MACRO ECONOMIE
Thema 1: Rol van de overheid in de economie & doelstellingen en instrumenten van het economisch
beleid..............................................................................................................................................................5
1.1. De rol van de overheid in de economie............................................................................................ 5
1.2. Wat is overheidsbeleid?.................................................................................................................... 6
1.2.1 Efficiëntie, effectiviteit en doelbereiking.................................................................................6
1.2.1 Verantwoordelijkheid economisch beleid:............................................................................... 7
1.2.2 Doelstellingen van economisch beleid.....................................................................................8
1.2.2.1. Concrete economische overheidsdoelstellingen (HAS)................................................ 8
1.2.2.2 Doelstellingen meten...................................................................................................... 8
1.2.2.3. Vanaf wanneer is de doelstelling gerealiseerd?............................................................. 9
1.2.2.4. Conflicten in overheidsdoelstellingen......................................................................... 10
1.2.2.5. Positief verband tussen overheidsdoelstellingen......................................................... 10
1.2.2.6. Hoe een globale beoordeling maken van het economisch beleid?.............................. 11
1.2.3. Instrumenten van Economisch Beleid...................................................................................12
Thema 2: Een blik achter de schermen. Hoe zijn beleidskeuzen te verklaren?.................. 14
2.1. Model van de beleidscyclus............................................................................................14
2.1.1. Agendavorming......................................................................................................15
2.1.2. Beleidsvoorbereiding............................................................................................. 17
2.1.3. Beleidsbepaling......................................................................................................17
2.2. Theorie van de electorale en ideologische conjunctuurcycli..........................................18
2.3. Theorie van de politieke instituties..................................................................................21
Thema 3: Budgettair Beleid...................................................................................................... 23
3.1. Definitie en Typologie..................................................................................................... 23
3.1.1. Soorten inkomsten en uitgaven............................................................................. 24
3.2. Overheidsuitgaven..........................................................................................................24
3.2.1. Verklaringen toename van overheidsuitgaven....................................................... 24
3.2.2. Barro-effect............................................................................................................ 26
3.3. Overheidsinkomsten....................................................................................................... 26
3.3.1. Haavelmo-effect of multiplicator van de evenwichtige begroting (Balanced budget
multiplier) NIET KENNEN................................................................................................ 27
3.3.2. Laffer Curve........................................................................................................... 27
3.3.3. Verband Belastingvoet en economische groei.......................................................28
3.3.4. Automatische stabilisatoren NIET KENNEN..........................................................29
3.4. Begrotings Saldo............................................................................................................ 29
3.4.1. Normen van Saldo’s...............................................................................................30
3.4.1.1. Stabiliteits en groeipact (SGP)......................................................................30
3.4.1.2. Criteria van Maastricht.................................................................................. 31
3.4.2. Het Europees Semester NIET KENNEN (gevalstudie wel denk ik)....................... 32
1
, 3.5. Overheidsschuld............................................................................................................. 33
3.5.1. Kenmerken van de overheidsschuld......................................................................33
3.5.2. Currency Trap........................................................................................................ 34
3.5.3. Dynamiek van de overheidsschuld........................................................................ 35
3.5.4. Schuldbeheer ZELFSTUDIE..................................................................................36
3.5.5. Wat indien een land zijn schulden niet meer kan terugbetalen?............................36
3.5.6. Oorzaken van het uitblijven van kwijtschelden van schulden................................ 37
3.5.6.1. Laffer-marktwaardecurve.............................................................................. 37
Thema 4: Monetair Beleid......................................................................................................... 38
4.1. Rol van Centrale banken in de economie.......................................................................38
4.2. Wat is Monetair Beleid?.................................................................................................. 38
4.3. Wat zijn de doelstellingen van het Monetair Beleid?...................................................... 38
4.4. Wie is de centrale bank?................................................................................................ 40
4.5. Hoe? (Instrumentarium)..................................................................................................40
4.5.1. Instrument 1: Aan- en verkoop van overheidsobligaties (LT) en schatkistpapier
(KT) (openmarktpolitiek).................................................................................................. 40
4.5.2. Instrument 2: Wijzigen opgelegde ratio’s of balanssamenstelling van privébanken
(komt niet vaak voor)....................................................................................................... 40
4.5.3. Instrument 3: Manipuleren van intrestvoeten via basisrente (belangrijk instrument).
41
4.5.4. Instrument 4: Communicatie.................................................................................. 41
4.6. Typologie van het monetair beleid.................................................................................. 42
4.7. Hoe de strekking van het monetair beleid weten?..........................................................42
4.8. Regel van Taylor............................................................................................................. 43
4.9 Transmissiemechanismen.............................................................................................. 45
4.10. Geloofwaardigheid van centrale banken...................................................................... 46
4.11. Relatie economische omgeving en monetair beleid..................................................... 46
4.12. Nadelen van het TE expansief beleid van de centrale banken.....................................47
Thema 5: Beleidseffecten: IS-LM model..................................................................................48
5.1. Macro Economisch evenwicht........................................................................................ 48
5.1.1. Link met het bedrijfsleven...................................................................................... 48
5.2. Samenstelling van de modellen......................................................................................49
5.2.1. IS............................................................................................................................49
5.2.1.1. Veranderingen van de IS-curve.................................................................... 51
5.2.1.2. Samenvatting IS model.................................................................................53
5.2.2. LM- Curve.............................................................................................................. 53
5.2.2.1. Situaties van de LM-Curce............................................................................54
5.2.2.2. Veranderingen van de LM-Curve.................................................................. 54
5.3. Werking van het IS-LM model (voorbeelden)................................................................. 55
5.3.1. Oefening 1............................................................................................................. 55
5.3.2. Oefening 2............................................................................................................. 57
2
, 5.3.3. Expansionary fiscal contraction............................................................................. 58
Thema 6: Beleidseffecten: AA-AV model................................................................................ 59
6.1. Initieel macro-economisch evenwicht (korte termijn)......................................................59
6.1.1. Wat van Okun (Okun’s Law).................................................................................. 59
6.1.2. Link met het bedrijfsleven...................................................................................... 60
6.2. Veranderingen in het model............................................................................................60
6.2.1. AV-Curve................................................................................................................60
6.2.1.1. Negatief verloop............................................................................................60
6.2.1.2. Verschuiving..................................................................................................61
6.2.2. AA-Curve............................................................................................................... 62
6.2.2.1. Positief verloop (op korte termijn)................................................................. 62
6.2.2.2. Verschuivingen..............................................................................................63
6.2.2.3 Verticaal verloop (op lange termijn)............................................................... 63
6.3. Werking van het AA-AV model........................................................................................66
6.3.1. Geïntegreerde oefening 1...................................................................................... 66
6.3.2. Geïntegreerde oefening 2...................................................................................... 67
6.3.3 Voorbeeld: Recessie VSA.......................................................................................67
6.3.4 Voorbeeld: Trumponomics...................................................................................... 68
6.3.5 Voorbeeld: Expansief monetair beleid bij wisselende arbeidsmarktflexibiliteit........68
6.3.6 Voorbeeld : Toename consumentenvertrouwen......................................................69
6.3.7 Voorbeeld : Significante stijging van de loonkost....................................................69
6.4. Aggregatief aanbod- en vraagbeleid...............................................................................70
6.4.1 Vraagbeleid............................................................................................................. 70
6.4.2. Aanbodbeleid op korte termijn............................................................................... 71
6.4.3 Aanbodbeleid op lange termijn............................................................................... 71
6.4.4. Loonbeleid............................................................................................................. 71
6.5. EXTRA: Invloed van ‘rational expectations’ op aggregatief aanbod en aggregatieve
vraag......................................................................................................................................73
6.5.1. Inleiding..................................................................................................................73
6.6. Samenvatting..................................................................................................................75
Thema 7: Inflatie........................................................................................................................ 76
7.1. Inleidende begrippen...................................................................................................... 76
7.2 Inflatie Maatstaven: hoe inflatie meten?.......................................................................... 77
7.3 Waarom is (hoge) inflatie en deflatie slecht?................................................................... 78
7.4 Oorzaken van inflatie....................................................................................................... 79
7.4.1 Ondanks expansief monetair beleid blijft de inflatie laag........................................ 80
7.5. Relatie tussen inflatie, lonen en productiviteit.................................................................80
7.5.1. Productiviteit.......................................................................................................... 81
7.6. Inflatiebeleid....................................................................................................................82
Thema 8: Conjunctuur en economische groei........................................................................84
8.1. Begripsomschrijving........................................................................................................84
3
, 8.2 Typologie van conjunctuurgolven.................................................................................... 84
8.3. Conjunctuurfasen............................................................................................................84
8.3.1 Recessie: definitie, vormen en oorzaken................................................................ 85
8.3.1.1. Vormen..........................................................................................................85
8.3.1.2. Oorzaken...................................................................................................... 85
8.3.2. Gesynchroniseerde versus asynchrone wereldwijde conjunctuur......................... 86
8.3.3. Conjunctuur, financieringssaldo en overheidsschuld............................................. 87
8.4. Typologie van conjunctuurindicatoren............................................................................ 87
8.4.1. Rentecurve.............................................................................................................89
8.4.2. Inverse rentecurve................................................................................................. 89
8.4.2.1. Kritieken inverse rentecurve......................................................................... 90
8.5. Economische groei......................................................................................................... 90
8.5.1. Begripsomschrijving...............................................................................................90
8.5.2 Productiefunctie van een economie........................................................................91
8.5.3 Overheidsbeleid om economische groei te stimuleren........................................... 91
Thema 10: Arbeidsmarktbeleid................................................................................................ 92
10.1. Fenomenen op de arbeidsmarkt...................................................................................92
10.1.1. Arbeidsmarktpolarisatie op de arbeidsmarkt........................................................92
10.1.2. Hysteresis op de arbeidsmarkt............................................................................ 92
10.1.3. Flexibilisering van de arbeidsmarkt......................................................................93
10.1.4. Laddereffect op de arbeidsmarkt......................................................................... 93
10.1.6. Kengetallen van de arbeidsmarkt........................................................................ 93
10.2. Arbeidsmarktbeleid....................................................................................................... 94
10.2.2. Overzicht van (enkele) arbeidsmarktinstituties.................................................... 95
10.2.1.1. Werknemersorganisaties............................................................................ 95
10.2.1.2. Werkloosheidsuitkeringen verwijst o.a. naar...............................................95
10.2.1.3. Arbeidsmarktreglementering.......................................................................96
10.2.1.4. Fiscaliteit en parafiscaliteit.......................................................................... 96
10.3. Typologie van arbeidsmarktbeleid................................................................................ 97
10.3.1. Voorbeelden van actief arbeidsmarktbeleid......................................................... 98
ALLE MOGELIJKE EXAMEN VRAGEN:................................................................................... 99
4
Thema 1: Rol van de overheid in de economie & doelstellingen en instrumenten van het economisch
beleid..............................................................................................................................................................5
1.1. De rol van de overheid in de economie............................................................................................ 5
1.2. Wat is overheidsbeleid?.................................................................................................................... 6
1.2.1 Efficiëntie, effectiviteit en doelbereiking.................................................................................6
1.2.1 Verantwoordelijkheid economisch beleid:............................................................................... 7
1.2.2 Doelstellingen van economisch beleid.....................................................................................8
1.2.2.1. Concrete economische overheidsdoelstellingen (HAS)................................................ 8
1.2.2.2 Doelstellingen meten...................................................................................................... 8
1.2.2.3. Vanaf wanneer is de doelstelling gerealiseerd?............................................................. 9
1.2.2.4. Conflicten in overheidsdoelstellingen......................................................................... 10
1.2.2.5. Positief verband tussen overheidsdoelstellingen......................................................... 10
1.2.2.6. Hoe een globale beoordeling maken van het economisch beleid?.............................. 11
1.2.3. Instrumenten van Economisch Beleid...................................................................................12
Thema 2: Een blik achter de schermen. Hoe zijn beleidskeuzen te verklaren?.................. 14
2.1. Model van de beleidscyclus............................................................................................14
2.1.1. Agendavorming......................................................................................................15
2.1.2. Beleidsvoorbereiding............................................................................................. 17
2.1.3. Beleidsbepaling......................................................................................................17
2.2. Theorie van de electorale en ideologische conjunctuurcycli..........................................18
2.3. Theorie van de politieke instituties..................................................................................21
Thema 3: Budgettair Beleid...................................................................................................... 23
3.1. Definitie en Typologie..................................................................................................... 23
3.1.1. Soorten inkomsten en uitgaven............................................................................. 24
3.2. Overheidsuitgaven..........................................................................................................24
3.2.1. Verklaringen toename van overheidsuitgaven....................................................... 24
3.2.2. Barro-effect............................................................................................................ 26
3.3. Overheidsinkomsten....................................................................................................... 26
3.3.1. Haavelmo-effect of multiplicator van de evenwichtige begroting (Balanced budget
multiplier) NIET KENNEN................................................................................................ 27
3.3.2. Laffer Curve........................................................................................................... 27
3.3.3. Verband Belastingvoet en economische groei.......................................................28
3.3.4. Automatische stabilisatoren NIET KENNEN..........................................................29
3.4. Begrotings Saldo............................................................................................................ 29
3.4.1. Normen van Saldo’s...............................................................................................30
3.4.1.1. Stabiliteits en groeipact (SGP)......................................................................30
3.4.1.2. Criteria van Maastricht.................................................................................. 31
3.4.2. Het Europees Semester NIET KENNEN (gevalstudie wel denk ik)....................... 32
1
, 3.5. Overheidsschuld............................................................................................................. 33
3.5.1. Kenmerken van de overheidsschuld......................................................................33
3.5.2. Currency Trap........................................................................................................ 34
3.5.3. Dynamiek van de overheidsschuld........................................................................ 35
3.5.4. Schuldbeheer ZELFSTUDIE..................................................................................36
3.5.5. Wat indien een land zijn schulden niet meer kan terugbetalen?............................36
3.5.6. Oorzaken van het uitblijven van kwijtschelden van schulden................................ 37
3.5.6.1. Laffer-marktwaardecurve.............................................................................. 37
Thema 4: Monetair Beleid......................................................................................................... 38
4.1. Rol van Centrale banken in de economie.......................................................................38
4.2. Wat is Monetair Beleid?.................................................................................................. 38
4.3. Wat zijn de doelstellingen van het Monetair Beleid?...................................................... 38
4.4. Wie is de centrale bank?................................................................................................ 40
4.5. Hoe? (Instrumentarium)..................................................................................................40
4.5.1. Instrument 1: Aan- en verkoop van overheidsobligaties (LT) en schatkistpapier
(KT) (openmarktpolitiek).................................................................................................. 40
4.5.2. Instrument 2: Wijzigen opgelegde ratio’s of balanssamenstelling van privébanken
(komt niet vaak voor)....................................................................................................... 40
4.5.3. Instrument 3: Manipuleren van intrestvoeten via basisrente (belangrijk instrument).
41
4.5.4. Instrument 4: Communicatie.................................................................................. 41
4.6. Typologie van het monetair beleid.................................................................................. 42
4.7. Hoe de strekking van het monetair beleid weten?..........................................................42
4.8. Regel van Taylor............................................................................................................. 43
4.9 Transmissiemechanismen.............................................................................................. 45
4.10. Geloofwaardigheid van centrale banken...................................................................... 46
4.11. Relatie economische omgeving en monetair beleid..................................................... 46
4.12. Nadelen van het TE expansief beleid van de centrale banken.....................................47
Thema 5: Beleidseffecten: IS-LM model..................................................................................48
5.1. Macro Economisch evenwicht........................................................................................ 48
5.1.1. Link met het bedrijfsleven...................................................................................... 48
5.2. Samenstelling van de modellen......................................................................................49
5.2.1. IS............................................................................................................................49
5.2.1.1. Veranderingen van de IS-curve.................................................................... 51
5.2.1.2. Samenvatting IS model.................................................................................53
5.2.2. LM- Curve.............................................................................................................. 53
5.2.2.1. Situaties van de LM-Curce............................................................................54
5.2.2.2. Veranderingen van de LM-Curve.................................................................. 54
5.3. Werking van het IS-LM model (voorbeelden)................................................................. 55
5.3.1. Oefening 1............................................................................................................. 55
5.3.2. Oefening 2............................................................................................................. 57
2
, 5.3.3. Expansionary fiscal contraction............................................................................. 58
Thema 6: Beleidseffecten: AA-AV model................................................................................ 59
6.1. Initieel macro-economisch evenwicht (korte termijn)......................................................59
6.1.1. Wat van Okun (Okun’s Law).................................................................................. 59
6.1.2. Link met het bedrijfsleven...................................................................................... 60
6.2. Veranderingen in het model............................................................................................60
6.2.1. AV-Curve................................................................................................................60
6.2.1.1. Negatief verloop............................................................................................60
6.2.1.2. Verschuiving..................................................................................................61
6.2.2. AA-Curve............................................................................................................... 62
6.2.2.1. Positief verloop (op korte termijn)................................................................. 62
6.2.2.2. Verschuivingen..............................................................................................63
6.2.2.3 Verticaal verloop (op lange termijn)............................................................... 63
6.3. Werking van het AA-AV model........................................................................................66
6.3.1. Geïntegreerde oefening 1...................................................................................... 66
6.3.2. Geïntegreerde oefening 2...................................................................................... 67
6.3.3 Voorbeeld: Recessie VSA.......................................................................................67
6.3.4 Voorbeeld: Trumponomics...................................................................................... 68
6.3.5 Voorbeeld: Expansief monetair beleid bij wisselende arbeidsmarktflexibiliteit........68
6.3.6 Voorbeeld : Toename consumentenvertrouwen......................................................69
6.3.7 Voorbeeld : Significante stijging van de loonkost....................................................69
6.4. Aggregatief aanbod- en vraagbeleid...............................................................................70
6.4.1 Vraagbeleid............................................................................................................. 70
6.4.2. Aanbodbeleid op korte termijn............................................................................... 71
6.4.3 Aanbodbeleid op lange termijn............................................................................... 71
6.4.4. Loonbeleid............................................................................................................. 71
6.5. EXTRA: Invloed van ‘rational expectations’ op aggregatief aanbod en aggregatieve
vraag......................................................................................................................................73
6.5.1. Inleiding..................................................................................................................73
6.6. Samenvatting..................................................................................................................75
Thema 7: Inflatie........................................................................................................................ 76
7.1. Inleidende begrippen...................................................................................................... 76
7.2 Inflatie Maatstaven: hoe inflatie meten?.......................................................................... 77
7.3 Waarom is (hoge) inflatie en deflatie slecht?................................................................... 78
7.4 Oorzaken van inflatie....................................................................................................... 79
7.4.1 Ondanks expansief monetair beleid blijft de inflatie laag........................................ 80
7.5. Relatie tussen inflatie, lonen en productiviteit.................................................................80
7.5.1. Productiviteit.......................................................................................................... 81
7.6. Inflatiebeleid....................................................................................................................82
Thema 8: Conjunctuur en economische groei........................................................................84
8.1. Begripsomschrijving........................................................................................................84
3
, 8.2 Typologie van conjunctuurgolven.................................................................................... 84
8.3. Conjunctuurfasen............................................................................................................84
8.3.1 Recessie: definitie, vormen en oorzaken................................................................ 85
8.3.1.1. Vormen..........................................................................................................85
8.3.1.2. Oorzaken...................................................................................................... 85
8.3.2. Gesynchroniseerde versus asynchrone wereldwijde conjunctuur......................... 86
8.3.3. Conjunctuur, financieringssaldo en overheidsschuld............................................. 87
8.4. Typologie van conjunctuurindicatoren............................................................................ 87
8.4.1. Rentecurve.............................................................................................................89
8.4.2. Inverse rentecurve................................................................................................. 89
8.4.2.1. Kritieken inverse rentecurve......................................................................... 90
8.5. Economische groei......................................................................................................... 90
8.5.1. Begripsomschrijving...............................................................................................90
8.5.2 Productiefunctie van een economie........................................................................91
8.5.3 Overheidsbeleid om economische groei te stimuleren........................................... 91
Thema 10: Arbeidsmarktbeleid................................................................................................ 92
10.1. Fenomenen op de arbeidsmarkt...................................................................................92
10.1.1. Arbeidsmarktpolarisatie op de arbeidsmarkt........................................................92
10.1.2. Hysteresis op de arbeidsmarkt............................................................................ 92
10.1.3. Flexibilisering van de arbeidsmarkt......................................................................93
10.1.4. Laddereffect op de arbeidsmarkt......................................................................... 93
10.1.6. Kengetallen van de arbeidsmarkt........................................................................ 93
10.2. Arbeidsmarktbeleid....................................................................................................... 94
10.2.2. Overzicht van (enkele) arbeidsmarktinstituties.................................................... 95
10.2.1.1. Werknemersorganisaties............................................................................ 95
10.2.1.2. Werkloosheidsuitkeringen verwijst o.a. naar...............................................95
10.2.1.3. Arbeidsmarktreglementering.......................................................................96
10.2.1.4. Fiscaliteit en parafiscaliteit.......................................................................... 96
10.3. Typologie van arbeidsmarktbeleid................................................................................ 97
10.3.1. Voorbeelden van actief arbeidsmarktbeleid......................................................... 98
ALLE MOGELIJKE EXAMEN VRAGEN:................................................................................... 99
4