Burgerlijk recht
Deel 1: inleiding tot het recht
H1: Algemene inleiding
Wat is recht
- Recht is voor alle burgers
- Iedereen wordt met recht geconfronteerd en wordt geacht de wet te kennen
Vb. wie ‘geflitst’ wordt wegens overdreven snelheid, kan strafrechtelijk vervolgd worden omdat een
inbreuk gepleegd werd op de verkeerwetgeving
Vb. als iemand gaat werken en een beroepsinkomen heeft, dan moet hij op dat inkomen
personenbelasting betalen en komt hij dus in contact met het fiscaal recht
- Recht ≠ moraal
o het weerspiegeld voor een groot stuk de regels van
normenstelsels (denk ik, vraag na om zeker te zijn)
o Moraal = heel individueel, subjectief en voor iedereen anders
o Recht= objectief en voor iedereen
o We denken allemaal verschillend over één situatie.
- Recht ≠ godsdienstige regels
o Huwelijk juridisch gezien: 2 personen voor het stadhuis. Voor de kerk/… telt dit niet
o Betaalde feestdagen zijn christelijk-kerkelijke feestdagen
o Recht is principieel neutraal tegenover geloofsaangelegenheden (blijkt uit de grondwet)
(normenstelsels zoals godsdienst en moraal behoren niet tot ons rechtssysteem)
Moraal = het geheel van normen die de bedrijvigheid/ werkzaamheid v/ individuele mens beheersen, en
hem leiden naar geestelijk welzijn. ( het streeft niet naar de volmaking v/d maatschappelijke leven, maar
naar de oorsprong in de mens. Het bestaat uit algemene richtlijnen die bij niet-naleving gesanctioneerd
worden door een slecht geweten.
Vb. afspreken met vriend, maar je besluit niet te gaan.
➔ Niet afdwingbaar
➔ Het is een fatsoenregel, GEEN rechtsregel
Soms reken recht en moreel op meerdere punten vb. niet doden, niet stelen…
Soms houdt het recht rekening met de morele of innerlijke gezindheid Vb. toerekening van strafbare feiten
Conflict tss wet en morele normen: abortuswet, de euthanasiewet, belastingwet (een deel wordt gebruikt
voor militaire doeleinden)
Recht:
Objectieve zin De rechtsregels in hun geheel
Subjectieve zin Een bevoegdheid die een rechtssubject in een objectieve rechtsregel vindt (“ ik heb
het recht om…). Het is het geheel van aanspraken die een persoon tegenover een
ander laat gelden en waaruit voor de ander plichten ontstaan
Vb. recht om te trouwen, recht eigenaar zijn van bromfiets, schadevergoeding
vorderen…
1
,4 gemeenschappelijke kenmerken
- Een geheel van algemeen geldende normatieve regels (geheel van regels, merendeel v/d normen
zijn gedragsregels: hebben betrekking op het gedrag v/d rechtssubjecten)
✓ Verbodsbepalingen (je mag niet) – gebodsbepalingen (je moet)– normen die toelating
bevatten (je mag) – organieke regels
✓ Dwingend recht – aanvullend recht
✓ Algemene normen – individuele normen
- Normen die de ordening van het maatschappelijke leven beogen
- Door de staat opgelegde of ontvangen en bekrachtigde normen
- Afdwingbare normen (als je ze niet naleeft, kunnen ze bestraft worden)
VOORBEELDEN:
Verbodsbepaling = wat verboden is door de Het huwelijk is verboden tss alle bloedverwanten i/d
wet rechte opgaande en nederdalende lijn en de
aanverwanten in dezelfde lijn.
of inbreken/ stelen
Gebodsbepaling = wanneer je iets moet De verkoper moet aan de koper een zaak leveren die
doen, door wet bepaald met de overeenkomst in overeenstemming is.
Of belastingaangifte
Toelatingsregels Als je eigenaar bent van een goed, dan bepaal jij
alleen wat je met dat goed doet, iedereen moet jouw
beslissing respecteren. Je mag een huis waarvan jij
eigenaar bent verhuren, verkopen maar ook
weggeven of afbreken. Men mag niets ondernemen
waardoor je gehinderd wordt je eigendomsrecht
vreedzaam uit te oefenen
Organieke regels organisatie van het Zijn regels die iets organiseren zoals
rechtssysteem, … volksvertegenwoordigers en senatoren, de soorten
rechtbanken die worden opgericht…
Of bij een zondeging → kan je vrijkomen op basis van
procedure fouten
Dwingend recht Beschermt de goede zeden Dwingend recht → bv. strafrecht
(van openbare en is ter bescherming van Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning
orde) de zwakken. verplicht: zij zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand
verschuldigd
Iedereen moet die naleven, kan je niet van afwijken
(hoor je in de formulering)
Aanvullend recht = Vangnet, optimalisatie… Indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent
Normale betalingstermijn bedongen is, moet de koper betalen op de plaats en
30 dagen → verkort 14 d op het tijdstip voor de levering bepaald.
Algemene normen Gelden voor alle Normen die bv een aanstelling in het parlement of als
rechtssubjecten die zich in notaris betreffen
feitelijke omstandigheden
bevinden
Individuele normen voor de Koning een aparte recht. De Koning is
strafrechtelijk en burgerrechtelijk immuun → hij kan
niet gesanctioneerd worden (om toch te kunnen
bestraffen gaan ze de Koning afzetten)
2
,Dwingende bepalingen = moeten nageleefd worden door elk rechtssubject. De wetgever laat hem geen
keuze. Bij niet-naleving volgt een sanctie en de regels zijn van dwingend recht.
Openbare orde = de rechtsregels die de essentiële belangen van de staat of van de gemeenschap raakt of die
in het privaatrecht de juridische grondslagen bepaalt waarop de maatschappij berust (economische, morele,
sociale orde of orde v/h leefmilieu
Aanvullend recht = ze gelden enkel voor rechtssubjecten die voor zover zij geen andere regeling getroffen
hebben. (je hebt als rechtssubjecten de keuze om de aanvullende bepalingen v/ d wet te volgen zonder
overeenkomst of om een afwijkende overeenkomst te sluiten
Algemene normen = in een aantal gevallen blijft de wet neutraal blijft, zodat de rechter kan bepalen of de
wet al dan niet van toepassing is. de wet spreekt over een fout, zware schuld (arbeidsovereenkomsten),
kennelijke grove fout
Fout = daad waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt
Regels opgesteld door de overheid (ze maken wetten en passen ze toe)
Men heeft regels nodig om goed te kunnen functioneren. → het recht vormt het normenstelsel v/d staat.
vb. gezin en in een sportclub
- Gewesten
o Vlaams
o Waals
o Brussels
- Gemeenschappen
o Vlaams
o Frans
o Duitstalig
- Federaal
- Gemeentelijk en stedelijk
Staat =
- entiteit die beschikt over een bevolking, een grondgebied en een regering die gezag uitoefent
- die soeverein en onafhankelijk is.
- Op verschillende niveaus binnen de OH kunnen regels worden uitgevaardigd.
vb. federale overheid: regels over de max. interestvoet v/e lening
vb. de Vlaamse gemeenschap de voorwaarden opleggen waarin je moet voldoen om een diploma te
krijgen.
Soeverein = het recht geldt boven elk ander normenstelsel
Recht opgelegd door de staat → het merendeel der rechtsregels door de OH uitgevaardigd is. en is een
middel om normen uit te vaardigen (recht in ruime zin: iedere rechtsregel die een norm inhoudt)
Vb. het Wetboek v/d Belgische nationaliteit is een duidelijk normerende wet. In deze we wordt bepaald
welke personen in aanmerking komen voor het verkrijgen v/d Belgische nationaliteit en welke
voorwaarden er nageleefd moeten worden
3
, Sommige normen kunnen ontstaan uit een gewoonte en niet via de OH. Hiervoor moeten er 2 elementen
aanwezig zijn
- Herhaaldelijke gedraging
- Door de OH erkende of opgelegde sanctie
Het kan zijn dat een gewoonte ontstaat doordat:
- een wet onvolledig is → leemte opvullen
- concretiseert een algemene regel
Vb. een schenking is pas geldig als er een notariële akte wordt opgelegd. MAAR een handgift kan
gebeuren zonder, deze wordt gezien als geldig.
Rechtsregels worden gecreëerd door de rechtspraak: doordat de rechterlijke macht een deel v/d openbare
macht uitoefent
Vb. het gezegde “wie het potje breekt, moet hem betalen”
Afdwingbare normen
Het doel v/d rechtsregels is om een bepaald gedrag af te dwingen
Verbod op eigenrichting is door het Hof van Cassatie als algemeen rechtsbeginsel erkend.
het afdwingen van de regels is de opdracht van de staat, beschikt over een monopolie om geweld te
gebruiken → op het niet naleven v/d rechtsnormen
Rechtssubjecten die hun verplichtingen niet nakomen worden door de OH toch gedwongen om deze alsnog
na te leven.
→ gedwongen uitvoeren is een moeilijke opdracht
Vb. een aannemer die gedwongen wordt om een ruwbouw te plaatsen, is misschien niet erg gemotiveerd
om die te plaatsen volgens de regels v/d kunst. De bouwheer staat dan nog meer in de kou.
Daarom is het mogelijk een gedwongen uitvoering bij equivalent te eisen. Hierbij wordt de schade van de
schuldeiser vergoed + andere sancties kunnen opgelegd worden zoals herstel, ontbinding van
overeenkomst…
Herstellende beteugeling = kenmerkend voor het privaatrecht en dient dus om de schade te vergoeden.
Bestraffende beteugeling = wanneer er inbreuk wordt gepleegd op strafrechtelijke sanctionerende regels, die
is van publiekelijke aard.
vb. verkeersboetes bij snelheidsovertredingen, gevangenisstraf bij moord…
Normen die de ordening v/h maatschappelijke leven beogen
Ordening van het maatschappelijke leven het wezenlijke kenmerk v/h recht → dit onderscheidt het van alle
andere normen voor menselijk gedrag.
4
Deel 1: inleiding tot het recht
H1: Algemene inleiding
Wat is recht
- Recht is voor alle burgers
- Iedereen wordt met recht geconfronteerd en wordt geacht de wet te kennen
Vb. wie ‘geflitst’ wordt wegens overdreven snelheid, kan strafrechtelijk vervolgd worden omdat een
inbreuk gepleegd werd op de verkeerwetgeving
Vb. als iemand gaat werken en een beroepsinkomen heeft, dan moet hij op dat inkomen
personenbelasting betalen en komt hij dus in contact met het fiscaal recht
- Recht ≠ moraal
o het weerspiegeld voor een groot stuk de regels van
normenstelsels (denk ik, vraag na om zeker te zijn)
o Moraal = heel individueel, subjectief en voor iedereen anders
o Recht= objectief en voor iedereen
o We denken allemaal verschillend over één situatie.
- Recht ≠ godsdienstige regels
o Huwelijk juridisch gezien: 2 personen voor het stadhuis. Voor de kerk/… telt dit niet
o Betaalde feestdagen zijn christelijk-kerkelijke feestdagen
o Recht is principieel neutraal tegenover geloofsaangelegenheden (blijkt uit de grondwet)
(normenstelsels zoals godsdienst en moraal behoren niet tot ons rechtssysteem)
Moraal = het geheel van normen die de bedrijvigheid/ werkzaamheid v/ individuele mens beheersen, en
hem leiden naar geestelijk welzijn. ( het streeft niet naar de volmaking v/d maatschappelijke leven, maar
naar de oorsprong in de mens. Het bestaat uit algemene richtlijnen die bij niet-naleving gesanctioneerd
worden door een slecht geweten.
Vb. afspreken met vriend, maar je besluit niet te gaan.
➔ Niet afdwingbaar
➔ Het is een fatsoenregel, GEEN rechtsregel
Soms reken recht en moreel op meerdere punten vb. niet doden, niet stelen…
Soms houdt het recht rekening met de morele of innerlijke gezindheid Vb. toerekening van strafbare feiten
Conflict tss wet en morele normen: abortuswet, de euthanasiewet, belastingwet (een deel wordt gebruikt
voor militaire doeleinden)
Recht:
Objectieve zin De rechtsregels in hun geheel
Subjectieve zin Een bevoegdheid die een rechtssubject in een objectieve rechtsregel vindt (“ ik heb
het recht om…). Het is het geheel van aanspraken die een persoon tegenover een
ander laat gelden en waaruit voor de ander plichten ontstaan
Vb. recht om te trouwen, recht eigenaar zijn van bromfiets, schadevergoeding
vorderen…
1
,4 gemeenschappelijke kenmerken
- Een geheel van algemeen geldende normatieve regels (geheel van regels, merendeel v/d normen
zijn gedragsregels: hebben betrekking op het gedrag v/d rechtssubjecten)
✓ Verbodsbepalingen (je mag niet) – gebodsbepalingen (je moet)– normen die toelating
bevatten (je mag) – organieke regels
✓ Dwingend recht – aanvullend recht
✓ Algemene normen – individuele normen
- Normen die de ordening van het maatschappelijke leven beogen
- Door de staat opgelegde of ontvangen en bekrachtigde normen
- Afdwingbare normen (als je ze niet naleeft, kunnen ze bestraft worden)
VOORBEELDEN:
Verbodsbepaling = wat verboden is door de Het huwelijk is verboden tss alle bloedverwanten i/d
wet rechte opgaande en nederdalende lijn en de
aanverwanten in dezelfde lijn.
of inbreken/ stelen
Gebodsbepaling = wanneer je iets moet De verkoper moet aan de koper een zaak leveren die
doen, door wet bepaald met de overeenkomst in overeenstemming is.
Of belastingaangifte
Toelatingsregels Als je eigenaar bent van een goed, dan bepaal jij
alleen wat je met dat goed doet, iedereen moet jouw
beslissing respecteren. Je mag een huis waarvan jij
eigenaar bent verhuren, verkopen maar ook
weggeven of afbreken. Men mag niets ondernemen
waardoor je gehinderd wordt je eigendomsrecht
vreedzaam uit te oefenen
Organieke regels organisatie van het Zijn regels die iets organiseren zoals
rechtssysteem, … volksvertegenwoordigers en senatoren, de soorten
rechtbanken die worden opgericht…
Of bij een zondeging → kan je vrijkomen op basis van
procedure fouten
Dwingend recht Beschermt de goede zeden Dwingend recht → bv. strafrecht
(van openbare en is ter bescherming van Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning
orde) de zwakken. verplicht: zij zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand
verschuldigd
Iedereen moet die naleven, kan je niet van afwijken
(hoor je in de formulering)
Aanvullend recht = Vangnet, optimalisatie… Indien bij het aangaan van de koop niets daaromtrent
Normale betalingstermijn bedongen is, moet de koper betalen op de plaats en
30 dagen → verkort 14 d op het tijdstip voor de levering bepaald.
Algemene normen Gelden voor alle Normen die bv een aanstelling in het parlement of als
rechtssubjecten die zich in notaris betreffen
feitelijke omstandigheden
bevinden
Individuele normen voor de Koning een aparte recht. De Koning is
strafrechtelijk en burgerrechtelijk immuun → hij kan
niet gesanctioneerd worden (om toch te kunnen
bestraffen gaan ze de Koning afzetten)
2
,Dwingende bepalingen = moeten nageleefd worden door elk rechtssubject. De wetgever laat hem geen
keuze. Bij niet-naleving volgt een sanctie en de regels zijn van dwingend recht.
Openbare orde = de rechtsregels die de essentiële belangen van de staat of van de gemeenschap raakt of die
in het privaatrecht de juridische grondslagen bepaalt waarop de maatschappij berust (economische, morele,
sociale orde of orde v/h leefmilieu
Aanvullend recht = ze gelden enkel voor rechtssubjecten die voor zover zij geen andere regeling getroffen
hebben. (je hebt als rechtssubjecten de keuze om de aanvullende bepalingen v/ d wet te volgen zonder
overeenkomst of om een afwijkende overeenkomst te sluiten
Algemene normen = in een aantal gevallen blijft de wet neutraal blijft, zodat de rechter kan bepalen of de
wet al dan niet van toepassing is. de wet spreekt over een fout, zware schuld (arbeidsovereenkomsten),
kennelijke grove fout
Fout = daad waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt
Regels opgesteld door de overheid (ze maken wetten en passen ze toe)
Men heeft regels nodig om goed te kunnen functioneren. → het recht vormt het normenstelsel v/d staat.
vb. gezin en in een sportclub
- Gewesten
o Vlaams
o Waals
o Brussels
- Gemeenschappen
o Vlaams
o Frans
o Duitstalig
- Federaal
- Gemeentelijk en stedelijk
Staat =
- entiteit die beschikt over een bevolking, een grondgebied en een regering die gezag uitoefent
- die soeverein en onafhankelijk is.
- Op verschillende niveaus binnen de OH kunnen regels worden uitgevaardigd.
vb. federale overheid: regels over de max. interestvoet v/e lening
vb. de Vlaamse gemeenschap de voorwaarden opleggen waarin je moet voldoen om een diploma te
krijgen.
Soeverein = het recht geldt boven elk ander normenstelsel
Recht opgelegd door de staat → het merendeel der rechtsregels door de OH uitgevaardigd is. en is een
middel om normen uit te vaardigen (recht in ruime zin: iedere rechtsregel die een norm inhoudt)
Vb. het Wetboek v/d Belgische nationaliteit is een duidelijk normerende wet. In deze we wordt bepaald
welke personen in aanmerking komen voor het verkrijgen v/d Belgische nationaliteit en welke
voorwaarden er nageleefd moeten worden
3
, Sommige normen kunnen ontstaan uit een gewoonte en niet via de OH. Hiervoor moeten er 2 elementen
aanwezig zijn
- Herhaaldelijke gedraging
- Door de OH erkende of opgelegde sanctie
Het kan zijn dat een gewoonte ontstaat doordat:
- een wet onvolledig is → leemte opvullen
- concretiseert een algemene regel
Vb. een schenking is pas geldig als er een notariële akte wordt opgelegd. MAAR een handgift kan
gebeuren zonder, deze wordt gezien als geldig.
Rechtsregels worden gecreëerd door de rechtspraak: doordat de rechterlijke macht een deel v/d openbare
macht uitoefent
Vb. het gezegde “wie het potje breekt, moet hem betalen”
Afdwingbare normen
Het doel v/d rechtsregels is om een bepaald gedrag af te dwingen
Verbod op eigenrichting is door het Hof van Cassatie als algemeen rechtsbeginsel erkend.
het afdwingen van de regels is de opdracht van de staat, beschikt over een monopolie om geweld te
gebruiken → op het niet naleven v/d rechtsnormen
Rechtssubjecten die hun verplichtingen niet nakomen worden door de OH toch gedwongen om deze alsnog
na te leven.
→ gedwongen uitvoeren is een moeilijke opdracht
Vb. een aannemer die gedwongen wordt om een ruwbouw te plaatsen, is misschien niet erg gemotiveerd
om die te plaatsen volgens de regels v/d kunst. De bouwheer staat dan nog meer in de kou.
Daarom is het mogelijk een gedwongen uitvoering bij equivalent te eisen. Hierbij wordt de schade van de
schuldeiser vergoed + andere sancties kunnen opgelegd worden zoals herstel, ontbinding van
overeenkomst…
Herstellende beteugeling = kenmerkend voor het privaatrecht en dient dus om de schade te vergoeden.
Bestraffende beteugeling = wanneer er inbreuk wordt gepleegd op strafrechtelijke sanctionerende regels, die
is van publiekelijke aard.
vb. verkeersboetes bij snelheidsovertredingen, gevangenisstraf bij moord…
Normen die de ordening v/h maatschappelijke leven beogen
Ordening van het maatschappelijke leven het wezenlijke kenmerk v/h recht → dit onderscheidt het van alle
andere normen voor menselijk gedrag.
4
