SOCIALE PSYCHOLOGIE
DEFINITIE GORDON ALLPORT: De wetenschappelijker studie van de manier waarop gedachten,
gevoelens en handelingen van mensen beïnvloed worden door de feitelijk, voorgestelde of
geïmpliceerde aanwezigheid van andere mensen
EEN WETENSCHAPPELIJKE STUDIE
In tegenstelling tot intuïtieve kennis of het gezond verstand
Beweringen die empirisch getoetst kunnen worden
Drie onderzoeksmethodes
1. De begrijpende methode
- Gevalstudie
- Nauwgezetter en systematischer dan de intuïtieve benadering
Beperking: subjectief
Goed voor nieuwe hypothes te kunnen vormen
2. De correlationele methode
- Samenhang tussen variabelen uitgedrukt in correlatie
- Toont geen oorzakelijk verband aan
3. De experimentele methode
- Maakt het mogelijk om te onderzoeken of een bepaalde
variabele invloed heeft op een andere
- De afhankelijke variabele: te meten variabele
- De onafhankelijke variabele: variabele die gemanipuleerd
wordt of verandert
- De experimentele en de controlegroep
De gedachten,
- Causaal gevoelens en handelingen van mens
verband aantonen
A-B-C model:
Affectieve Behaviour of Cognitief
component gedrags component
component
Gevoelens Waarneming, geheugen en denken
, GEBIEDSOMSCHRIJVING
De gedachten, gevoelens en handelingen van mensen
- Innerlijke gedragsaspecten => objectief observeerbaar maken
Directe weg: bv. een feitelijke keuze laten maken en daaruit voorkeuren uit afleiden
Indirecte weg: bv. het laten beoordelen van uitspraken ‘5= helemaal mee eens
Bv. “autoritarisme”
- Feitelijke of directe aanwezigheid
Bv. je vrienden op een feestje, interacties binnen klas of voetbalploeg, docent in aula
- Voorgestelde aanwezigheid
Bv. maken van keuzes rekening houdend met de mening van personen die niet aanwezig zijn. =>
kledingstuk bv.
- Impliciete aanwezigheid
Gedrag wordt mee gestuurd door onzichtbare instanties
Bv. campagneontwerpers, verkeersdrempels + versmallingen in verkeer
Enkele aanvullingen definitie Allport
- Ook hoe we zelf actief inspelen op andere
- Bewuste (intentionele) beïnvloeding (bv. geniepige strategieën om macht te nemen over een
groep) en onbewuste beïnvloeding (bv. paar mensen kijken naar boven, jij doet dit automatisch
ook)
Conclusie: het gaat niet om een specifiek gedrag, elk gedrag kan sociaal zijn. Het gaat om de wijze
waarop naar het gedrag wordt gekeken
• Niet apart soort ‘sociale – gedragingen’
• Elk gedrag kan sociaalpsychologisch onderzoek zijn, specifieke invalshoek
, ONDERSCHEID MET DE SOCIOLOGIE
= sociologie heeft meer aandacht voor de globale groepskenmerken van gedrag (maatschappelijk).
Psychologen richten zich meer op het individu.
• Sociale psychologie focus gericht op gedrag individuen, maar dan wel voor zover het gericht is
of beïnvloed wordt door het gedrag van anderen
Vb. agressie
Sociologen: Komt dit meer voor in een bepaalde groep van bevolking (cultuur, laaggeschoold, sociale
klasse, leeftijdsgroepen)
Sociaal-psycholoog: kijkt naar individu en zijn onmiddellijk omgeving. Wat brengt iemand ertoe? Wat is
rol van frustratie? ….
De
persoonlijkheidspsychologie
Ψ
De algemene
psychologie
De
ontwikkelingspsychologie
De
sociologie
Gedrag vanuit versch Basisprocessen gedrag
Evolutie van gedrag
invalshoeken, oog vr
innerlijke factoren
Iedere specialisatie heeft eigen interesse en benaderingswijze
Enkel met persoonlijkheidspsychologie overlappingen mogelijk, maar zij gaan er vanuit dat gedrag kan
worden verklaard door één bron, aanleg van de persoon => stabiel
Bij sociale psychologie eerder opzoek naar externe factoren die op individu inwerken => situationisme
• Combo interactionisme: mensen hun gedragingen afhankelijk van situaties en door andere
persoonlijkheid
• Multidisciplinaire aanpak is beste
KENMERKEN ONTSTAAN
Een sterke experimentele traditie
- Op een eenduidige manier aantonen welke factoren invloed hebben, niet gewoon observeren
en alles op zen beloop laten gaan om dan mogelijk invloeden te zien
- Storende variabelen kunnen onder controle worden gehouden
- Eerste sociaal psychologische experimenten dateren van het einde 19De eeuw
✓ Ging er ambachtelijker aan toe
✓ Experiment Norman Triplett
✓ Prestaties beter in sociale condities dan taak alleen maken
, NAUWE BAND THEORIE EN PRAKTIJK
- Invloed van WOII
- Veel psychologen joodse achtergrond => uitweken naar VS, kregen hier alle middelen om hun
wetenschappelijk onderzoek verder te zette,
- Praktische problemen die moesten opgelost worden:
✓ Hoe het moreel van de troepen op peil houden?
✓ Hoe de burgerbevolking mobiliseren taken afwezige militairen opnemen?
✓ Hoe de burgerbevolking aanzetten om zuinig om te springen met voedsel?
Kurt Lewin: veldtheorie, gedrag van mensen afhankelijk van omgeving
Eerst veel aandacht naar praktische bruikbaarheid
In jaren 50, een explosie van uiteenlopende sociale psychologische theorieën
• Nieuw onderzoek om theorieën te toetsen
• Veel van de klassieke theorieën stammen uit jaren 50-60
ETHISCHE AANDACHTSPUNTEN
- Mensen werden soms blootgesteld aan ethisch betsiwtbare handelingen (bv. toedienen van
electroshoks – gevangenisexperiment van Zimbardo)
- Internationaal werd er een deontologische code opgesteld
✓ Informeren van deelnemer
✓ Schriftelijke bevestiging deelnemer
NA HET EXPERIMENT INFORMEREN
DE CULTURELE VERSCHEIDENHEID
- Veralgemeenbaarheid van conclusies? – vaak onderzoek met studenten gedaan, maar is dit
dan ook zo voor bedienden, advocaten, metaamarbeiders??
En stel we doen het bij niet studenten? Is het dan niet te westers?
- Belang van replicaonderzoek
Onderzoekers moeten aangeven wat, bij welke soort mensen en hoe ze te werk zijn gegaan, zodat het
men op identieke wijze het opnieuw kan doen
- Crossculture psychologie: hoe worden bepaalde gedragsaspecten beïnvloed door de cultuur?
- Nederlandse organisatiepsycholoog: Geert Hofstede
- Onderscheid tussen
Individualistische (erg gesteld op onafhankelijkheid, eigen prestaties, eigen mening) en
collectivistische culturen (gericht op gemeenschap, bewaren sociale harmonie, doen wat de groep
ten goede komt)
DEFINITIE GORDON ALLPORT: De wetenschappelijker studie van de manier waarop gedachten,
gevoelens en handelingen van mensen beïnvloed worden door de feitelijk, voorgestelde of
geïmpliceerde aanwezigheid van andere mensen
EEN WETENSCHAPPELIJKE STUDIE
In tegenstelling tot intuïtieve kennis of het gezond verstand
Beweringen die empirisch getoetst kunnen worden
Drie onderzoeksmethodes
1. De begrijpende methode
- Gevalstudie
- Nauwgezetter en systematischer dan de intuïtieve benadering
Beperking: subjectief
Goed voor nieuwe hypothes te kunnen vormen
2. De correlationele methode
- Samenhang tussen variabelen uitgedrukt in correlatie
- Toont geen oorzakelijk verband aan
3. De experimentele methode
- Maakt het mogelijk om te onderzoeken of een bepaalde
variabele invloed heeft op een andere
- De afhankelijke variabele: te meten variabele
- De onafhankelijke variabele: variabele die gemanipuleerd
wordt of verandert
- De experimentele en de controlegroep
De gedachten,
- Causaal gevoelens en handelingen van mens
verband aantonen
A-B-C model:
Affectieve Behaviour of Cognitief
component gedrags component
component
Gevoelens Waarneming, geheugen en denken
, GEBIEDSOMSCHRIJVING
De gedachten, gevoelens en handelingen van mensen
- Innerlijke gedragsaspecten => objectief observeerbaar maken
Directe weg: bv. een feitelijke keuze laten maken en daaruit voorkeuren uit afleiden
Indirecte weg: bv. het laten beoordelen van uitspraken ‘5= helemaal mee eens
Bv. “autoritarisme”
- Feitelijke of directe aanwezigheid
Bv. je vrienden op een feestje, interacties binnen klas of voetbalploeg, docent in aula
- Voorgestelde aanwezigheid
Bv. maken van keuzes rekening houdend met de mening van personen die niet aanwezig zijn. =>
kledingstuk bv.
- Impliciete aanwezigheid
Gedrag wordt mee gestuurd door onzichtbare instanties
Bv. campagneontwerpers, verkeersdrempels + versmallingen in verkeer
Enkele aanvullingen definitie Allport
- Ook hoe we zelf actief inspelen op andere
- Bewuste (intentionele) beïnvloeding (bv. geniepige strategieën om macht te nemen over een
groep) en onbewuste beïnvloeding (bv. paar mensen kijken naar boven, jij doet dit automatisch
ook)
Conclusie: het gaat niet om een specifiek gedrag, elk gedrag kan sociaal zijn. Het gaat om de wijze
waarop naar het gedrag wordt gekeken
• Niet apart soort ‘sociale – gedragingen’
• Elk gedrag kan sociaalpsychologisch onderzoek zijn, specifieke invalshoek
, ONDERSCHEID MET DE SOCIOLOGIE
= sociologie heeft meer aandacht voor de globale groepskenmerken van gedrag (maatschappelijk).
Psychologen richten zich meer op het individu.
• Sociale psychologie focus gericht op gedrag individuen, maar dan wel voor zover het gericht is
of beïnvloed wordt door het gedrag van anderen
Vb. agressie
Sociologen: Komt dit meer voor in een bepaalde groep van bevolking (cultuur, laaggeschoold, sociale
klasse, leeftijdsgroepen)
Sociaal-psycholoog: kijkt naar individu en zijn onmiddellijk omgeving. Wat brengt iemand ertoe? Wat is
rol van frustratie? ….
De
persoonlijkheidspsychologie
Ψ
De algemene
psychologie
De
ontwikkelingspsychologie
De
sociologie
Gedrag vanuit versch Basisprocessen gedrag
Evolutie van gedrag
invalshoeken, oog vr
innerlijke factoren
Iedere specialisatie heeft eigen interesse en benaderingswijze
Enkel met persoonlijkheidspsychologie overlappingen mogelijk, maar zij gaan er vanuit dat gedrag kan
worden verklaard door één bron, aanleg van de persoon => stabiel
Bij sociale psychologie eerder opzoek naar externe factoren die op individu inwerken => situationisme
• Combo interactionisme: mensen hun gedragingen afhankelijk van situaties en door andere
persoonlijkheid
• Multidisciplinaire aanpak is beste
KENMERKEN ONTSTAAN
Een sterke experimentele traditie
- Op een eenduidige manier aantonen welke factoren invloed hebben, niet gewoon observeren
en alles op zen beloop laten gaan om dan mogelijk invloeden te zien
- Storende variabelen kunnen onder controle worden gehouden
- Eerste sociaal psychologische experimenten dateren van het einde 19De eeuw
✓ Ging er ambachtelijker aan toe
✓ Experiment Norman Triplett
✓ Prestaties beter in sociale condities dan taak alleen maken
, NAUWE BAND THEORIE EN PRAKTIJK
- Invloed van WOII
- Veel psychologen joodse achtergrond => uitweken naar VS, kregen hier alle middelen om hun
wetenschappelijk onderzoek verder te zette,
- Praktische problemen die moesten opgelost worden:
✓ Hoe het moreel van de troepen op peil houden?
✓ Hoe de burgerbevolking mobiliseren taken afwezige militairen opnemen?
✓ Hoe de burgerbevolking aanzetten om zuinig om te springen met voedsel?
Kurt Lewin: veldtheorie, gedrag van mensen afhankelijk van omgeving
Eerst veel aandacht naar praktische bruikbaarheid
In jaren 50, een explosie van uiteenlopende sociale psychologische theorieën
• Nieuw onderzoek om theorieën te toetsen
• Veel van de klassieke theorieën stammen uit jaren 50-60
ETHISCHE AANDACHTSPUNTEN
- Mensen werden soms blootgesteld aan ethisch betsiwtbare handelingen (bv. toedienen van
electroshoks – gevangenisexperiment van Zimbardo)
- Internationaal werd er een deontologische code opgesteld
✓ Informeren van deelnemer
✓ Schriftelijke bevestiging deelnemer
NA HET EXPERIMENT INFORMEREN
DE CULTURELE VERSCHEIDENHEID
- Veralgemeenbaarheid van conclusies? – vaak onderzoek met studenten gedaan, maar is dit
dan ook zo voor bedienden, advocaten, metaamarbeiders??
En stel we doen het bij niet studenten? Is het dan niet te westers?
- Belang van replicaonderzoek
Onderzoekers moeten aangeven wat, bij welke soort mensen en hoe ze te werk zijn gegaan, zodat het
men op identieke wijze het opnieuw kan doen
- Crossculture psychologie: hoe worden bepaalde gedragsaspecten beïnvloed door de cultuur?
- Nederlandse organisatiepsycholoog: Geert Hofstede
- Onderscheid tussen
Individualistische (erg gesteld op onafhankelijkheid, eigen prestaties, eigen mening) en
collectivistische culturen (gericht op gemeenschap, bewaren sociale harmonie, doen wat de groep
ten goede komt)
