1
Hoofdstuk 2: Sociaalwetenschappelijk onderzoek
Woord Definitie
Het geheel van samenhangende uitspraken of proposities
Theorie
die bepaalde fenomenen beschrijven of verklaren.
Een algemeen en abstract idee dat als een label dient om
Concept concreet waarneembare zaken of fenomenen te
categoriseren.
Het herhalen van onderzoek om te kijken of je tot dezelfde
Repliceren
conclusies komt.
Type theorie dat niet focust op de inhoud van een
Formele theorie specifiek sociaal fenomeen (zoals politiek, gezin, religie,
enz.), maar op de structuur of vorm ervan.
Soort theorie die sociale fenomenen probeert te vatten in
één abstract conceptueel kader waarin het ordenen van
‘Grand theory’
concepten belangrijker is dan het begrijpen van de sociale
werkelijkheid.
Theorieën die berusten op een reeks aannames over een
bepaald sociaal fenomeen, waaruit hypothesen kunnen
Middle range theory
worden afgeleid die op hun beurt empirisch getoetst
worden.
Mogelijkheid om door observatie te toetsen of theoretische
Verifieerbaarheid
aannames overeenstemmen met de realiteit.
De mogelijkheid om door observatie de eventuele
Falsifieerbaarheid
onjuistheid van kennis aan te tonen, weerlegbaarheid.
Empirie Het ervaren van de wereld rondom ons door waarneming.
Deductie Een gevolgtrekking van het algemene naar het bijzondere
, 2
Woord Definitie
(Theorie -> Empirie).
Op basis van specifieke waarnemingen komen tot een
Inductie
algemene regel (Empirie -> Theorie).
Betrouwbaarheid De mate van consistentie van een meetinstrument,
dezelfde resultaten oplevert bij herhaalde metingen onder
soortgelijke condities.
De afwezigheid van systematische fouten of vertekening in
Validiteit
onderzoek. Ook geldigheid genoemd.
De mate waarin een meetinstrument meet wat het zou
Meetvaliditeit
moeten meten.
De mate waarin waargenomen relaties in een empirische
Interne validiteit studie een correcte weerspiegeling zijn van de
werkelijkheid.
De mate waarin bevindingen uit onderzoek bij een
Externe validiteit specifieke populatie ook voor een ruimere populatie gelden,
ook wel veralgemeenbaarheid genoemd.
Het laten evalueren van wetenschappelijke bevindingen
Peer-review
door collega-wetenschappers.
Theoriegericht Onderzoek dat gericht is op de ontwikkeling van theorie,
onderzoek waarbij kennisproductie de primaire drijfveer is, ook wel
fundamenteel onderzoek genoemd.
Praktijkgericht Onderzoek dat gericht is op het oplossen van een
onderzoek praktisch, maatschappelijk probleem.
Evaluatieonderzoek Een vorm van praktijkgericht onderzoek - gebruikmakend
van sociaalwetenschappelijke procedures – om na te gaan
, 3
Woord Definitie
of een sociale maatregel of interventie werkt zoals bedoeld.
Een vorm van praktijkgericht onderzoek dat tot doel heeft
Actieonderzoek kennis te verspreiden onder de deelnemers aan het
onderzoek en zo politieke actie te stimuleren.
Een manier om eenzelfde onderzoeksvraag zowel met
Triangulatie kwalitatieve als kwantitatieve gegevens van antwoord te
voorzien teneinde de geldigheid ervan te maximaliseren.
Hoofdstuk 3: Positivisme en Constructivisme
Woord Definitie
Een stroming binnen de sociale wetenschappen die
de epistemologie en werkwijze van de
natuurwetenschappen hanteert en regel- of
Positivisme
wetmatigheden in de sociale werkelijkheid wil
ontdekken en blootleggen; ook wel naturalisme
genoemd (Erklären).
Beschouwt de werkelijkheid als sociaal
geconstrueerd en wil begrijpen hoe en waarom
Constructivisme mensen handelen/denken/voelen vanuit hun
specifieke handelingscontext; ook wel interpretatieve
sociale wetenschap genoemd (Verstehen).
Het idee dat zintuigelijke ervaring en waarneming tot
Empirisme
kennis leiden.
Het idee dat het menselijke verstand of de rede als
Rationalisme
het fundament van kennis beschouwd moet worden.
Een stelling die niet bewezen is, maar wel als
Axioma
grondslag aanvaard wordt.
, 4
Woord Definitie
Kennis is waar als ze overeenkomt met wat je kan
Correspondentietheorie waarnemen in de werkelijkheid.
van de waarheid Vb: De uitspraak “de lucht is blauw” is waar als je echt een
blauwe lucht ziet.
Een criterium op basis waarvan je wetenschappelijke
van niet-wetenschappelijke uitspraken kan
Principe van demarcatie onderscheiden.
Vb: Een theorie moet toetsbaar zijn; anders is het geen
wetenschap. Bijvoorbeeld astrologie wordt vaak uitgesloten.
Een test of de inhoud van een uitspraak
Verificatie
overeenkomt met de realiteit.
De uitdaging om vanuit een paar waarnemingen
algemene wetten af te leiden.
Inductieprobleem
Vb: Als je meerdere witte zwanen ziet, concludeer je dat alle
zwanen wit zijn — maar dat kan fout zijn.
Het principe dat theorieën slechts wetenschappelijk
Falsificatie zijn voor zover ze door empirische observaties
verworpen kunnen worden.
Het geheel van oriënterende ideeën, modellen en
Paradigma raamtheorieën die op een bepaald moment worden
gedeeld door wetenschappers.
Veronderstellingen over de aard van de
Ontologie
werkelijkheid.
Aannames met betrekking tot de oorsprong van
Epistemologie
kennis over de realiteit.
Realisme Ook wel 'objectivisme' of 'empirisch realisme'
genoemd; een ontologisch principe dat ervan uitgaat
dat de werkelijkheid bestaat los van je
Hoofdstuk 2: Sociaalwetenschappelijk onderzoek
Woord Definitie
Het geheel van samenhangende uitspraken of proposities
Theorie
die bepaalde fenomenen beschrijven of verklaren.
Een algemeen en abstract idee dat als een label dient om
Concept concreet waarneembare zaken of fenomenen te
categoriseren.
Het herhalen van onderzoek om te kijken of je tot dezelfde
Repliceren
conclusies komt.
Type theorie dat niet focust op de inhoud van een
Formele theorie specifiek sociaal fenomeen (zoals politiek, gezin, religie,
enz.), maar op de structuur of vorm ervan.
Soort theorie die sociale fenomenen probeert te vatten in
één abstract conceptueel kader waarin het ordenen van
‘Grand theory’
concepten belangrijker is dan het begrijpen van de sociale
werkelijkheid.
Theorieën die berusten op een reeks aannames over een
bepaald sociaal fenomeen, waaruit hypothesen kunnen
Middle range theory
worden afgeleid die op hun beurt empirisch getoetst
worden.
Mogelijkheid om door observatie te toetsen of theoretische
Verifieerbaarheid
aannames overeenstemmen met de realiteit.
De mogelijkheid om door observatie de eventuele
Falsifieerbaarheid
onjuistheid van kennis aan te tonen, weerlegbaarheid.
Empirie Het ervaren van de wereld rondom ons door waarneming.
Deductie Een gevolgtrekking van het algemene naar het bijzondere
, 2
Woord Definitie
(Theorie -> Empirie).
Op basis van specifieke waarnemingen komen tot een
Inductie
algemene regel (Empirie -> Theorie).
Betrouwbaarheid De mate van consistentie van een meetinstrument,
dezelfde resultaten oplevert bij herhaalde metingen onder
soortgelijke condities.
De afwezigheid van systematische fouten of vertekening in
Validiteit
onderzoek. Ook geldigheid genoemd.
De mate waarin een meetinstrument meet wat het zou
Meetvaliditeit
moeten meten.
De mate waarin waargenomen relaties in een empirische
Interne validiteit studie een correcte weerspiegeling zijn van de
werkelijkheid.
De mate waarin bevindingen uit onderzoek bij een
Externe validiteit specifieke populatie ook voor een ruimere populatie gelden,
ook wel veralgemeenbaarheid genoemd.
Het laten evalueren van wetenschappelijke bevindingen
Peer-review
door collega-wetenschappers.
Theoriegericht Onderzoek dat gericht is op de ontwikkeling van theorie,
onderzoek waarbij kennisproductie de primaire drijfveer is, ook wel
fundamenteel onderzoek genoemd.
Praktijkgericht Onderzoek dat gericht is op het oplossen van een
onderzoek praktisch, maatschappelijk probleem.
Evaluatieonderzoek Een vorm van praktijkgericht onderzoek - gebruikmakend
van sociaalwetenschappelijke procedures – om na te gaan
, 3
Woord Definitie
of een sociale maatregel of interventie werkt zoals bedoeld.
Een vorm van praktijkgericht onderzoek dat tot doel heeft
Actieonderzoek kennis te verspreiden onder de deelnemers aan het
onderzoek en zo politieke actie te stimuleren.
Een manier om eenzelfde onderzoeksvraag zowel met
Triangulatie kwalitatieve als kwantitatieve gegevens van antwoord te
voorzien teneinde de geldigheid ervan te maximaliseren.
Hoofdstuk 3: Positivisme en Constructivisme
Woord Definitie
Een stroming binnen de sociale wetenschappen die
de epistemologie en werkwijze van de
natuurwetenschappen hanteert en regel- of
Positivisme
wetmatigheden in de sociale werkelijkheid wil
ontdekken en blootleggen; ook wel naturalisme
genoemd (Erklären).
Beschouwt de werkelijkheid als sociaal
geconstrueerd en wil begrijpen hoe en waarom
Constructivisme mensen handelen/denken/voelen vanuit hun
specifieke handelingscontext; ook wel interpretatieve
sociale wetenschap genoemd (Verstehen).
Het idee dat zintuigelijke ervaring en waarneming tot
Empirisme
kennis leiden.
Het idee dat het menselijke verstand of de rede als
Rationalisme
het fundament van kennis beschouwd moet worden.
Een stelling die niet bewezen is, maar wel als
Axioma
grondslag aanvaard wordt.
, 4
Woord Definitie
Kennis is waar als ze overeenkomt met wat je kan
Correspondentietheorie waarnemen in de werkelijkheid.
van de waarheid Vb: De uitspraak “de lucht is blauw” is waar als je echt een
blauwe lucht ziet.
Een criterium op basis waarvan je wetenschappelijke
van niet-wetenschappelijke uitspraken kan
Principe van demarcatie onderscheiden.
Vb: Een theorie moet toetsbaar zijn; anders is het geen
wetenschap. Bijvoorbeeld astrologie wordt vaak uitgesloten.
Een test of de inhoud van een uitspraak
Verificatie
overeenkomt met de realiteit.
De uitdaging om vanuit een paar waarnemingen
algemene wetten af te leiden.
Inductieprobleem
Vb: Als je meerdere witte zwanen ziet, concludeer je dat alle
zwanen wit zijn — maar dat kan fout zijn.
Het principe dat theorieën slechts wetenschappelijk
Falsificatie zijn voor zover ze door empirische observaties
verworpen kunnen worden.
Het geheel van oriënterende ideeën, modellen en
Paradigma raamtheorieën die op een bepaald moment worden
gedeeld door wetenschappers.
Veronderstellingen over de aard van de
Ontologie
werkelijkheid.
Aannames met betrekking tot de oorsprong van
Epistemologie
kennis over de realiteit.
Realisme Ook wel 'objectivisme' of 'empirisch realisme'
genoemd; een ontologisch principe dat ervan uitgaat
dat de werkelijkheid bestaat los van je
