samenvatting algemene weefselleer

Algemene weefselleer
1 Epitheelweefsel
1.1 Overzicht en functie
1.1.1 Algemene kenmerken
Epitheelweefsel= een avasculair weefsel dat is samengesteld uit cellen die de uitwendige
lichaamsoppervlakte bedekken, interne afgesloten lichaamsholte aflijnen en de binnenbekleding
vormen van buisvormige organen
 Secretorische gedeelte en afvoerwegen klieren
 Gespecialiseerde epitheelcellen als receptorcellen

3 belangrijke eigenschappen:
 Liggen dicht aaneengesloten en zijn verbonden met elkaar door middel van specifieke cel-cel
verbindingsmoleculen die gespecialiseerde juncties vormen
 Vertonen ene morfologische en functionele polariteit: verschillende functies zijn
geassocieerd met 3 verschillende cellulaire oppervlakken (vrije/apical/luminale & laterale &
basale)
 Basale oppervlak vastgehecht aan onderliggende basaalmembraan

Embryologische oorsprong:
 ectoderm → epidermis
 mesoderm → mesotheel (peritoneum, pleura, pericard) & endotheel
 endoderm → gastro-intestinaal stelsel

1.1.2 vlies
= epitheel met onderliggend bindweefsel
 slijmvlies
o epitheel organen
o mucus
 sereus vlies
o epitheel gesloten lichaamsholte
o waterig vocht

1.1.3 eigenschappen
ordening
 dicht
 weinig intercellulair materiaal
 meestal gelijk van structuur

polariteit
 basaal cytoplasma: nucleus, ruw endoplasmatisch reticulum, mitochondrieën
 apicaal cytoplasma: Golgi-complex, secretiegranules, glad endoplasmatisch reticulum,
mitochondriën

1.2 classificatie
1.2.1 bedekkingsepithelia
aantal cellagen:
 éénlagig
 meerlagig
 pseudo-meerlagig: schikking van de kernen geeft de indruk dat het meerdere cellagen zijn

,vorm van bovenste cellaag:
 afgeplat of plavei: hoogte is duidelijk geringer dan breedte
 kubiek: celhoogte & breedte ongeveer gelijk
 cilindrisch: hoogte overtreft breedte

1.2.1.1 differentiaties van de apicale zijde
1) gestreepte zoom: oppervlaktevermeerdering door aanwezigheid van microvilli (dunne darm)

2) borstelzoom: cytoplasmauitstulpingen iets langer en verschillen in hoogte (nier)

3) stereociliën: niet beweegbare, lange onregelmatige cytoplasmauitstulpingen met de neiging
om samen te kleven (bijbal)

4) trilharen

5) crusta: celmembraan dikker en talrijke plooien aanwezig → bij uitrekking verstrijken deze
plooien

6) verhoorning: bovenste cellagen bestaan uit dode afgeplatte eosinofiele cellen → zeer hard

7) cuticula: secreet van epitheel

1.2.1.2 differentiaties van laterale zijde
1) zonula occludens

2) macula adherens

3) zonula adherens

4) nexus

1.2.2 voornaamste soorten epithelia
1.2.2.1 éénlagig plavei-epitheel
platte laag van cellen zo dun dat de kern duidelijk uitpuilt in het lumen

1.2.2.2 éénlagig kubiek epitheel
één laag vierhoekige cellen

1.2.2.3 éénlagig cilindrisch epitheel
cilindrische cellen vormen 1 laag

1.2.2.4 meerlagig plavei epitheel
talrijke cellagen die geleidelijk afplatten van basaal naar apicaal
 meerlagig verhoornd plavei-epitheel
 meerlagig onverhoornd plavei- epitheel

1.2.2.5 meerlagig kubiek epitheel
→ tweelagig kubiek epitheel

1.2.2.6 meerlagig cilindrisch epitheel
meest apicale rij is cilindrisch

,1.2.2.7 overgangsepitheel
kan zich zeer goed aanpassen aan de uittrekking
opbouw:
 basale cellen: piramidaal
 midden: ruitvormige met daartussen peervormige cellen
 meest apicaal: paraplucellen → hebben een crista

1.2.2.8 pseudomeerlagig epitheel
kernen komen voor op verschillende hoogtes → alle cellen bereiken het basaalmembraan maar niet
allemaal tot het lumen
vorm: langwerpig cellen

 psuedo-tweelagig: hoge smalle cellen met langwerpige kernen (basaalmembraan-lumen) &
kleinere cellen met ronde kern (reservecellen tussen basale daal vd andere cellen)
 pseudomeerlagig: trilhaarcellen lijnen het lumen af met cytoplasmauitloper tot
basaalmembraan & spoelvormige cellen ertussen (reiken niet tot lumen)

1.3 klierepithelia
belangrijke secreterende functie → kliercellen = wanneer de secretie van stoffen een hoofdfunctie is
van de cel
 kunnen oppervlakte-epitheel vormen (maag)
 klieren (afgezonderd uit oppervlakte epitheel)
o exocrien: contact met oppervlakte-epitheel via afvoerwegen
o endocrien: secreet opgenomen door bloedcapillairen

1.3.1 criteria voor de indeling
1.3.1.1 exocrien-endocrien
exocrien: scheiden secreet af via afvoerbuizen
endocrien: vormen epitheelcelstrengen, kort & gelegen in bindweefsel rijk aan capillairen
amphicrien: kliercellen die zowel endocrien als exocrien zijn
paracrien: secreet heeft uitwerking in de onmiddellijke omgeving van de cel

1.3.1.2 wijze van secretie
merocrien
 enkel secreet wordt afgestoten, geen verlies aan cytoplasma/ organellen
 membraan omheen granula versmelt met celmembraan
 inhoud extracellulair uitgestoten
 vorm van exocytose

apocrien
 secreet stapelt op in ruime cytoplasma-uitstulpingen
 afgesnoerd: secreet + deel cytoplasma + organellen → cel sterft niet af




holocrien
 secreet vult geleidelijk de ganse cel
 cel degenereert & in zijn geheel afgestoten

,  steeds nieuwe cellen aangemaakt → meerlagig (basaal nieuwe cellen)
 nieuwe cel → vetvacuolen → geleidelijk gevuld → organellen degeneren → barst

1.3.1.3 sereus en muceus of de aard van het secreet
fysio-chemische aard van secreet:
 sereus: dun, waterig, ±rijk aan eiwitten (=enzymen)
 muceus: slijmig, kleverig visceus & rijk aan koolhydraten (gebonden aan eiwitten)

sereuze cel
 basale deel = rijk aan RER → basale basofilie
 apicale deel: beladen met zymogeengranules (= microvesikels gevuld met secreet,
afgesnoerd door Golgi-apparaat)
 vesikels sterk eosinofiel op merocriene wijze afgegeven
 cellen zijn laag cilindrisch & duidelijk sluitbandnet

muceuze cel
 3tal types
 Relatief groot celvolume → zone met secreet = helder/ ledig (kleuren sterk met PAS)
1) Slijmbekercellen
a. Geïsoleerd & verspreid tussen overige cellen in epitheel
b. Middendeel cel = volumineus → slijmporie vormt contact met lumen
c. Basaal gedrukt & driehoekig
d. Mucinogeenvacuolen liggen overal in de cel → versmelten tot ruime vacuolen
→celmembraan komt open om mucinogeen vrij te laten → mucinogeen neemt water
op & wordt slijmerig
2) Slijmnapcellen
a. Aaneengesloten laag (maag)
b. Mucinogeen in apicale zijde cel (=slijmprop)
c. Merocriene wijze & continue
3) Gewone muceuze cel
a. Kunnen voorkomen met sereuze cellen
b. Mucinogeenvacuole nemen grootste deel van cel in
c. Merocriene secretie via grote openingen

1.3.1.4 Samenstelling van de klieren
Eéncellig/ unicellulair:
 1 enkele kliercel tussen epitheel
Meerceelig/ multicellulair:
 Enkelvoudige klieren
o Ganse klier bestaat uit secreterende cellen, sluiten zonder afvoerweg aan op
buisvormige organen
o Klier opgebouwd uit secreterende cellen die secretorisch eindstuk vormen & uit
afvoerweg/ excretorisch kanaal (recht verloop, opgerold, kronkelig/ vertakt)
 Samengestelde klieren: afvoerweg meerdere malen gesplitst met secretorische eindstukken




1.3.1.5 Bouw van eindstukken
Tubulus: kliercellen vormen een buisje Acinus: vormen een groepje rond een klein lumen

Alveolus: ruim centraal lumen