Cross- Culturele psychologie
LES 1 : INLEIDING
Deel 1 : Wat is cultuur?
De mens als culturele soort: Culturele diversiteit is eigen aan de mens
Observa6e:
Uitzonderlijk aanpassingsvermogen aan zeer heterogene omstandigheden!
# natuurlijke & mensgemaakte omgeving
# sociale organisa;e & levensonderhoud
# menselijke kennis & kunde
è Grote diversiteit aan menselijke levenswijzen
Verklaring?
Neuroplas;citeit van het menselijk brein (‘hardware’) -> het menselijk brein past zich voortdurent
aan, we zijn enorm plas;sch
Cultuuroverdracht als uniek evolu;onair voordeel (‘soHware’) -> mensen hebben een opvoeding
gekregen en leren heel snel, er is een overdracht van genera;e op genera;e van informa;e dat
wordt doorgegeven (taal, IT, kennis…) waardoor we op de vorige genera;e hebben kunnen verder
bouwen en zo evolueren
Wat is cultuur?
• Veel gebruikte “categorieën”? Voeding, sociale regels, subjec;eve/psychologische dingen
Amerika is makkelijker te omschrijven omdat deze cultuur heel aanwezig is, en het is al;jd
makkelijker om over andere culturen te zeggen wat typisch is dan over de eigen cultuur
Defini;e(s) van cultuur
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, a9tudes,
gedragingen, communica:emiddelen en de producten ervan die van genera:e op genera:e worden
overgeleverd” (van Oudenhoven, 2012)
Ontdek cultuur eerst bij jezelf ‘Heb ik een accent?’
Antropoloog Clyde Kluckhohn: “It would hardly be fish who discovered the existence of water”
(1949, p. 11)
De cultuur waarin je bent opgegroeid heH vaak een soort van ‘vanzelfsprekendheid’ waardoor
culturele gewoontes verborgen blijven.
Vissen hebben water niet ontdekt omdat dit het enige is dat ze kennen, ze kunnen niet vergelijken.
Veelgebruikte weergaven van cultuur
Buitenlaag : materiele -> is het eerste wat opvalt (bv. Kledij, gevels
van huizen…)
Middenste : sociale omgangsvormen en regels -> bv. hoe je gaat
communiceren
Onderste : subjec;eve cultuur -> bv. Gevoelens van mensen,
emo;es, hoe ze zijn…
1
, Cultuur is ook intern divers, binnen een cultuur zijn er zowel
overeenkomsten of net verschillen tussen individuen of groepen
binnen de cultuur.
Kenmerken van cultuur
CULTUUR IS GEDEELD
Voor cultuur is een groep(je) nodig
– van heel klein tot heel groot
• De mate waarin het gedeeld is varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde
cultuur
• bv. New wave -> een kleinere cultuur van jongeren die van deze muziek houden
- ook persoonlijkheid, levenservaring en de vele andere cultuurtjes waar je deel van bent
• Ook verschillen tussen culturen: mate waarin culturen genormeerd zijn -> Tight vs.
loose cultures (Opvoeding is streng of net vrij los…)
CULTUUR IS OVERGELEVERD
wordt aangeleerd door socialisa;e
• Primaire socialisa;e: door directe familie (ouders of andere centrale zorgfiguren)
• Secundaire socialisa;e: door school, vrienden, werk, peers, collega’s…
• Ter;aire socialisa;e: door samenleving, (sociale) media, ;ktok, me-too bewering,
bewustzijn rond opwarming van de aarde…
Gebeurt bewust en onbewust
wordt overgebracht door socialisa;e
Encultura6e: cultuuroverdracht in ;jd bv. Maal;jden als kind
Accultura6e: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte bv. Een tweede taal leren, je gaat
een andere cultuur aanleren (door te verhuizen…) of in een andere cultuur opgroeien (of 2 culturen
als je ouders agoms;g zijn van verschillende culturen)
nuancering
• Cultuuroverdracht door sociaal leren laat ruimte voor verandering/vernieuwing als
aanpassing aan verander(en)de omgeving
• Cultuur beïnvloedt leden… en omgekeerd
CULTUUR IS DYNAMISCH
• Veranderingen zijn adap;ef
• Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, socio-poli;eke en
biologische factoren (Matsumoto & Yuang, 2013)
Bv. Nomadische cultuur waar je gaat verhuizen al van de dieren of gewassen, corona, overbevolking
in Tokio
2
,Deel 2 : Wat is cross-culturele psychologie?
Defini;e handboek:
“Cross-culturele psychologie is de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het
menselijk psychologisch func:oneren in verschillende culturele groepen, daarbij onderzoekend hoe
ons denken, voelen en doen beïnvloed wordt door een culturele context”
(Berry et al., 2011)
Ook sterke culturele evolu;e bv. Vrouwen die wel mogen werken zorgt voor verandering, ook in de
culturele psychologie
Twee benaderingen : Het absolu;sme/ universalisme vs. Het rela;visme
Het absolu+sme of universalisme ~ mainstream psychology’ : vooral in de algemene
psychologie, zegt dat alles universeel is en niet al van de cultuur
• Zoeken naar ‘de’ menselijke psychologie
• Culturele verschillen gezien als ruis daarop
• Machinekamer, hardware van de menselijke psychologie
Sensorische, motorische func;es
• bv. Ishihara test voor kleurenblindheid : je moet een lijn zien in een patroon en deze test is
voor alle culturen goed om kleurenblindheid te onderscheiden (is dus universeel)
Func;es vanaf jonge leeHijd
• bv. Objectpermanen;e (8 maand) : vanaf 8m gaat baby begrijpen dat een object dat
verborgen is wel nog bestaat, dit start ook universeel op deze leeHijd
Zeer abstracte func;es
• bv. Taalontwikkeling : taalaspecten zijn ook universeel, in alle culturen leren ze taal
• Je gaat bij universalisme abstrageren (dus alles abstracter bekijken)
Kri6ek: Wat met vele betekenisvolle culturele varia;e?
Het rela+visme ~ ‘cultural psychology : niets is geldig ongeacht cultuur en alles moet binnen de
context van de cultuur geplaatst worden
• Er bestaat geen contextvrije psychologie
• Menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de cultuur
waarin het verschijnt
Voorbeelden:
• Numerisch redeneren door te tellen op je vingers
• “For a specific observa:on a belch is a belch. But within an inferen:al framework, a belch is
an ‘insult’ or a ‘compliment’.” (Przeworski & Teune, 1970)
Er zijn bepaalde dingen die ze in elke cultuur doen -> bv. Een boer laten, tellen op vingers…
Maar ze doen deze op een andere manier in de verschillende culturen of met een andere betekenis
Kri6ek:
• Te verschillend om te kunnen interageren?
• Algemene morele standaarden en wetgevingen?
• Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
3
, MAAR : Hoe veralgemeenbaar of cultuurspecifiek is menselijk gedrag = empirische vraag -> Dit is
geen alles-of-niets vraag
Deel 3 : Waarom is culturele psychologie belangrijk?
“The WEIRDest people in the world” -> Western, Educated, Industrialized, Rich and Democra6c
socie6es.
Gedragswetenschappers gaan hun publica;es selec;ef baseren op slechts bepaalde specifieke
groepen in de bevolking. Deze groepen zijn de ‘WEIRD’ groepen
è Dit is slechts een frac;e van de werendbevolking en dus niet representa;ef
2 Problemen en Vragen
1. In hoever zijn bevindingen veralgemeenbaar naar andere culturele groepen of contexten?
2. Hoe wijkt doorsnee par;cipant in psychologisch onderzoek af van meeste mensen in de wereld?
Meeste par;cipanten zijn…
• Westerse wite vrouwelijke studenten Psychologie
à “de psychologie van de Ba student”
Hoe ‘afwijkend’ zijn onze par;cipanten?
Enkele psychologische contrasten als illustra;es:
• Geïndustrialiseerde vs niet-geïndustrialiseerde landen : Müller-Lyer
illusie : Wij zijn geneigd om een van de lijntjes als korter of langer te
zien
• westerse vs. niet-westerse landen : Holis6sch vs. analy6sch
denken : Analy;sch denken is lang als normaal opgevat, maar
blijkt minder voor te komen in Oost Azië en in de rest van de
niet-westerse wereld -> Je gaat dit bloemetje anders ordenen
al van je cultuur en of je holis;sch of analy;sch denkt.
• Amerikanen vs. andere westerse mensen : Voorbeeld: defensieve reac6e op
gedachte aan dood -> Wanneer Amerikanen aan hun eigen dood worden herinnerd
vertonen ze defensieve reac;es : bijv. meer geloof in bovennatuurlijke krachten,
patrio;sche gevoelens, gekant tegen verandering, vijandig tegenover out-groups.
• Hoogopgeleide (universitaire) vs andere Amerikanen : Voorbeeld: erfelijkheid van
intelligen6e -> Gedragsgene;sche studies met (geadopteerde) tweelingen beperkt
tot hoogopgeleide ouders (Geen data van laagopgeleide ouders)
Gevolg : overschaung erfelijkheidscoëfficiënt!
Andere resultaat van studie : Wanneer je in een sterk-afwijkende nega;eve
omgeving is (bv. GAZA strook waar armoede is, geen eten…) gaat het milieu een veel
grotere rol spelen dan in een ‘normale’ sociale context, waar gene;sche factoren
een grotere invloed hebben.
Belang culturele psychologie
Besef eigen culturele bril(len)
“Cultuur beïnvloedt ánderen” eigen cultuur “onzichtbaar”
4
LES 1 : INLEIDING
Deel 1 : Wat is cultuur?
De mens als culturele soort: Culturele diversiteit is eigen aan de mens
Observa6e:
Uitzonderlijk aanpassingsvermogen aan zeer heterogene omstandigheden!
# natuurlijke & mensgemaakte omgeving
# sociale organisa;e & levensonderhoud
# menselijke kennis & kunde
è Grote diversiteit aan menselijke levenswijzen
Verklaring?
Neuroplas;citeit van het menselijk brein (‘hardware’) -> het menselijk brein past zich voortdurent
aan, we zijn enorm plas;sch
Cultuuroverdracht als uniek evolu;onair voordeel (‘soHware’) -> mensen hebben een opvoeding
gekregen en leren heel snel, er is een overdracht van genera;e op genera;e van informa;e dat
wordt doorgegeven (taal, IT, kennis…) waardoor we op de vorige genera;e hebben kunnen verder
bouwen en zo evolueren
Wat is cultuur?
• Veel gebruikte “categorieën”? Voeding, sociale regels, subjec;eve/psychologische dingen
Amerika is makkelijker te omschrijven omdat deze cultuur heel aanwezig is, en het is al;jd
makkelijker om over andere culturen te zeggen wat typisch is dan over de eigen cultuur
Defini;e(s) van cultuur
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, a9tudes,
gedragingen, communica:emiddelen en de producten ervan die van genera:e op genera:e worden
overgeleverd” (van Oudenhoven, 2012)
Ontdek cultuur eerst bij jezelf ‘Heb ik een accent?’
Antropoloog Clyde Kluckhohn: “It would hardly be fish who discovered the existence of water”
(1949, p. 11)
De cultuur waarin je bent opgegroeid heH vaak een soort van ‘vanzelfsprekendheid’ waardoor
culturele gewoontes verborgen blijven.
Vissen hebben water niet ontdekt omdat dit het enige is dat ze kennen, ze kunnen niet vergelijken.
Veelgebruikte weergaven van cultuur
Buitenlaag : materiele -> is het eerste wat opvalt (bv. Kledij, gevels
van huizen…)
Middenste : sociale omgangsvormen en regels -> bv. hoe je gaat
communiceren
Onderste : subjec;eve cultuur -> bv. Gevoelens van mensen,
emo;es, hoe ze zijn…
1
, Cultuur is ook intern divers, binnen een cultuur zijn er zowel
overeenkomsten of net verschillen tussen individuen of groepen
binnen de cultuur.
Kenmerken van cultuur
CULTUUR IS GEDEELD
Voor cultuur is een groep(je) nodig
– van heel klein tot heel groot
• De mate waarin het gedeeld is varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde
cultuur
• bv. New wave -> een kleinere cultuur van jongeren die van deze muziek houden
- ook persoonlijkheid, levenservaring en de vele andere cultuurtjes waar je deel van bent
• Ook verschillen tussen culturen: mate waarin culturen genormeerd zijn -> Tight vs.
loose cultures (Opvoeding is streng of net vrij los…)
CULTUUR IS OVERGELEVERD
wordt aangeleerd door socialisa;e
• Primaire socialisa;e: door directe familie (ouders of andere centrale zorgfiguren)
• Secundaire socialisa;e: door school, vrienden, werk, peers, collega’s…
• Ter;aire socialisa;e: door samenleving, (sociale) media, ;ktok, me-too bewering,
bewustzijn rond opwarming van de aarde…
Gebeurt bewust en onbewust
wordt overgebracht door socialisa;e
Encultura6e: cultuuroverdracht in ;jd bv. Maal;jden als kind
Accultura6e: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte bv. Een tweede taal leren, je gaat
een andere cultuur aanleren (door te verhuizen…) of in een andere cultuur opgroeien (of 2 culturen
als je ouders agoms;g zijn van verschillende culturen)
nuancering
• Cultuuroverdracht door sociaal leren laat ruimte voor verandering/vernieuwing als
aanpassing aan verander(en)de omgeving
• Cultuur beïnvloedt leden… en omgekeerd
CULTUUR IS DYNAMISCH
• Veranderingen zijn adap;ef
• Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, socio-poli;eke en
biologische factoren (Matsumoto & Yuang, 2013)
Bv. Nomadische cultuur waar je gaat verhuizen al van de dieren of gewassen, corona, overbevolking
in Tokio
2
,Deel 2 : Wat is cross-culturele psychologie?
Defini;e handboek:
“Cross-culturele psychologie is de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het
menselijk psychologisch func:oneren in verschillende culturele groepen, daarbij onderzoekend hoe
ons denken, voelen en doen beïnvloed wordt door een culturele context”
(Berry et al., 2011)
Ook sterke culturele evolu;e bv. Vrouwen die wel mogen werken zorgt voor verandering, ook in de
culturele psychologie
Twee benaderingen : Het absolu;sme/ universalisme vs. Het rela;visme
Het absolu+sme of universalisme ~ mainstream psychology’ : vooral in de algemene
psychologie, zegt dat alles universeel is en niet al van de cultuur
• Zoeken naar ‘de’ menselijke psychologie
• Culturele verschillen gezien als ruis daarop
• Machinekamer, hardware van de menselijke psychologie
Sensorische, motorische func;es
• bv. Ishihara test voor kleurenblindheid : je moet een lijn zien in een patroon en deze test is
voor alle culturen goed om kleurenblindheid te onderscheiden (is dus universeel)
Func;es vanaf jonge leeHijd
• bv. Objectpermanen;e (8 maand) : vanaf 8m gaat baby begrijpen dat een object dat
verborgen is wel nog bestaat, dit start ook universeel op deze leeHijd
Zeer abstracte func;es
• bv. Taalontwikkeling : taalaspecten zijn ook universeel, in alle culturen leren ze taal
• Je gaat bij universalisme abstrageren (dus alles abstracter bekijken)
Kri6ek: Wat met vele betekenisvolle culturele varia;e?
Het rela+visme ~ ‘cultural psychology : niets is geldig ongeacht cultuur en alles moet binnen de
context van de cultuur geplaatst worden
• Er bestaat geen contextvrije psychologie
• Menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de cultuur
waarin het verschijnt
Voorbeelden:
• Numerisch redeneren door te tellen op je vingers
• “For a specific observa:on a belch is a belch. But within an inferen:al framework, a belch is
an ‘insult’ or a ‘compliment’.” (Przeworski & Teune, 1970)
Er zijn bepaalde dingen die ze in elke cultuur doen -> bv. Een boer laten, tellen op vingers…
Maar ze doen deze op een andere manier in de verschillende culturen of met een andere betekenis
Kri6ek:
• Te verschillend om te kunnen interageren?
• Algemene morele standaarden en wetgevingen?
• Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
3
, MAAR : Hoe veralgemeenbaar of cultuurspecifiek is menselijk gedrag = empirische vraag -> Dit is
geen alles-of-niets vraag
Deel 3 : Waarom is culturele psychologie belangrijk?
“The WEIRDest people in the world” -> Western, Educated, Industrialized, Rich and Democra6c
socie6es.
Gedragswetenschappers gaan hun publica;es selec;ef baseren op slechts bepaalde specifieke
groepen in de bevolking. Deze groepen zijn de ‘WEIRD’ groepen
è Dit is slechts een frac;e van de werendbevolking en dus niet representa;ef
2 Problemen en Vragen
1. In hoever zijn bevindingen veralgemeenbaar naar andere culturele groepen of contexten?
2. Hoe wijkt doorsnee par;cipant in psychologisch onderzoek af van meeste mensen in de wereld?
Meeste par;cipanten zijn…
• Westerse wite vrouwelijke studenten Psychologie
à “de psychologie van de Ba student”
Hoe ‘afwijkend’ zijn onze par;cipanten?
Enkele psychologische contrasten als illustra;es:
• Geïndustrialiseerde vs niet-geïndustrialiseerde landen : Müller-Lyer
illusie : Wij zijn geneigd om een van de lijntjes als korter of langer te
zien
• westerse vs. niet-westerse landen : Holis6sch vs. analy6sch
denken : Analy;sch denken is lang als normaal opgevat, maar
blijkt minder voor te komen in Oost Azië en in de rest van de
niet-westerse wereld -> Je gaat dit bloemetje anders ordenen
al van je cultuur en of je holis;sch of analy;sch denkt.
• Amerikanen vs. andere westerse mensen : Voorbeeld: defensieve reac6e op
gedachte aan dood -> Wanneer Amerikanen aan hun eigen dood worden herinnerd
vertonen ze defensieve reac;es : bijv. meer geloof in bovennatuurlijke krachten,
patrio;sche gevoelens, gekant tegen verandering, vijandig tegenover out-groups.
• Hoogopgeleide (universitaire) vs andere Amerikanen : Voorbeeld: erfelijkheid van
intelligen6e -> Gedragsgene;sche studies met (geadopteerde) tweelingen beperkt
tot hoogopgeleide ouders (Geen data van laagopgeleide ouders)
Gevolg : overschaung erfelijkheidscoëfficiënt!
Andere resultaat van studie : Wanneer je in een sterk-afwijkende nega;eve
omgeving is (bv. GAZA strook waar armoede is, geen eten…) gaat het milieu een veel
grotere rol spelen dan in een ‘normale’ sociale context, waar gene;sche factoren
een grotere invloed hebben.
Belang culturele psychologie
Besef eigen culturele bril(len)
“Cultuur beïnvloedt ánderen” eigen cultuur “onzichtbaar”
4
