Leerdoelen OWE 9 en 10
,Leerdoelen OWE 9 en 10
Peritonitis & ileus
Kan uitleggen wat de definitie, oorzaken, verschijnselen, gevolgen en behandeling van een
peritonitis zijn.
Kan uitleggen welke acties/maatregelen de verpleegkundige dient te nemen bij peritonitis
Peritoneum: buikvlies. Bekleedt de vrije holte in de buik en alle organen hierin.
Visceraal vlies: aan orgaankant/binnenkant.
Pariëtaal vlies: buitenkant.
Peritonitis: ontsteking van het buikvlies (peritoneum). Kan vele oorzaken hebben en kan
zich op een bepaalde plek manifesteren (lokale peritonitis) of het hele buikvlies betreffen
(algehele/ gegeneraliseerde peritonitis).
Meestal begint een ontsteking aan het peritoneum lokaal, maar het kan zich zo
uitbreiden dat op den duur het hele buikvlies ontstoken is.
Een lokale peritonitis geeft aanleiding tot plaatselijke verschijnselen die nog niet tot
ernstig ziek zijn leiden. Een algehele peritonitis geeft een ernstig ziektebeeld met
hoge koorts.
De ontstekingsreactie van het peritoneum die zich ter plekke ontwikkelt, ontstaat
meestal met als doel het ziekteproces in een aangrenzend met peritoneum bekleed
orgaan in te dammen. Dit lukt ook heel vaak, het gebeurt m.b.v. infiltraatvorming. Het
infiltraat is door de buikwand heen goed te voelen als een vaste, pijnlijke weerstand.
Het verdwijnt op den duur weer (kan maanden duren) en de patiënt is dan weer
hersteld.
o Appendiculair infiltraat: vormt zich rondom een ontstoken blinde darm en is
rechts onder in de buik voelbaar.
Afhankelijk van weerstand van patiënt en van virulentie van betrokken bacteriën, lukt
het niet altijd om met een infiltraat de ontsteking in te dammen. De peritonitis breidt
zich dan over het gehele buikvlies uit. Hierdoor ontwikkelt er zich een algehele
peritonitis en wordt de patiënt steeds zieker. De patiënt moet dan geopereerd
worden.
o Verschijnselen die hiermee gepaard gaan vormen samen een syndroom
bekend onder de term acute buik.
Oorzaken
Via hematogene weg besmet raken van het peritoneum met bacteriën (primaire
peritonitis): komt in verhouding tot andere oorzaken weinig voor, eigenlijk alleen bij
sterk verminderde weerstand.
Ontstekingen in organen die grenzen aan het peritoneum: heel bekend is de
blindedarmontsteking (appendicitis), maar ook bij een galblaasontsteking, ontsteking
van de dikke darm ed. kan peritonitis in tweede instantie optreden.
Perforatie van holle organen grenzend aan de vrije buikholte: de inhoud van het
orgaan stroomt dan leeg in de peritoneale holte (maagperforatie, darmperforatie).
Geeft vaak gelijk een algehele peritonitis omdat maagsap of darminhoud in de
buikholte komt.
Ischemie: door afsluiting van een darmvat of beklemming door een knoop of door
invaginatie. Bij een geblokkeerde bloedvoorziening wordt de darmwand necrotisch en
doorgankelijk voor bacteriën die dan in de peritoneale holte komen en peritonitis
veroorzaken. Ook verdwijnt veel vocht naar de vrije buikholte.
Bloeding in de peritoneale holte (milt- en leverruptuur, buitenbaarmoederlijke
zwangerschap).
,Leerdoelen OWE 9 en 10
Gevolgen: vooral bij algehele peritonitis is er grote kans dat het geproduceerde
ontstekingsvocht in de buikholte wegstroomt naar de laagstgelegen delen.
Bij een patiënt in liggende houding zijn de laagstgelegen delen van de vrije buikholte
de ruimte onder het middenrif (subfrenische holte) en het cavum Douglasi. Het vocht
kan hier makkelijk terecht komen door de ligging van de ophangbanden van
darmdelen en door de adembewegingen. Op deze plaatsen kunnen abcessen
ontwikkelen.
Het subfrenisch abces (onder het middenrif) is door de ligging moeilijk te
diagnosticeren en te behandelen.
Het abces in cavum Douglasi kan m.b.v. een rectaal
toucher worden vastgesteld en daarna worden
geopend en gedraineerd.
Sepsis kan het beeld begeleiden, daaraan overlijdt
30% van de patiënten.
Behandeling: omvat verschillende maatregelen.
Er mag niets worden gegeten of gedronken: maagsonde geven;
Er mogen geen pijnstillers worden gegeven voordat de diagnose is gesteld. Diagnose
wordt namelijk gesteld op geleide van plaats van de pijn. Plaats wordt misschien
moeilijker aan te wijzen bij pijnstilling;
Onmiddellijk antibiotica toedienen (parenteraal) en vocht- en elektrolytentekort per
infuus aanvullen. Proberen het uittreden van het vele vocht in het zieke gebied
enigszins te voorkomen door een infuus met plasma vervangend middel te geven,
waardoor vocht beter in de bloedbaan wordt vastgehouden;
Spoelen van de buikholte met fysiologisch zout via laparotomie (afhankelijk van ernst
van situatie);
Bestrijden van shock;
Aandoening die peritonitis veroorzaakt behandelen.
Aandoeningen die peritonitis veroorzaken
Appendicitis: blindedarmontsteking. Ontsteking van de appendix.
Verschijnselen
o Buikpijn: eerst in de maagstreek of rond de navel, enkele uren later verschuift
de pijn naar rechtsonder (punt van McBurney).
o Pijn tijdens het transport: bijv. bij het rijden over een drempel of bewegen van
het bed.
o Gebrek aan eetlust, misselijkheid en braken.
o Obstipatie (of diarree, vooral bij kinderen).
o Patiënt ligt stil in bed.
o Patiënt houdt soms het rechterbeen gebogen in de heup (en kan been niet
strekken in de heup) psoas fenomeen. Been strekken zorgt voor pijn als de
psoas-spier geïrriteerd is door een ontstoken appendix.
Lichamelijk onderzoek:
o Temperatuurverhoging/koorts.
o Plaatselijke drukpijn.
o Contralaterale loslaatpijn: pijn die aan de tegenovergestelde zijde van de buik
ontstaat van de zijde waar er druk op de buik uitgeoefend wordt.
o Pijn bij rectaal toucher.
o Overgevoeligheid van de buikhuid bij aanraking
o Defense musculair: buikspieren zijn reflectoir aangespannen, waardoor de
buik niet meer soepel is.
Aanvullend onderzoek:
, Leerdoelen OWE 9 en 10
o Echo: appendix is uitgezet, de wand is verdikt en de bloeddoorstroming is
toegenomen.
o CT-scan.
Behandeling:
o A chaud: er wordt gelijk geopereerd. Gedaan met een laparoscopische
ingreep appendix wordt via kleine sneetjes en een
camera verwijderd.
o A froid: er wordt eerst afgewacht en gekeken hoe het
zich gaat ontwikkelen.
Punt van McBurney: punt waar bij blindedarmontsteking de meeste
pijn ervaren wordt. Ligt op 1/3e van de lijn tussen navel en heup
(meer richting heup) aan de rechter kant van het lichaam. Pijn
begint rechts bij navel en gaat daarna naar punt van McBurney (1
op de foto).
Maagperforatie: ernstige levensbedreigende aandoening die het
liefst binnen 6 uur operatief moet worden behandeld (na 12 uur nemen de overlevingskansen
sterk af).
Verschijnselen: veel verschijnselen van shock doordat de patiënt veel vocht uit de
maag verliest.
o Hevige buikpijn door hele buik heen.
o Angstige gelaatsuitdrukking
o Bleek en grauw gezicht
o Koud zweet op het gezicht
o Lage lichaamstemperatuur
o Snelle, zwakke pols
o Oppervlakkige ademhaling
o Opboeren of braken
o Plankharde buikwand (defense musculair): spieren zijn aangespannen
doordat peritoneum geprikkeld wordt door al het vocht.
o Hevige pijn bij beweging van het lichaam.
o Opgezette buik (laat verschijnsel, wijst op gegeneraliseerde peritonitis): veel
lucht in de buik.
Behandeling
o Zorgen dat shock verholpen wordt: patiënt vullen met NaCl
o Zorgen dat de maag gehecht wordt.
Pancreatitis: obstructie van de ductus pancreaticus (door galstenen of alcoholisme)
stuwing van pancreassap lokale ontsteking door lekkage van pancreasenzymen in het
omgevende weefsel + infectie vanuit het bloed of uit de omgevende darmen.
Verschijnselen:
o Pijn in de bovenbuik, straalt uit naar de rug.
o De pijn begint plotseling, is constant aanwezig en neemt langzaam toe.
o De klachten verminderen door voorover te leunen bij het zitten, of door op de
zij te liggen met de knieën opgetrokken.
o Misselijkheid
o Overgeven (geeft geen verlichting van de klachten).
Lichamelijk onderzoek
o In ernstige gevallen: opgezette buik door paralytische ileus
o Stille buik (weinig peristaltiek)
o Bovenbuik is gevoelig bij palpatie of percussie
o Spierverzet (defense musculair) minder dan bij gegeneraliseerde peritonitis
,Leerdoelen OWE 9 en 10
Peritonitis & ileus
Kan uitleggen wat de definitie, oorzaken, verschijnselen, gevolgen en behandeling van een
peritonitis zijn.
Kan uitleggen welke acties/maatregelen de verpleegkundige dient te nemen bij peritonitis
Peritoneum: buikvlies. Bekleedt de vrije holte in de buik en alle organen hierin.
Visceraal vlies: aan orgaankant/binnenkant.
Pariëtaal vlies: buitenkant.
Peritonitis: ontsteking van het buikvlies (peritoneum). Kan vele oorzaken hebben en kan
zich op een bepaalde plek manifesteren (lokale peritonitis) of het hele buikvlies betreffen
(algehele/ gegeneraliseerde peritonitis).
Meestal begint een ontsteking aan het peritoneum lokaal, maar het kan zich zo
uitbreiden dat op den duur het hele buikvlies ontstoken is.
Een lokale peritonitis geeft aanleiding tot plaatselijke verschijnselen die nog niet tot
ernstig ziek zijn leiden. Een algehele peritonitis geeft een ernstig ziektebeeld met
hoge koorts.
De ontstekingsreactie van het peritoneum die zich ter plekke ontwikkelt, ontstaat
meestal met als doel het ziekteproces in een aangrenzend met peritoneum bekleed
orgaan in te dammen. Dit lukt ook heel vaak, het gebeurt m.b.v. infiltraatvorming. Het
infiltraat is door de buikwand heen goed te voelen als een vaste, pijnlijke weerstand.
Het verdwijnt op den duur weer (kan maanden duren) en de patiënt is dan weer
hersteld.
o Appendiculair infiltraat: vormt zich rondom een ontstoken blinde darm en is
rechts onder in de buik voelbaar.
Afhankelijk van weerstand van patiënt en van virulentie van betrokken bacteriën, lukt
het niet altijd om met een infiltraat de ontsteking in te dammen. De peritonitis breidt
zich dan over het gehele buikvlies uit. Hierdoor ontwikkelt er zich een algehele
peritonitis en wordt de patiënt steeds zieker. De patiënt moet dan geopereerd
worden.
o Verschijnselen die hiermee gepaard gaan vormen samen een syndroom
bekend onder de term acute buik.
Oorzaken
Via hematogene weg besmet raken van het peritoneum met bacteriën (primaire
peritonitis): komt in verhouding tot andere oorzaken weinig voor, eigenlijk alleen bij
sterk verminderde weerstand.
Ontstekingen in organen die grenzen aan het peritoneum: heel bekend is de
blindedarmontsteking (appendicitis), maar ook bij een galblaasontsteking, ontsteking
van de dikke darm ed. kan peritonitis in tweede instantie optreden.
Perforatie van holle organen grenzend aan de vrije buikholte: de inhoud van het
orgaan stroomt dan leeg in de peritoneale holte (maagperforatie, darmperforatie).
Geeft vaak gelijk een algehele peritonitis omdat maagsap of darminhoud in de
buikholte komt.
Ischemie: door afsluiting van een darmvat of beklemming door een knoop of door
invaginatie. Bij een geblokkeerde bloedvoorziening wordt de darmwand necrotisch en
doorgankelijk voor bacteriën die dan in de peritoneale holte komen en peritonitis
veroorzaken. Ook verdwijnt veel vocht naar de vrije buikholte.
Bloeding in de peritoneale holte (milt- en leverruptuur, buitenbaarmoederlijke
zwangerschap).
,Leerdoelen OWE 9 en 10
Gevolgen: vooral bij algehele peritonitis is er grote kans dat het geproduceerde
ontstekingsvocht in de buikholte wegstroomt naar de laagstgelegen delen.
Bij een patiënt in liggende houding zijn de laagstgelegen delen van de vrije buikholte
de ruimte onder het middenrif (subfrenische holte) en het cavum Douglasi. Het vocht
kan hier makkelijk terecht komen door de ligging van de ophangbanden van
darmdelen en door de adembewegingen. Op deze plaatsen kunnen abcessen
ontwikkelen.
Het subfrenisch abces (onder het middenrif) is door de ligging moeilijk te
diagnosticeren en te behandelen.
Het abces in cavum Douglasi kan m.b.v. een rectaal
toucher worden vastgesteld en daarna worden
geopend en gedraineerd.
Sepsis kan het beeld begeleiden, daaraan overlijdt
30% van de patiënten.
Behandeling: omvat verschillende maatregelen.
Er mag niets worden gegeten of gedronken: maagsonde geven;
Er mogen geen pijnstillers worden gegeven voordat de diagnose is gesteld. Diagnose
wordt namelijk gesteld op geleide van plaats van de pijn. Plaats wordt misschien
moeilijker aan te wijzen bij pijnstilling;
Onmiddellijk antibiotica toedienen (parenteraal) en vocht- en elektrolytentekort per
infuus aanvullen. Proberen het uittreden van het vele vocht in het zieke gebied
enigszins te voorkomen door een infuus met plasma vervangend middel te geven,
waardoor vocht beter in de bloedbaan wordt vastgehouden;
Spoelen van de buikholte met fysiologisch zout via laparotomie (afhankelijk van ernst
van situatie);
Bestrijden van shock;
Aandoening die peritonitis veroorzaakt behandelen.
Aandoeningen die peritonitis veroorzaken
Appendicitis: blindedarmontsteking. Ontsteking van de appendix.
Verschijnselen
o Buikpijn: eerst in de maagstreek of rond de navel, enkele uren later verschuift
de pijn naar rechtsonder (punt van McBurney).
o Pijn tijdens het transport: bijv. bij het rijden over een drempel of bewegen van
het bed.
o Gebrek aan eetlust, misselijkheid en braken.
o Obstipatie (of diarree, vooral bij kinderen).
o Patiënt ligt stil in bed.
o Patiënt houdt soms het rechterbeen gebogen in de heup (en kan been niet
strekken in de heup) psoas fenomeen. Been strekken zorgt voor pijn als de
psoas-spier geïrriteerd is door een ontstoken appendix.
Lichamelijk onderzoek:
o Temperatuurverhoging/koorts.
o Plaatselijke drukpijn.
o Contralaterale loslaatpijn: pijn die aan de tegenovergestelde zijde van de buik
ontstaat van de zijde waar er druk op de buik uitgeoefend wordt.
o Pijn bij rectaal toucher.
o Overgevoeligheid van de buikhuid bij aanraking
o Defense musculair: buikspieren zijn reflectoir aangespannen, waardoor de
buik niet meer soepel is.
Aanvullend onderzoek:
, Leerdoelen OWE 9 en 10
o Echo: appendix is uitgezet, de wand is verdikt en de bloeddoorstroming is
toegenomen.
o CT-scan.
Behandeling:
o A chaud: er wordt gelijk geopereerd. Gedaan met een laparoscopische
ingreep appendix wordt via kleine sneetjes en een
camera verwijderd.
o A froid: er wordt eerst afgewacht en gekeken hoe het
zich gaat ontwikkelen.
Punt van McBurney: punt waar bij blindedarmontsteking de meeste
pijn ervaren wordt. Ligt op 1/3e van de lijn tussen navel en heup
(meer richting heup) aan de rechter kant van het lichaam. Pijn
begint rechts bij navel en gaat daarna naar punt van McBurney (1
op de foto).
Maagperforatie: ernstige levensbedreigende aandoening die het
liefst binnen 6 uur operatief moet worden behandeld (na 12 uur nemen de overlevingskansen
sterk af).
Verschijnselen: veel verschijnselen van shock doordat de patiënt veel vocht uit de
maag verliest.
o Hevige buikpijn door hele buik heen.
o Angstige gelaatsuitdrukking
o Bleek en grauw gezicht
o Koud zweet op het gezicht
o Lage lichaamstemperatuur
o Snelle, zwakke pols
o Oppervlakkige ademhaling
o Opboeren of braken
o Plankharde buikwand (defense musculair): spieren zijn aangespannen
doordat peritoneum geprikkeld wordt door al het vocht.
o Hevige pijn bij beweging van het lichaam.
o Opgezette buik (laat verschijnsel, wijst op gegeneraliseerde peritonitis): veel
lucht in de buik.
Behandeling
o Zorgen dat shock verholpen wordt: patiënt vullen met NaCl
o Zorgen dat de maag gehecht wordt.
Pancreatitis: obstructie van de ductus pancreaticus (door galstenen of alcoholisme)
stuwing van pancreassap lokale ontsteking door lekkage van pancreasenzymen in het
omgevende weefsel + infectie vanuit het bloed of uit de omgevende darmen.
Verschijnselen:
o Pijn in de bovenbuik, straalt uit naar de rug.
o De pijn begint plotseling, is constant aanwezig en neemt langzaam toe.
o De klachten verminderen door voorover te leunen bij het zitten, of door op de
zij te liggen met de knieën opgetrokken.
o Misselijkheid
o Overgeven (geeft geen verlichting van de klachten).
Lichamelijk onderzoek
o In ernstige gevallen: opgezette buik door paralytische ileus
o Stille buik (weinig peristaltiek)
o Bovenbuik is gevoelig bij palpatie of percussie
o Spierverzet (defense musculair) minder dan bij gegeneraliseerde peritonitis
