Samenvatting Basisboek
Psychologie van de
adolescentie
Cursus Adolescentiepsychologie – PB2212
,Dit document bevat een uitgebreide en gedetailleerde beschrijving van de belangrijkste
informatie uit de hoofdstukken 1 t/m 15 van het boek ‘Psychologie van de adolescentie’. Het
document is gemaakt ter voorbereiding van het tentamen van de cursus
Adolescentiepsychologie PB2212 van de Open Universiteit. De samenvatting kan echter ook
voor andere cursussen/vakken gebruikt worden waarbij het boek ‘Psychologie van de
adolescentie’ binnen het vak programma valt.
Rode woorden/begrippen Belangrijke begrippen/theorieën
Dik gedrukt Belangrijke onderwerpen
Blauw gearceerd Belangrijke namen
Groen gearceerd Belangrijke benaderingen
2
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Inleiding ...................................................................................................................................4
Hoofdstuk 2 – Theorieën over de adolescentie................................................................................................8
Hoofdstuk 3 – Lichamelijke ontwikkeling in de adolescentie ......................................................................... 14
Hoofdstuk 4 – Hersenontwikkeling in de adolescentie .................................................................................. 22
Hoofdstuk 5 – Psychosociale ontwikkeling in de adolescentie ....................................................................... 25
Hoofdstuk 6 – Cognitieve ontwikkeling in de adolescentie ............................................................................ 28
Hoofdstuk 7 – Emotionele ontwikkeling in de adolescentie ........................................................................... 34
Hoofdstuk 8 – Ontwikkeling van het zelf en de identiteit .............................................................................. 39
Hoofdstuk 9 – Autonomie-ontwikkeling in de adolescentie ........................................................................... 48
Hoofdstuk 10 – Morele ontwikkeling in de adolescentie ............................................................................... 55
Hoofdstuk 11 – De rol van het gezin .............................................................................................................. 60
Hoofdstuk 12 – De rol van leeftijdgenoten .................................................................................................... 65
Hoofdstuk 13 – Internaliserende stoornissen ................................................................................................ 72
Hoofdstuk 14 – Crimineel gedrag en externaliserende stoornissen................................................................ 81
Hoofdstuk 15 – Hulpverlening aan adolescenten........................................................................................... 90
3
, Hoofdstuk 1 – Inleiding
Adolescentie: periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid. Periode van overgang
waarin verschillende terreinen, zoals sociaal, lichamelijk (hersenen, vet, hormonen) en
psychisch ontwikkelen en veranderen.
- Belangrijkste ontwikkelingstaak: ontwikkelen van eigen identiteit (Erikson)
De verlengde adolescentie (of emerging adulthood volgens Arnett) is de periode na de
adolescentie waar iemand nog geen volwassentaken op zich neemt, zodat hij/zij nog tijd heeft
om te experimenteren met het kijken wat de persoon wil doen in het leven.
De algemene leeftijdgrenzen die worden gehanteerd:
- Adolescentieleeftijd: 10-23 jaar
- Vroege adolescentie: 10-13 jaar
- Middenadolescentie: 14-18 jaar
- Late adolescentie: 19-23 jaar
- Verlengde adolescentie: eindigt normaal 25 jaar
Echter, leeftijdsaanduidingen werken niet altijd, omdat iedere persoon afhankelijk is van de
situatie waarin hij zit. De afgrenzing van een periode kan daarom het beste worden gekoppeld
aan de aard in het karakter van de ontwikkelingen die in deze periode plaatsvinden.
Puberteit: proces van geslachtsrijp worden, inclusief de hormonale ontwikkeling die de
geslachtrijping en tal van andere rijpings- en ontwikkelingsprocessen aanstuurt.
Vaak wordt gezegd dat adolescentie begint met de biologie en eindigt met cultuur. Maar het
begin van de adolescentie is niet alleen te koppelen aan biologie, want:
- Hormonale veranderingen beginnen al vroeger, ver voordat de lichamelijke verschijnselen
te zien zijn.
- Psychische proces loopt niet synchroon met lichamelijke rijping. Iemand kan verder zijn
met de lichamelijke rijping dan psychisch, of andersom.
- Begin van de adolescentie heeft ook al bepalende sociale en culturele veranderingen.
Denk aan de overgang van basisschool naar middelbare school.
Vroeger werd de adolescentie gezien als een periode van grote emotionele beroering en
opstandigheid, ook wel Storm and Stress.
- Echter, blijkt dit over het algemeen wel mee te vallen. Veel jongeren komen goed uit deze
periode zonder dat zij last hebben van hele intense emoties. Ruzies binnen gezinnen als
gevolg van een adolescent, komen ook in minderheid voor.
4
Psychologie van de
adolescentie
Cursus Adolescentiepsychologie – PB2212
,Dit document bevat een uitgebreide en gedetailleerde beschrijving van de belangrijkste
informatie uit de hoofdstukken 1 t/m 15 van het boek ‘Psychologie van de adolescentie’. Het
document is gemaakt ter voorbereiding van het tentamen van de cursus
Adolescentiepsychologie PB2212 van de Open Universiteit. De samenvatting kan echter ook
voor andere cursussen/vakken gebruikt worden waarbij het boek ‘Psychologie van de
adolescentie’ binnen het vak programma valt.
Rode woorden/begrippen Belangrijke begrippen/theorieën
Dik gedrukt Belangrijke onderwerpen
Blauw gearceerd Belangrijke namen
Groen gearceerd Belangrijke benaderingen
2
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Inleiding ...................................................................................................................................4
Hoofdstuk 2 – Theorieën over de adolescentie................................................................................................8
Hoofdstuk 3 – Lichamelijke ontwikkeling in de adolescentie ......................................................................... 14
Hoofdstuk 4 – Hersenontwikkeling in de adolescentie .................................................................................. 22
Hoofdstuk 5 – Psychosociale ontwikkeling in de adolescentie ....................................................................... 25
Hoofdstuk 6 – Cognitieve ontwikkeling in de adolescentie ............................................................................ 28
Hoofdstuk 7 – Emotionele ontwikkeling in de adolescentie ........................................................................... 34
Hoofdstuk 8 – Ontwikkeling van het zelf en de identiteit .............................................................................. 39
Hoofdstuk 9 – Autonomie-ontwikkeling in de adolescentie ........................................................................... 48
Hoofdstuk 10 – Morele ontwikkeling in de adolescentie ............................................................................... 55
Hoofdstuk 11 – De rol van het gezin .............................................................................................................. 60
Hoofdstuk 12 – De rol van leeftijdgenoten .................................................................................................... 65
Hoofdstuk 13 – Internaliserende stoornissen ................................................................................................ 72
Hoofdstuk 14 – Crimineel gedrag en externaliserende stoornissen................................................................ 81
Hoofdstuk 15 – Hulpverlening aan adolescenten........................................................................................... 90
3
, Hoofdstuk 1 – Inleiding
Adolescentie: periode tussen de kinderjaren en de volwassenheid. Periode van overgang
waarin verschillende terreinen, zoals sociaal, lichamelijk (hersenen, vet, hormonen) en
psychisch ontwikkelen en veranderen.
- Belangrijkste ontwikkelingstaak: ontwikkelen van eigen identiteit (Erikson)
De verlengde adolescentie (of emerging adulthood volgens Arnett) is de periode na de
adolescentie waar iemand nog geen volwassentaken op zich neemt, zodat hij/zij nog tijd heeft
om te experimenteren met het kijken wat de persoon wil doen in het leven.
De algemene leeftijdgrenzen die worden gehanteerd:
- Adolescentieleeftijd: 10-23 jaar
- Vroege adolescentie: 10-13 jaar
- Middenadolescentie: 14-18 jaar
- Late adolescentie: 19-23 jaar
- Verlengde adolescentie: eindigt normaal 25 jaar
Echter, leeftijdsaanduidingen werken niet altijd, omdat iedere persoon afhankelijk is van de
situatie waarin hij zit. De afgrenzing van een periode kan daarom het beste worden gekoppeld
aan de aard in het karakter van de ontwikkelingen die in deze periode plaatsvinden.
Puberteit: proces van geslachtsrijp worden, inclusief de hormonale ontwikkeling die de
geslachtrijping en tal van andere rijpings- en ontwikkelingsprocessen aanstuurt.
Vaak wordt gezegd dat adolescentie begint met de biologie en eindigt met cultuur. Maar het
begin van de adolescentie is niet alleen te koppelen aan biologie, want:
- Hormonale veranderingen beginnen al vroeger, ver voordat de lichamelijke verschijnselen
te zien zijn.
- Psychische proces loopt niet synchroon met lichamelijke rijping. Iemand kan verder zijn
met de lichamelijke rijping dan psychisch, of andersom.
- Begin van de adolescentie heeft ook al bepalende sociale en culturele veranderingen.
Denk aan de overgang van basisschool naar middelbare school.
Vroeger werd de adolescentie gezien als een periode van grote emotionele beroering en
opstandigheid, ook wel Storm and Stress.
- Echter, blijkt dit over het algemeen wel mee te vallen. Veel jongeren komen goed uit deze
periode zonder dat zij last hebben van hele intense emoties. Ruzies binnen gezinnen als
gevolg van een adolescent, komen ook in minderheid voor.
4
