuren aartjes trekken, 1 trekken per kleur: zo komen alle delen van de leerstof +/- aan bod
• Op het einde zegt de prof hoe het is geweest (je krijgt te weten of je geslaagd bent of niet) – als je het niet wil
weten, zeg het dan
• Prof neemt examen op (audio)
THEMA 1: SOCIALE ZEKERHEID EN SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT (p. 5-80, 101-177)
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
AFDELING 1: FOCUS OP ALLEDAAGSE MENSELIJKE NODEN
• Ziekte: iemand ligt in het ziekenhuis en is kwetsbaar en heeft hulp nodig → de zieke man nood aan zorg,
maar gaat kosten moeten maken om die medische zorg te moeken krijgen en zich in een situatie bevindt
dat hij niet kan gaan werken en inkomensverlies lijdt
• Moederschap: nood aan medische begeleiding van de zwangerschap en bevalling, die mensen worden
vergoed voor hun diensten (medische kosten) en tijdens de periode van laatste weken van zwangerschap
en na de bevalling ga je niet werken en krijg je hetzelfde soort van situatie → inkomensverlies lijden indien
er geen bescherming was voorzien
• Arbeidsongeval of beroepsziekte: mensen die een arbeidsongeval/-ziekte lijden, hebben nood aan
medische zorg en maken daardoor medische kosten en bevinden zich zo in het onvermogen te werken
en lijden daardoor inkomensverlies → zelf niet voor isntaan beslist in 1903, daarom arbeidsongevallen-
verzekering betaald door WG
• Handicap: personen hebben een verminderd verdienvermogen en we leven in een samenleving waar de
basis is dat je je inkomen uit arbeid gaat verwerven → gaan we die mensen aan hun lot overlaten? Ze lijden
een verlies aan zelfredzaamheid, waardoor ze vaak ook nood aan bijzondere begeleiding hebben (bv.
hulpstok of verplegers) → gaan we die mensen daar zelf voor laten opdraaien? → socialezekerheidsrecht
om compensatie te bieden
• Werkloosheid: systeem van de maatschappij:
1. Extreem succesvol ben je als je kan voorzien voor je eigen inkomen door kapitaal (zoveel geld
bijeen dat het geld opbrengt zodat je nie!t meer moet arbeiden voor inkomen)
2. Merendeel van ons gaat evenwel moeten werken om inkomen te krijgen omdat het geld dat we
hebben niet genoeg opbrengt om in ons eigen leven te voorzien
vroeger, voordat er sociale zekerheid was, als je geen kapitaal of geen arbeid had, dan zakte je
meteen naar armoede → nu 2 stappen toegevoegd (3 en 4)
3. Sociale verzekering
4. Sociale bijstand (bv. OCMW)
5. Armoede: als je niet in orde bent of niet in aanmerking komt voor sociale bijstand
• Kinderen: kinderen in een staat met een ontwikkeld socialezekerheidssysteem zijn blij, hebben boeken-
tassen en waarschijnlijk ook eten bij, terwijl kinderen in een staat zonder socialezekerheidssysteem:
geen school, uithalen uit de vuilnisbelt wat daar te halen valt, … → zo’n situatie hebben we tot na WO I
ook gekend → het feit dat we geëvolueerd zijn naar de andere situatie is omwille van de socialezekerheid
(bv. kinderbijslag – financiële steun die je krijgt omdat je kinderen hebt)
1
, • Ouderdom: oudere personen hebben vanaf een bepaalde leeftijd recht op en behoefte aan rust → maar
probleem: je hoeft niet meer te gaan arbeiden, maar dan ook geen inkomen meer → pensioensverzekering
dekt inkomensverlies bij pensioen
AFDELING 2: GEBRUIKELIJKE BETEKENIS
Sociale zekerheid (Van Dale) = (a) toestand waarbij voor allen de bezorgdheid voor gebrek wordt uitgesloten (b)
het geheel van instellingen en regelingen die dienen om deze toestand te verzekeren
→ vanuit die twee betekenissen merk je 2 benaderingen: sociale zekerheid in zijn situationele/teleologische
betekenis en sociale zekerheid in zijn instrumentele betekenis
AFDELING 3: SOCIALE ZEKERHEID IN ZIJN SITUATIONELE/TELEOLOGISCHE BETEKENIS
Sociale zekerheid = uitsluiting van bezorgdheid voor gebrek
• Link oudste gebruik van de term:
o Simon Bolivar (1819): drie peilers voor een ideale samenleving: het grootst mogelijke geluk, het
grootst mogelijke sociale zekerheid en grootst mogelijke politieke stabiliteit
o Social Security Act VS (1935): Social Security Act is een wet die een basis van werkloosheids-
verzekering organiseert en een aantal voorzieningen voor ouderdomsbescherming (om de
mensen van gebrek te vrijwaren)
o “Freedom from want” Roosevelt (1941): Roosevelt houdt in 1941 een speech in die terminologie
waarin hij 4 vrijheden vooropstelt voor het tijdperk dat hij wil inleiden: vrijheid van geloof, freedom
of fear, freedom of speech, freedom from want (bevrijding van gebrek) → uit bevrijding van gebrek
‘social security’
• Realiteit vs. ideaal: uitsluiting bezorgdheid gebrek is onvoltooid doel, sociale zekerheid is streven naar
zekerheid
• Basisbehoefte aan “veiligheid”: waarom mensen steven naar toestand van zekerheid op sociaal vlak
o Intrinsieke kwetsbaarheid van de mens: kindertijd, handicap, ziekte, ouderdom
o Maatschappelijke context: nood aan financiële middelen om in levensonderhoud en (medische)
zorg te voorzien, begrensde mogelijkheden om wettig inkomen te vergaren
• Onderscheid psychologische conditie en maatschappelijke dimensie: de vraag of je je zeker voelt in
de samenleving hangt voor een groot deel af van je ingesteldheid
• Specifieke focus op noden met maatschappelijke oorzaak en maatschappelijk belang tot leniging:
o Historisch ontwikkelingspatroon: compenseren van onwenselijke gevolgen door economische
productie en verdeling van de welvaart
o Oude problematiek armoede: leniging middels bijstandsvoorzieningen
o Nieuwe vormen van bestaansonzekerheid sinds industriële revolutie: de leer van de ‘sociale
risico’s’ structureert gaandeweg samenspel van sociale verzekeringen en bijstandsvoor-
zieningen
Traditionele sociale risico’s Prestatie van sociale zekerheid
tegemoetkoming in kost medische zorg
(kosten voor zorg bij) ziekte
(verzekeringstegemoetkoming; medische bijstand)
(inkomensverlies wegens) arbeidsongeschiktheid (en
uitkeringen arbeidsongeschiktheid (en invaliditeit) of
invaliditeit), (bijkomende kosten ter compensatie) verlies
tegemoetkomingen personen met handicap
van zelfredzaamheid
(inkomensverlies door) moederschap(srust) moederschapsuitkeringen
(medische kosten en inkomensverlies door) tegemoetkoming in kost medische zorg, uitkeringen
arbeidsongeval arbeidsongeschiktheid, nabestaandenrenten
tegemoetkoming in kost medische zorg, uitkeringen
(medische kosten en inkomensverlies door) beroepsziekte
arbeidsongeschiktheid, nabestaandenrenten
inkomensvervangende uitkering (werkloosheidsuitkering,
(inkomensverlies door) werkloosheid
overbruggingsrecht, leefloon)
2
, kosten onderhoud & opvoeding kinderen/gezinslast gezinsbijslagen
innkomensvervangende uitkering (Rust- of
(inkomensverlies door) ouderdom of overlijden kostwinner
overlevingspensioenen, inkomensgarantie ouderen)
AFDELING 4: SOCIALE ZEKERHEID IN ZIJN INSTRUMENTELE BETEKENIS
Sociale zekerheid = geheel van instellingen en regelingen erop gericht mensen te vrijwaren van bezorgdheid
voor gebrek
→ modern socialezekerheidssysteem wordt door de staat georganiseerd en geregeld door verschillende
wettelijke regels
→ historisch gezien hebben verschillende vormen bestaan:
• Rol van (solidaire) samenlevingsverbanden: stam, familie, (kern)gezin
→ zie je nu ook nog, bv. als je ziek bent, zal je partner, moeder, vader, … je in eerste instantie verzorgen
(zoals eten geven, medicatie afhalen, …)
• Rol van eigendom (bv. onroerende goederen, spaargeld, beleggingen): het hebben van onroerende
goederen of spaargoederen → als je zoveel hebt, moet je je geen zorg maken voor die sociale risico’s
omdat je wel ergens geld of goederen hebt om die risico’s te dekken
• Rol van liefdadigheid(sinstellingen): begin 19de eeuw en is de voorloper van de sociale bijstand
• Rol van emancipatiestrijd arbeidersbeweging in de 19de eeuw: oorsprong sociale verzekeringen
o Evolutie van landbouweconomie naar industrieel kapitalisme in de 19e eeuw: ontregeling
traditionele samenlevings- en solidariteitsverbanden: wanneer het industrieel kapitalisme in de
19de eeuw tot ontwikkeling komt, krijgen we te maken met een ontregeling van de traditionele
samenlevings- en solidariteitsverbanden → overschakeling waarbij de armoede op het platteland
zo groot wordt en de mensen daar wegtrekken naar de steden waar via machines fabrieken etc.
beginnen ontstaan die groeien als champignons en arbeiders die beginnen werken tegen een
dagloon
o Arbeider (“proletariër”) is aangewezen op verkoop arbeidskracht om in levensonderhoud te
voorzien: genese arbeidsmarkt en sociale risico’s: ontstaan van het proletariaat (een hele
klasse van ongeschoolde boeren die zich aanmelden om te gaan werken in de fabrieken die niet
anders hebben dan hun lichaam om aan te bieden tegen een dagloon) en dat creëert zeer slechte
situaties → in de stad wordt werkloosheid een echt probleem: je kan niet gaan werken, je hebt
geen loon voor die dag, je kan niet eten en je gezin ook niet
o Ontwikkeling van onderlinge verzekeringen: arbeiders denken onderling systemen uit waarbij
de arbeiders zelf zeggen dat ze van het karig loon op het eind van de week een stukje in de pot
leggen met zoveel mogelijk volk samen en het idee is dat als iemand ziek wordt, dat die iets uit
die pot gaat krijgen om die dag toch dat eten te kunnen gaan kopen en als je die dag aan de fabriek
niet gekozen wordt, dan is daar ook een ander potje voor → ontstaan van de onderlinge
verzekringen
• Rol van overheid:
o In opvolging religieuze liefdadigheid: organisatie sociale bijstand → overheid komt redelijk laat
in het systeem van de sociale zekerheid (voor het eerst bij de Franse Revolutie): “wat gaan we
doen met de liefdadigheidsinstellingen van de katholieke kerken” → nationaliseren:
verantwoordelijk-heid die de overheid naar zichzelf terugtrekt
o Na initiële onderdrukking emancipatiestrijd arbeidersklasse (19e eeuw):
§ Beleid van “gesubsidieerde vrijheid” en wettelijke omkadering particuliere initiatieven
(rond jaren 1900): de overheid leert dat de arbeidersklasse niet te onderdrukken valt, de
drang tot verandering blijft aanhouden en groeit zelf en op een bepaald moment wisselen
3
, de machtsverhoudingen → overheid gaat proberen de ‘best pracises’ eruit te halen en te
subsidiëren (systeem van de gesubsidieerde vrijheid)
§ Inrichting verplichte sociale verzekeringen:
• Consolidatie “sociaal pact” overlegd tussen vertegenwoordigers werknemers en
werknemers na WOII: Besluitwet 1944 organiseert sociale zekerheid
werknemers: door WO I en zeker WO II worden die verhoudingen nog erger uit
erlkaar getrokken en na WO II werpt overheid het over een andere boeg en gaat
ervoor zorgen dat de staat de verantwoordelijkheid van de sociale zekerheid voor
de werknemers op zich neemt (Sociaal Pact) → sinds 1944 wordt dat Sociaal Pact
tot Besluitwet verheven
• Komende jaren wordt hetzelfde gedaan met ambtenaren en met zelfstandigen
• Wettelijke omkadering “aanvullende verzekeringen” (eind 20e eeuw): aanvullend
op de sociale verzekeringen die eigenlijk een beetje laag zijn om levensstandaard
te houden
o Basis genese en ontwikkeling van het “socialezekerheidsrecht”
HOOFDSTUK 2: WAT IS SOCIALEZEKERHEIDSRECHT?
Socialezekerheidsrecht (lato sensu) = geheel van rechtsregels die het fundamentele recht op sociale zeker-
heid verankeren en verwezenlijken
• Geheel van regels: wetgeving, regelgeving, rechtspraak
• Verankeren: het recht op sociale zekerheid is sinds midden 20ste eeuw verheven via internationale
verdragen en ook in eigen Gw. tot een fundamenteel recht
• Verwezelijken: al de wetgeving en reglementering die uitvoering geven aan het fundamenteel recht op
sociale zekerheid
o Voorwerp en karakter van het socialezekerheidsrecht (sensu stricto)
o Technieken: sociale verzekering en sociale bijstand
AFDELING 1: VOORWERP EN KARAKTER VAN HET SOCIALEZEKERHEIDSRECHT (SENSU STRICTO)
1. Voorwerp
1. Verleent subjectieve rechten op “prestaties van sociale zekerheid”:
→ prestaties van sociale zekerheid = generieke term voor de prestaties die je kan krijgen via sociale verzekering
en sociale bijstand
• Garanderen in regel een minimum aan, een vervanging van of een aanvulling van een inkomen
• Finaliteit:
o Vergoeding van schade voortvloeiend uit (de realisatie van) een sociaal risico (bv. werk-
loosheidsuitkering)
o Herstel van schade (bv. ihkv de arbeidsongevallenregeling is er een regeling die zegt dat
de kost van een prothese volledig wordt vergoed)
o Schadepreventie: het proberen te voorkomen dat sociale risico’s zich voordoen (bv.
verwijdering arbeidspost i.k.v. beroepsziekte)
• Vorm: in de regel geldelijke prestaties
• Teritoriaal karakter van de dekking: socialezekerheidssystemen zijn een zeer nationaal gerichte
aangelegenheid, de verschillende landen hebben hun eigen socialezekerheidssysteem en
proberen te vermijden dat mensen van het buitenland gebruik komen maken van die systemen,
daarom is er een vereiste van een band met het land (bv. verblijven op de grond van het land of er
werken)
4
