Summary Gr 9 EBW Besigheids Opsommings Kwartaal 2

Gr 9 EBW Besigheids Opsommings Kwartaal 2
1. VOORBEELD van 'n beplande, mark en gemengde ekonomie: bl. 7-9
VOORBEELD
Beplande ekonomie Mark ekonomie Gemengde ekonomie
Cuba en Libië V.S.A Suid-Afrika

2. EIENSKAPPE van 'n beplande, mark en gemengde ekonomie: bl. 7-9
OMSKRYWING/EIENSKAPPE/KENMERKE
Beplande ekonomie
 Regering besit alle produksiefaktore (kapitaal, arbeid, entrepreneurskap,
hulpbronne).
 Regering besluit wat geproduseer word.
 Pryse word vasgestel deur die regering.
 Winste gaan aan die regering.
 Werkers het nie ‘n keuse oor hul werk nie – regering besluit.
 Regering voorsien basiese behoeftes soos kos, klere en behuising.

Mark ekonomie
 Eiendom en besighede is privaat besit.
 Ondernemings maak wins deur goedere en dienste te lewer.
 Regering nie inmeng nie
 Entrepreneurs besluit wat om te maak.
 Pryse word bepaal deur vraag en aanbod.
 Werkers kies self hul werk en vir wie hulle werk.

Gemengde ekonomie
 Privaat mense kan besighede besit en werk met vryheid.
 Regering stel wette op om werkers, verbruikers en die omgewing te beskerm.
 Entrepreneurs en privaat maatskappye kies wat om te maak.
 Dit is ‘n mengsel van regerings- en privaatbeheer.
 Beide regering en individue besit grond, fabrieke en sake.
 Regering bestuur belangrike dienste (bv. water, skole, hospitale) wat nie altyd
wins maak nie – die Openbare Sektor.

3. NADELE van 'n beplande, mark en gemengde ekonomie: bl. 7-10
Nadele van Beplande Ekonomiestelsel:
 Geen keuses – mense kry nie vryheid om self te kies nie.
 Swak gehalte – produkte is dikwels nie goed nie.
 Almal verdien dieselfde – hard of lui, dit maak nie saak nie.
 Lae produktiwiteit – mense doen net wat nodig is, niks meer.
 Tekorte ontstaan – daar is nie genoeg goedere vir almal nie.
 Geen motivering – werkers gee nie hul beste nie.

Nadele van Gemengde Ekonomiestelsel:
 Hoë belastings – pryse kan styg.
 Monopolieë ontstaan – min besighede beheer alles.
 Swak mededinging – minder nuwe of beter produkte.
 Meer korrupsie – regering se rol lei tot wanbestuur.

, Nadele van die Mark Ekonomiestelsel:
 Werkloosheid en inflasie – kan gereeld voorkom.
 Groot ongelykheid – rykes word ryker, armes bly agter.
 Meer korrupsie en misdaad – mense probeer onwettig geld maak.
 Omgewingskade – besighede stel wins bo natuur, tensy wette hulle keer.

4. Kommunisme: bl. 8
Omskrywing/Eienskappe:
 Die hoogste vorm van n beplande ekonomie = Kommunisme
 Kommunisme is n politieke stelsel waar die regering/staat alle
produksiefaktore beheer en wat daarop gemik is om almal gelyk te behandel.

5. Openbare sektor: bl.9
 Bestaan uit sake-ondernemings wat aan die regering behoort.
 Voorsien noodsaaklike dienste soos water, skole, hospitale.
 Doel is om aan mense se behoeftes te voldoen, nie om wins te maak nie.
 Word met belastinggeld gefinansier.

6. Globale ekonomie: bl.11
 Dit is die wêreld se ekonomie, gevorm deur handel tussen
lande(internasionaal met nasionaal.
 Wêreldekonomie genoem - Goedere, dienste, mense en geld beweeg oor
grense.
 Dinge soos invoere, uitvoere, tegnologie, vaardighede en kapitaal word
tussen lande uitgeruil.
 Die internet maak dit makliker om te kommunikeer en elektronies
goedere/dienste te koop of verkoop. Daar word op Internasionale markte soos
die blommemark in Holland ihandel gedryf.
 Lande raak afhanklik van mekaar en werk saam.
 Elke land fokus op wat hulle goed en goedkoop kan produseer (spesialisasie).
 Handelsbeperkings tussen lande word minder – dit maak handel makliker.
 Voorbeelde van samewerking:
o EU (Europese Unie) en die Euro-geldeenheid
o BRICS – Brasilie, Rusland, Indië, China en Suid-Afrika
 Handel en beleggings bou goeie verhoudings tussen lande.
 Tegnologie en internet laat kennis vinnig versprei – dit help met ekonomiese
groei.

7. Oop en geslote ekonomie: bl. 20-21
Daar is twee hooftipes ekonomieë:
Oop ekonomie - dit sluit handel met ander land in (buitelandse handel) -
Buitelandse Valuta
Kenmerke:
 Invoere en uitvoere van goedere van ander lande.
 Koop en verkoop aandele op die aandelemarkte van ander lande.
 Lande leen geld vir en van mekaar.
 Mense kan tussen lande beweeg en werk.