Thema’s uit het recht
Deel 2: Katrien Lebbe
Hoofdstuk 1: rechten voor de personen met een beperking
Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
- 13 december 2006 is het verdrag goedgekeurd
- Idee: niet de handicap vormt het probleem, wel de onaangepastheid van de
maatschappij aan de noden van personen met een handicap, waardoor zij hun
grondrechten niet kunnen doen gelden
- Personen met langdurige fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke
beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten
volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de
samenleving
- Doel: Het wegwerken van belemmeringen voor personen met een handicap
- In België in werking 1 augustus 2009
Deel 1: rechten op het vlak van tewerkstelling
1.1. Evolutie
- Vroeger: bevoegdheid federale overheid en uitgeoefend door Rijksfonds voor
Sociale Reclassering van Minder-Validen
- 1990: Vlaams fonds voor Sociale Integratie van Personen met Handicap opgericht
- 2006: fonds werd Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
- Hierdoor werd de uitvoering van specifieke opleidings- en
tewerkstellingsmaatregelen overgedragen van VAPH naar VDAB
1.2. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
Bevordering van de maatschappelijke integratie en de participatie aan de
samenleving van personen met een handicap door ondersteuning te verlenen
waardoor ze hun autonomie en kwaliteit van leven kunnen optimaliseren.
Kerntaken:
- Ondersteuning van personen met een handicap en van de leefomgeving
waarin ze verblijven
o Individuele tussenkomsten onder andere persoonsvolgend budget
o Voorzieningen (bv aanpassing woning)
- Specificeren van criteria voor indicatiestelling personen met handicap
o Eigen definitie handicap (elk langdurig en belangrijk
participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het
samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische,
lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van
activiteiten en persoonlijke en externe factoren)
1.3. Het arbeidsmarktbeleid ten aanzien van mensen met een handicap
Passief beleid: arbeidsongeschiktheidsuitkeringen: ziekte- en invaliditeitsuitkering.
Actief beleid: maatregelen:
- Regulerende sturing: overheid probeert gedrag van de verschillende actoren
op de arbeidsmarkt te beïnvloeden. (bv verplichte tewerkstelling voor mensen
met een beperking, anti- discriminatiewet)
- Compenserende sturing
o Verhogen van productiecapaciteiten personen met handicap
o Aanpassen productie-eisen aan mogelijkheden personen met handicap
o Matchingproces tussen beide verhogen
- Vervangende sturing
1
, o Wanneer het niet lukt om gehandicapten op de reguliere markt aan het
werk te stellen, dan zijn er beschutte werkplaatsen
1.4. De regulerende sturing
1.4.1. De quota voor tewerkstelling van personen met een beperking
- Enkel voor overheidspersoneel
- Nauwelijks sanctiebeleid indien quota niet gehaald wordt
1.4.2. De antidiscriminantiewetgeving
De wet van 10 mei 2007 zegt dat elke vorm van discriminatie verboden is.
Personen met een handicap kunnen een rechtzaak aanspannen indien ze van
oordeek zijn dat ze volgens bepalingen van deze wet gediscrimineerd werden.
1.5. De compenserende sturing
Doelstellingen:
- Verhogen van productiecapaciteiten personen met handicap
- Aanpassen productie-eisen aan mogelijkheden personen met handicap
- Matchingproces tussen beide verhogen
VDAB:
- Begeleidingsmaatregelen
1.5.1. Handicap vs arbeidshandicap
Arbeidsbeperking moet worden erkend door de VDAB om in aanmerking te komen
voor maatregelen
Twee mogelijke vormen van arbeidsbeperking:
1. Arbeidshandicap
2. Psychosociale problematiek (bv verslavingsverleden, daklozen)
Wie behoort er tot een persoon met een handicap:
- Erkend door VAPH
- Hoogstens diploma of getuigschrift buitengewoon onderwijs
- Inkomensvervangende of integratietegemoetkoming
- Attest of gerechtelijke beslissing blijvende graad arbeidsongeschiktheid
- Recht op toeslag kinderbijslag voor kinderen met een specifieke
ondersteuningsbehoefte
- Invaliditeitsuitkering
- Attest arbeidshandicap van VDAB
1.5.2. Maatregelen en begeleiding
Onderscheid tussen beleidingsmaatregelen en bijzondere
tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM).
1.5.2.1. Beleidingsmaatregelen
1.5.2.1.1. Extra begeleiding via de VDAB
- Gratis begeleiding via bemiddelaar van VDAB
- Alles mogelijk: hulp bij jobkeuze en/of solliciteren, opleiding, bedrijfsstage,
doorsturen naar maatwerk, kijken voor BTOM’s, …
1.5.2.1.2. Het gespecialiseerd team bemiddeling (GTB)
- Eerst arbeidsonderzoek (vroeger door GA): advies keuze beroep of werk en BTOM
- Daarna begeleiding naar arbeidsmarkt via gefaseerd traject op maat van individu
- VZW
- Alles mogelijk: opleiding, sollicitatietraining, maatwerkbedrijf, …
2
,1.5.2.1.3. GLOW
- Groeien en leren op de werkvloer
- Vervanger van GOB
- Opleiding en plaatsingsaanbod via:
o Werkervaringsstage
o Gemeenschapsdienst
o Beroepsverkennende stage
o Opleidingsstage
o IBO of IBO+
o Taalcoaching
1.5.2.1.4. De gespecialiseerde jobcoaches
Los van een GLOW-traject is het ook mogelijk voor een persoon met een
arbeidsbeperking of gezondheidsprobleem om gratis een gespecialiseerde jobcoach
aan te vragen bij de VDAB. In dit geval werkt de werknemer al bij een werkgever. De
werkgever moet deze jobcoach aanvragen.
De jobcoach bekijkt welke noden die persoon heeft om zijn job goed uit te oefenen en
zoekt een oplossing. Hij helpt bijvoorbeeld ook om een werkplekaanpassing aan te
vragen. Bovendien begeleidt de coach de werkgever en collega’s zodat zij weten hoe
ze rekening moeten houden met de situatie van de werknemer.
1.5.2.2. Tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM)
1.5.2.2.1. Tegemoetkoming in kosten arbeidsgereedschappen-kleding
Als je door je arbeidsbeperking of gezondheidsprobleem speciaal arbeidsgereedschap
of arbeidskleding nodig hebt om je werk goed te kunnen uitvoeren, kunnen die
kosten worden terugbetaald door de VDAB. Bv een braillelezer, een speciale
bureastoel.
Als je er recht op hebt, word je eigenaar van dit materiaal zodat je het gedurende je
hele loopbaan kan gebruiken.
De voorwaarden om een terugbetaling van de kosten te krijgen zijn:
- Je werkgever stelt dit niet zelf ter beschikking
- Je krijgt er geen andere tegemoetkoming voor
- Het gebruik ervan is noodzakelijk om je werk goed uit te voeren
- Het materiaal wordt niet vaak gebruikt in je beroepstak
1.5.2.2.2. Bijstand van een tolk voor doven en slechthorenden
Als je doof bent of slechthorend kan je elk jaar een aantal uur gratis beroep doen op
een tolk Vlaamse gebarentaal (18 uur per jaar als je op zoek bent naar werk of 10%
van je effectieve werktijd als je een
tolk nodig hebt om je werk beter uit te voeren).
De VDAB betaalt de volledige kosten van de tolk (ook de verplaatsingskosten).
Als je daar behoefte aan hebt, kan je eventueel ook een uitbreiding vragen van het
aantal uren en dan kan dit worden bekeken.
1.5.2.2.3. Tegemoetkoming in de verplaatsingskosten van en naar een
opleiding of het werk
Als je door je arbeidsbeperking een begeleider of aangepast vervoer nodig hebt om
naar je werk te kunnen, betaalt de VDAB deze kosten terug.
Er zijn drie mogelijkheden:
3
, 1. Tegemoetkoming voor je begeleider bij openbaar vervoer
2. Tegemoetkoming voor gewoon gemotoriseerd vervoer
o Als je je door je arbeidsbeperking niet met het openbaar vervoer kan
verplaatsen maar wel met een auto:
Ofwel rij je met je eigen wagen, dan betaalt de VDAB je kost heen en
terug naar je werk
Ofwel brengt een kennis je in jouw of zijn wagen, dan betaalt de
VDAB jouw kost heen en terug maar ook die van die kennis
Ofwel gebruik je een taxi, dan vergoedt de VDAB de kilometers die
die taxi doet
3. Tegemoetkoming voor gespecialiseerd vervoer
o Als je je door je arbeidsbeperking enkel naar je werk kan verplaatsen in
een speciale bus die toegankelijk is voor rolwagengebruikers, betaalt de
VDAB de kosten voor die bus
1.5.2.2.4. Tegemoetkoming in de kosten voor een arbeidspostaanpassing
De werkgever kan een tegemoetkoming van de VDAB krijgen als hij omwille van je
arbeidsbeperking aanpassingen doet aan je arbeidspost (alles in het bedrijf dat niet
verplaatst kan worden). Bv een verplaatsbaar hellend vlak voor een rolstoelgebruiker,
aangepast sanitair, een traplift. Hierbij is het van belang dat de werkgever eerst de
aanvraag om terugbetaling doet en dan pas het materiaal aankoopt.
1.5.2.2.5. Premie individueel maatwerk
De werkgever kan een premie krijgen als de arbeidsbeperking een impact heeft op
het functioneren in de job. Dit kan zijn omdat de werkgever aanpassingen moet
doorvoeren in het uurrooster, aanpassingen in het takenpakket, veelvuldige
afwezigheid, …
Deze premie moet de werkgever sinds 1 juli 2016 niet meer aanvragen bij de VDAB
maar wel bij het departement werk en sociale economie.
Dit individueel maatwerk vervangt sinds 1juli 2023 de Vlaamse
ondersteuningspremie (VOP).
De ondersteuning bestaat uit een loonpremie of een loon- en begeleidingspremie.
- De loonpremie komt tegemoet aan de eventuele bijkomende kosten of lagere
productiviteit als gevolg van de arbeidsbeperking. Deze bedraagt min. 20% en
max. 75% van uw geplafonneerd referteloon
- De begeleidingspremie is een forfaitaire vergoeding die varieert op basis van
de begeleidingsnood
Afhankelijk van de noden op de werkvloer, bepaalt VDAB de termijn van de
werkondersteunende maatregelen. Deze varieert van max. twee jaar (voor
werknemers met een tijdelijke arbeidsbeperking) tot vijf jaar (voor werknemers met
een langdurige of blijvende arbeidsbeperking). Bij een termijn van vijf jaar is
verlenging mogelijk. Bij een termijn van twee jaar kan er, indien nodig een nieuwe
aanvraag bij VDAB worden ingediend.
Ook zelfstandigen kunnen een premie individueel maatwerk aanvragen. Die bestaat
dan uit een ondersteuningspremie.
Deze premie individueel maatwerk geldt niet voor de overheid behalve in het
onderwijs en voor werknemers die tewerkgesteld zijn in lokale besturen.
4
Deel 2: Katrien Lebbe
Hoofdstuk 1: rechten voor de personen met een beperking
Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
- 13 december 2006 is het verdrag goedgekeurd
- Idee: niet de handicap vormt het probleem, wel de onaangepastheid van de
maatschappij aan de noden van personen met een handicap, waardoor zij hun
grondrechten niet kunnen doen gelden
- Personen met langdurige fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke
beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten
volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de
samenleving
- Doel: Het wegwerken van belemmeringen voor personen met een handicap
- In België in werking 1 augustus 2009
Deel 1: rechten op het vlak van tewerkstelling
1.1. Evolutie
- Vroeger: bevoegdheid federale overheid en uitgeoefend door Rijksfonds voor
Sociale Reclassering van Minder-Validen
- 1990: Vlaams fonds voor Sociale Integratie van Personen met Handicap opgericht
- 2006: fonds werd Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
- Hierdoor werd de uitvoering van specifieke opleidings- en
tewerkstellingsmaatregelen overgedragen van VAPH naar VDAB
1.2. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
Bevordering van de maatschappelijke integratie en de participatie aan de
samenleving van personen met een handicap door ondersteuning te verlenen
waardoor ze hun autonomie en kwaliteit van leven kunnen optimaliseren.
Kerntaken:
- Ondersteuning van personen met een handicap en van de leefomgeving
waarin ze verblijven
o Individuele tussenkomsten onder andere persoonsvolgend budget
o Voorzieningen (bv aanpassing woning)
- Specificeren van criteria voor indicatiestelling personen met handicap
o Eigen definitie handicap (elk langdurig en belangrijk
participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het
samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische,
lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van
activiteiten en persoonlijke en externe factoren)
1.3. Het arbeidsmarktbeleid ten aanzien van mensen met een handicap
Passief beleid: arbeidsongeschiktheidsuitkeringen: ziekte- en invaliditeitsuitkering.
Actief beleid: maatregelen:
- Regulerende sturing: overheid probeert gedrag van de verschillende actoren
op de arbeidsmarkt te beïnvloeden. (bv verplichte tewerkstelling voor mensen
met een beperking, anti- discriminatiewet)
- Compenserende sturing
o Verhogen van productiecapaciteiten personen met handicap
o Aanpassen productie-eisen aan mogelijkheden personen met handicap
o Matchingproces tussen beide verhogen
- Vervangende sturing
1
, o Wanneer het niet lukt om gehandicapten op de reguliere markt aan het
werk te stellen, dan zijn er beschutte werkplaatsen
1.4. De regulerende sturing
1.4.1. De quota voor tewerkstelling van personen met een beperking
- Enkel voor overheidspersoneel
- Nauwelijks sanctiebeleid indien quota niet gehaald wordt
1.4.2. De antidiscriminantiewetgeving
De wet van 10 mei 2007 zegt dat elke vorm van discriminatie verboden is.
Personen met een handicap kunnen een rechtzaak aanspannen indien ze van
oordeek zijn dat ze volgens bepalingen van deze wet gediscrimineerd werden.
1.5. De compenserende sturing
Doelstellingen:
- Verhogen van productiecapaciteiten personen met handicap
- Aanpassen productie-eisen aan mogelijkheden personen met handicap
- Matchingproces tussen beide verhogen
VDAB:
- Begeleidingsmaatregelen
1.5.1. Handicap vs arbeidshandicap
Arbeidsbeperking moet worden erkend door de VDAB om in aanmerking te komen
voor maatregelen
Twee mogelijke vormen van arbeidsbeperking:
1. Arbeidshandicap
2. Psychosociale problematiek (bv verslavingsverleden, daklozen)
Wie behoort er tot een persoon met een handicap:
- Erkend door VAPH
- Hoogstens diploma of getuigschrift buitengewoon onderwijs
- Inkomensvervangende of integratietegemoetkoming
- Attest of gerechtelijke beslissing blijvende graad arbeidsongeschiktheid
- Recht op toeslag kinderbijslag voor kinderen met een specifieke
ondersteuningsbehoefte
- Invaliditeitsuitkering
- Attest arbeidshandicap van VDAB
1.5.2. Maatregelen en begeleiding
Onderscheid tussen beleidingsmaatregelen en bijzondere
tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM).
1.5.2.1. Beleidingsmaatregelen
1.5.2.1.1. Extra begeleiding via de VDAB
- Gratis begeleiding via bemiddelaar van VDAB
- Alles mogelijk: hulp bij jobkeuze en/of solliciteren, opleiding, bedrijfsstage,
doorsturen naar maatwerk, kijken voor BTOM’s, …
1.5.2.1.2. Het gespecialiseerd team bemiddeling (GTB)
- Eerst arbeidsonderzoek (vroeger door GA): advies keuze beroep of werk en BTOM
- Daarna begeleiding naar arbeidsmarkt via gefaseerd traject op maat van individu
- VZW
- Alles mogelijk: opleiding, sollicitatietraining, maatwerkbedrijf, …
2
,1.5.2.1.3. GLOW
- Groeien en leren op de werkvloer
- Vervanger van GOB
- Opleiding en plaatsingsaanbod via:
o Werkervaringsstage
o Gemeenschapsdienst
o Beroepsverkennende stage
o Opleidingsstage
o IBO of IBO+
o Taalcoaching
1.5.2.1.4. De gespecialiseerde jobcoaches
Los van een GLOW-traject is het ook mogelijk voor een persoon met een
arbeidsbeperking of gezondheidsprobleem om gratis een gespecialiseerde jobcoach
aan te vragen bij de VDAB. In dit geval werkt de werknemer al bij een werkgever. De
werkgever moet deze jobcoach aanvragen.
De jobcoach bekijkt welke noden die persoon heeft om zijn job goed uit te oefenen en
zoekt een oplossing. Hij helpt bijvoorbeeld ook om een werkplekaanpassing aan te
vragen. Bovendien begeleidt de coach de werkgever en collega’s zodat zij weten hoe
ze rekening moeten houden met de situatie van de werknemer.
1.5.2.2. Tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM)
1.5.2.2.1. Tegemoetkoming in kosten arbeidsgereedschappen-kleding
Als je door je arbeidsbeperking of gezondheidsprobleem speciaal arbeidsgereedschap
of arbeidskleding nodig hebt om je werk goed te kunnen uitvoeren, kunnen die
kosten worden terugbetaald door de VDAB. Bv een braillelezer, een speciale
bureastoel.
Als je er recht op hebt, word je eigenaar van dit materiaal zodat je het gedurende je
hele loopbaan kan gebruiken.
De voorwaarden om een terugbetaling van de kosten te krijgen zijn:
- Je werkgever stelt dit niet zelf ter beschikking
- Je krijgt er geen andere tegemoetkoming voor
- Het gebruik ervan is noodzakelijk om je werk goed uit te voeren
- Het materiaal wordt niet vaak gebruikt in je beroepstak
1.5.2.2.2. Bijstand van een tolk voor doven en slechthorenden
Als je doof bent of slechthorend kan je elk jaar een aantal uur gratis beroep doen op
een tolk Vlaamse gebarentaal (18 uur per jaar als je op zoek bent naar werk of 10%
van je effectieve werktijd als je een
tolk nodig hebt om je werk beter uit te voeren).
De VDAB betaalt de volledige kosten van de tolk (ook de verplaatsingskosten).
Als je daar behoefte aan hebt, kan je eventueel ook een uitbreiding vragen van het
aantal uren en dan kan dit worden bekeken.
1.5.2.2.3. Tegemoetkoming in de verplaatsingskosten van en naar een
opleiding of het werk
Als je door je arbeidsbeperking een begeleider of aangepast vervoer nodig hebt om
naar je werk te kunnen, betaalt de VDAB deze kosten terug.
Er zijn drie mogelijkheden:
3
, 1. Tegemoetkoming voor je begeleider bij openbaar vervoer
2. Tegemoetkoming voor gewoon gemotoriseerd vervoer
o Als je je door je arbeidsbeperking niet met het openbaar vervoer kan
verplaatsen maar wel met een auto:
Ofwel rij je met je eigen wagen, dan betaalt de VDAB je kost heen en
terug naar je werk
Ofwel brengt een kennis je in jouw of zijn wagen, dan betaalt de
VDAB jouw kost heen en terug maar ook die van die kennis
Ofwel gebruik je een taxi, dan vergoedt de VDAB de kilometers die
die taxi doet
3. Tegemoetkoming voor gespecialiseerd vervoer
o Als je je door je arbeidsbeperking enkel naar je werk kan verplaatsen in
een speciale bus die toegankelijk is voor rolwagengebruikers, betaalt de
VDAB de kosten voor die bus
1.5.2.2.4. Tegemoetkoming in de kosten voor een arbeidspostaanpassing
De werkgever kan een tegemoetkoming van de VDAB krijgen als hij omwille van je
arbeidsbeperking aanpassingen doet aan je arbeidspost (alles in het bedrijf dat niet
verplaatst kan worden). Bv een verplaatsbaar hellend vlak voor een rolstoelgebruiker,
aangepast sanitair, een traplift. Hierbij is het van belang dat de werkgever eerst de
aanvraag om terugbetaling doet en dan pas het materiaal aankoopt.
1.5.2.2.5. Premie individueel maatwerk
De werkgever kan een premie krijgen als de arbeidsbeperking een impact heeft op
het functioneren in de job. Dit kan zijn omdat de werkgever aanpassingen moet
doorvoeren in het uurrooster, aanpassingen in het takenpakket, veelvuldige
afwezigheid, …
Deze premie moet de werkgever sinds 1 juli 2016 niet meer aanvragen bij de VDAB
maar wel bij het departement werk en sociale economie.
Dit individueel maatwerk vervangt sinds 1juli 2023 de Vlaamse
ondersteuningspremie (VOP).
De ondersteuning bestaat uit een loonpremie of een loon- en begeleidingspremie.
- De loonpremie komt tegemoet aan de eventuele bijkomende kosten of lagere
productiviteit als gevolg van de arbeidsbeperking. Deze bedraagt min. 20% en
max. 75% van uw geplafonneerd referteloon
- De begeleidingspremie is een forfaitaire vergoeding die varieert op basis van
de begeleidingsnood
Afhankelijk van de noden op de werkvloer, bepaalt VDAB de termijn van de
werkondersteunende maatregelen. Deze varieert van max. twee jaar (voor
werknemers met een tijdelijke arbeidsbeperking) tot vijf jaar (voor werknemers met
een langdurige of blijvende arbeidsbeperking). Bij een termijn van vijf jaar is
verlenging mogelijk. Bij een termijn van twee jaar kan er, indien nodig een nieuwe
aanvraag bij VDAB worden ingediend.
Ook zelfstandigen kunnen een premie individueel maatwerk aanvragen. Die bestaat
dan uit een ondersteuningspremie.
Deze premie individueel maatwerk geldt niet voor de overheid behalve in het
onderwijs en voor werknemers die tewerkgesteld zijn in lokale besturen.
4
