Notarieel interna+onaal privaatrecht
• Schri&elijk examen
• Casussen met verschillende subvragen
• Alle wetgevende bronnen (niet-geannoteerd) mogen meegebracht worden
Inhoudsopgave
Algemeen ....................................................................................................................................................... 3
Interna'onaal privaatrecht: what’s in a name? ............................................................................................... 3
Onderdelen van het IPR ..................................................................................................................................... 4
Bronnen van IPR............................................................................................................................................... 14
Belangrijke begrippen...................................................................................................................................... 15
Staat en bekwaamheid ................................................................................................................................. 17
Bronnen ............................................................................................................................................................ 17
Minderjarigen .................................................................................................................................................. 19
Meerderjarigen ................................................................................................................................................ 23
Afstamming .................................................................................................................................................. 28
Bronnen ............................................................................................................................................................ 28
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 28
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 29
Erkenning ......................................................................................................................................................... 30
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 32
Bronnen ............................................................................................................................................................ 32
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 32
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 33
Erkenning ......................................................................................................................................................... 34
Geregistreerd partnerschap .......................................................................................................................... 35
Bronnen ............................................................................................................................................................ 35
Begrip ............................................................................................................................................................... 35
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 36
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 37
Erkenning ......................................................................................................................................................... 37
RelaBevermogen........................................................................................................................................... 37
Twee categorieën............................................................................................................................................. 37
Bronnen ............................................................................................................................................................ 37
1
, Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 38
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 40
Erkenning ......................................................................................................................................................... 50
Echtscheiding ................................................................................................................................................ 51
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 52
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 55
Erkenning ......................................................................................................................................................... 57
AlimentaBe ................................................................................................................................................... 58
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 59
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 61
Erkenning en tenuitvoerlegging ...................................................................................................................... 63
Erfrecht ......................................................................................................................................................... 64
Oude regels (WIPR) .......................................................................................................................................... 66
Huidige regels (erfrechtverordening) .............................................................................................................. 68
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 72
Erkenning en tenuitvoerlegging ...................................................................................................................... 78
Europese erfrechtverklaring ............................................................................................................................ 79
Zakenrecht .................................................................................................................................................... 81
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 81
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 82
Erkenning ......................................................................................................................................................... 85
Contractenrecht ............................................................................................................................................ 85
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 86
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 91
Trust ............................................................................................................................................................. 99
Interna'onale bevoegdheid .......................................................................................................................... 101
Toepasselijk recht........................................................................................................................................... 102
De notariële funcBes in het consulair wetboek ........................................................................................... 104
Het diploma'ek en consulair netwerk van België ........................................................................................ 104
De consulaire func'es .................................................................................................................................... 107
Notarieel IPR in de prakBjk ......................................................................................................................... 116
2
, Algemeen
Interna'onaal privaatrecht: what’s in a name?
• Begrip
- IPR als een “droit savant” (theoreEsche, academische aard)
- Esoterisch (enkel voor ingewijden) en enkel toegankelijk voor enkele alchemisten
- IPR is een rariteitenkabinet (Wunderkammer)
- IPR net heel belangrijk in een klein land als België waar landsgrenzen snel overschreden
zijn
- “It is like a guinea pig” (Marko Ilešič, voormalig rechter HvJ)
o Just as a Guinea pig is neither a pig nor from Guinea, private internaEonal law is
neither truly internaEonal nor private.
- Twee belangrijke elementen: internaEonaal + privaatrecht
o 1) Interna'onaal:
§ Slaat niet op de herkomst van de regelgeving: IPR immers in essenEe
naEonaal recht
§ Slaat wel op aard van rechtsverhoudingen die geregeld worden, met name
‘internaEonale’ of ‘grensoverschrijdende’ situaEes
§ InternaEonaal element nodig om toepassing IPR te “triggeren”, bij zuiver
naEonale rechtsverhoudingen geen IPR nodig (behalve prospecEef om op
toekomsEge situaEe in te spelen)
§ Meerdere rechtssystemen komen in concurrenEe: IPR als
scheidsrechter/verkeersagent die bevoegde rechter en toepasselijk recht
aanwijst (coördinerende funcEe), zowel in geschillen als in niet-contenEeuze
sfeer
§ In essenEe is de basis naEonaal recht bv WIPR, maar daar is voor bepaalde
delen al verandering in gekomen door verordeningen en richtlijnen
o 2) Privaatrecht:
§ IPR hee& betrekking op private rechtsverhoudingen
§ Zie bijvoorbeeld toepassingsgebied Brussel Ibis Verordening: “burgerlijke en
handelszaken” (art. 1.1)
§ IPR ≠ douanerecht, fiscale zaken, strafrecht, sociale zekerheid, administraEef
recht
o IPR is indirect van aard: IPR beslecht het geschil niet, duidt niet aan wie gelijk of
ongelijk hee&
§ IPR wijst de bevoegde rechter aan
§ IPR is geen materieel recht maar wijst het recht aan dat het geschil beheerst
• IPR = naEonaal recht?
- IPR maakt deel uit van naEonaal recht (IPR-regels verschillen van land tot land)
o Nog geen wereldwijde uniforme aanpak van alle grensoverschrijdende
rechtsverhoudingen
o Uniformisering in de EU in bepaalde domeinen (via verordeningen)
§ Zijn dan enkel op die verdragsstaten van toepassing
o Pogingen tot unificaEe door Haagse ConferenEe voor InternaEonaal Privaatrecht
(via verdragen)
- Europeanisering IPR
o IPR eerst in derde pijler JusEEe en Binnenlandse Zaken, dus intergouvernementele
samenwerking: lidstaten sloten IPR-verdragen (vb. Verdrag van Brussel van 27
september 1968 betreffende gerechtelijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van
beslissingen in burgerlijke en handelszaken)
3
, o Verdrag van Amsterdam 1999: IPR in eerste pijler (EG-pijler), met bijzondere posiEe
voor Denemarken, Ierland en VK: EU bevoegdheid maar eenparigheid vereist
o Verdrag van Nice 2003: gekwalificeerde meerderheid, behalve in familierecht
§ Oplossing is de nauwere samenwerking bv rome III-verordening: enkel van
toepassing op degenen die lid zijn, aangezien eenparigheid niet lukte.
o Verdrag van Lissabon 2009: nog meer EU-bevoegdheden op vlak van IPR, zie art. 81
VWEU
Onderdelen van het IPR
• 1) InternaEonale bevoegdheid
- Voorbeeld
o Een Belgische man emigreert met zijn Duitse vriendin naar München (Duitsland) en
overlijdt er Een jaar later. Bij Belgisch notarieel testament kende hij zijn volledige
nalatenschap toe aan zijn vriendin. Zijn drie Belgische kinderen betwisten het
testament en eisen hun reserve op. Voor welke gerechten kan dit geschil gebracht
worden?
o Een Chinese man en Griekse vrouw zijn in 2003 getrouwd in Toronto, zonder
huwelijkscontract. Zij wonen sinds 2015 in België. Ze consulteren een Belgische
notaris met de vraag om een huwelijkscontract met keuze voor het Belgische stelsel
van algehele gemeenschap op te stellen. Hee& de Belgische notaris de bevoegdheid
om dit huwelijkscontract op te maken? Ja, want er geldt een vrij notariskeuze en dit
is niet anders internaEonaal
- InternaEonale bevoegdheid notaris
o Vrije notariskeuze (ook) op interna'onaal niveau
§ Notaris kan in elk dossier optreden, ongeacht internaEonale elementen. Er
zijn wel een aantal beperkingen.
o Omvang en uitoefeningswijze: auctor regit actum
§ De autoriteit moet wel zijn eigen weren en reglementen respecteren
(gedragsregels), ook in een internaEonale context. Het gaat hier dan over de
ventosewet en de organieke wet
o Materiële bevoegdheid quasi onbeperkt: residuair
§ Hij mag wel niet raken aan de exclusieve bevoegdheid van een andere
bevoegdheid
§ Residuair: alles dat niet exclusief toebehoort aan een andere instanEe, kan
de notaris doen. De notaris kan bv geen echtscheiding uitspreken, want dit
komt exclusief toe aan de belgische gerechten.
o Territoriaal begrensd: art. 5 §1 Ventôsewet
§ Mag enkel optreden binnen zijn ambtsgebied
o Aanstelling door buitenlandse rechter: niet mogelijk
§ Een buitenlands vonnis kan niet rechtstreeks een Belgisch notaris aanstellen
bv voor de verkoop van een OG. Dit zal moeten gebeuren met een tussenstap
via de belgische rechter die daarop een exequatur zal moeten toekennen
o Belgische notaris niet gebonden door IPR-bevoegdheidsregels:
§ Zie echter art. 3.2 en ov. 20 Erfrechtverordening: begrip “gerecht”
§ Notaris in twee gevallen gebonden door regels m.b.t. internaEonale
bevoegdheid:
• Aanvaarding/verwerping nalatenschap: onder de
erfrechtsverordening moet hij zijn bevoegdheid controleren
• Afgi&e Europese Erfrechtverklaring: moet zijn bevoegdheid
controleren, want hij kan het enkel doen als belgische gerechten ook
bevoegd zijn voor de nalatenschap
4
• Schri&elijk examen
• Casussen met verschillende subvragen
• Alle wetgevende bronnen (niet-geannoteerd) mogen meegebracht worden
Inhoudsopgave
Algemeen ....................................................................................................................................................... 3
Interna'onaal privaatrecht: what’s in a name? ............................................................................................... 3
Onderdelen van het IPR ..................................................................................................................................... 4
Bronnen van IPR............................................................................................................................................... 14
Belangrijke begrippen...................................................................................................................................... 15
Staat en bekwaamheid ................................................................................................................................. 17
Bronnen ............................................................................................................................................................ 17
Minderjarigen .................................................................................................................................................. 19
Meerderjarigen ................................................................................................................................................ 23
Afstamming .................................................................................................................................................. 28
Bronnen ............................................................................................................................................................ 28
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 28
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 29
Erkenning ......................................................................................................................................................... 30
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 32
Bronnen ............................................................................................................................................................ 32
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 32
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 33
Erkenning ......................................................................................................................................................... 34
Geregistreerd partnerschap .......................................................................................................................... 35
Bronnen ............................................................................................................................................................ 35
Begrip ............................................................................................................................................................... 35
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 36
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 37
Erkenning ......................................................................................................................................................... 37
RelaBevermogen........................................................................................................................................... 37
Twee categorieën............................................................................................................................................. 37
Bronnen ............................................................................................................................................................ 37
1
, Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 38
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 40
Erkenning ......................................................................................................................................................... 50
Echtscheiding ................................................................................................................................................ 51
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 52
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 55
Erkenning ......................................................................................................................................................... 57
AlimentaBe ................................................................................................................................................... 58
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 59
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 61
Erkenning en tenuitvoerlegging ...................................................................................................................... 63
Erfrecht ......................................................................................................................................................... 64
Oude regels (WIPR) .......................................................................................................................................... 66
Huidige regels (erfrechtverordening) .............................................................................................................. 68
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 72
Erkenning en tenuitvoerlegging ...................................................................................................................... 78
Europese erfrechtverklaring ............................................................................................................................ 79
Zakenrecht .................................................................................................................................................... 81
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 81
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 82
Erkenning ......................................................................................................................................................... 85
Contractenrecht ............................................................................................................................................ 85
Interna'onale bevoegdheid ............................................................................................................................ 86
Toepasselijk recht............................................................................................................................................. 91
Trust ............................................................................................................................................................. 99
Interna'onale bevoegdheid .......................................................................................................................... 101
Toepasselijk recht........................................................................................................................................... 102
De notariële funcBes in het consulair wetboek ........................................................................................... 104
Het diploma'ek en consulair netwerk van België ........................................................................................ 104
De consulaire func'es .................................................................................................................................... 107
Notarieel IPR in de prakBjk ......................................................................................................................... 116
2
, Algemeen
Interna'onaal privaatrecht: what’s in a name?
• Begrip
- IPR als een “droit savant” (theoreEsche, academische aard)
- Esoterisch (enkel voor ingewijden) en enkel toegankelijk voor enkele alchemisten
- IPR is een rariteitenkabinet (Wunderkammer)
- IPR net heel belangrijk in een klein land als België waar landsgrenzen snel overschreden
zijn
- “It is like a guinea pig” (Marko Ilešič, voormalig rechter HvJ)
o Just as a Guinea pig is neither a pig nor from Guinea, private internaEonal law is
neither truly internaEonal nor private.
- Twee belangrijke elementen: internaEonaal + privaatrecht
o 1) Interna'onaal:
§ Slaat niet op de herkomst van de regelgeving: IPR immers in essenEe
naEonaal recht
§ Slaat wel op aard van rechtsverhoudingen die geregeld worden, met name
‘internaEonale’ of ‘grensoverschrijdende’ situaEes
§ InternaEonaal element nodig om toepassing IPR te “triggeren”, bij zuiver
naEonale rechtsverhoudingen geen IPR nodig (behalve prospecEef om op
toekomsEge situaEe in te spelen)
§ Meerdere rechtssystemen komen in concurrenEe: IPR als
scheidsrechter/verkeersagent die bevoegde rechter en toepasselijk recht
aanwijst (coördinerende funcEe), zowel in geschillen als in niet-contenEeuze
sfeer
§ In essenEe is de basis naEonaal recht bv WIPR, maar daar is voor bepaalde
delen al verandering in gekomen door verordeningen en richtlijnen
o 2) Privaatrecht:
§ IPR hee& betrekking op private rechtsverhoudingen
§ Zie bijvoorbeeld toepassingsgebied Brussel Ibis Verordening: “burgerlijke en
handelszaken” (art. 1.1)
§ IPR ≠ douanerecht, fiscale zaken, strafrecht, sociale zekerheid, administraEef
recht
o IPR is indirect van aard: IPR beslecht het geschil niet, duidt niet aan wie gelijk of
ongelijk hee&
§ IPR wijst de bevoegde rechter aan
§ IPR is geen materieel recht maar wijst het recht aan dat het geschil beheerst
• IPR = naEonaal recht?
- IPR maakt deel uit van naEonaal recht (IPR-regels verschillen van land tot land)
o Nog geen wereldwijde uniforme aanpak van alle grensoverschrijdende
rechtsverhoudingen
o Uniformisering in de EU in bepaalde domeinen (via verordeningen)
§ Zijn dan enkel op die verdragsstaten van toepassing
o Pogingen tot unificaEe door Haagse ConferenEe voor InternaEonaal Privaatrecht
(via verdragen)
- Europeanisering IPR
o IPR eerst in derde pijler JusEEe en Binnenlandse Zaken, dus intergouvernementele
samenwerking: lidstaten sloten IPR-verdragen (vb. Verdrag van Brussel van 27
september 1968 betreffende gerechtelijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van
beslissingen in burgerlijke en handelszaken)
3
, o Verdrag van Amsterdam 1999: IPR in eerste pijler (EG-pijler), met bijzondere posiEe
voor Denemarken, Ierland en VK: EU bevoegdheid maar eenparigheid vereist
o Verdrag van Nice 2003: gekwalificeerde meerderheid, behalve in familierecht
§ Oplossing is de nauwere samenwerking bv rome III-verordening: enkel van
toepassing op degenen die lid zijn, aangezien eenparigheid niet lukte.
o Verdrag van Lissabon 2009: nog meer EU-bevoegdheden op vlak van IPR, zie art. 81
VWEU
Onderdelen van het IPR
• 1) InternaEonale bevoegdheid
- Voorbeeld
o Een Belgische man emigreert met zijn Duitse vriendin naar München (Duitsland) en
overlijdt er Een jaar later. Bij Belgisch notarieel testament kende hij zijn volledige
nalatenschap toe aan zijn vriendin. Zijn drie Belgische kinderen betwisten het
testament en eisen hun reserve op. Voor welke gerechten kan dit geschil gebracht
worden?
o Een Chinese man en Griekse vrouw zijn in 2003 getrouwd in Toronto, zonder
huwelijkscontract. Zij wonen sinds 2015 in België. Ze consulteren een Belgische
notaris met de vraag om een huwelijkscontract met keuze voor het Belgische stelsel
van algehele gemeenschap op te stellen. Hee& de Belgische notaris de bevoegdheid
om dit huwelijkscontract op te maken? Ja, want er geldt een vrij notariskeuze en dit
is niet anders internaEonaal
- InternaEonale bevoegdheid notaris
o Vrije notariskeuze (ook) op interna'onaal niveau
§ Notaris kan in elk dossier optreden, ongeacht internaEonale elementen. Er
zijn wel een aantal beperkingen.
o Omvang en uitoefeningswijze: auctor regit actum
§ De autoriteit moet wel zijn eigen weren en reglementen respecteren
(gedragsregels), ook in een internaEonale context. Het gaat hier dan over de
ventosewet en de organieke wet
o Materiële bevoegdheid quasi onbeperkt: residuair
§ Hij mag wel niet raken aan de exclusieve bevoegdheid van een andere
bevoegdheid
§ Residuair: alles dat niet exclusief toebehoort aan een andere instanEe, kan
de notaris doen. De notaris kan bv geen echtscheiding uitspreken, want dit
komt exclusief toe aan de belgische gerechten.
o Territoriaal begrensd: art. 5 §1 Ventôsewet
§ Mag enkel optreden binnen zijn ambtsgebied
o Aanstelling door buitenlandse rechter: niet mogelijk
§ Een buitenlands vonnis kan niet rechtstreeks een Belgisch notaris aanstellen
bv voor de verkoop van een OG. Dit zal moeten gebeuren met een tussenstap
via de belgische rechter die daarop een exequatur zal moeten toekennen
o Belgische notaris niet gebonden door IPR-bevoegdheidsregels:
§ Zie echter art. 3.2 en ov. 20 Erfrechtverordening: begrip “gerecht”
§ Notaris in twee gevallen gebonden door regels m.b.t. internaEonale
bevoegdheid:
• Aanvaarding/verwerping nalatenschap: onder de
erfrechtsverordening moet hij zijn bevoegdheid controleren
• Afgi&e Europese Erfrechtverklaring: moet zijn bevoegdheid
controleren, want hij kan het enkel doen als belgische gerechten ook
bevoegd zijn voor de nalatenschap
4
